Nỗ lực xóa bỏ lao động trẻ em

ĐBP - Trẻ em là tương lai của đất nước, là đối tượng cần được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục toàn diện. Thế nhưng, ở nhiều vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa của tỉnh Điện Biên, đời sống kinh tế còn khó khăn, nguy cơ trẻ em phải lao động sớm vẫn hiện hữu. Nhận thức rõ thực tế này, tỉnh Điện Biên đã triển khai nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn, tiến tới xóa bỏ tình trạng lao động trẻ em, để mọi em nhỏ đều được sống trong môi trường an toàn, được học tập, vui chơi và phát triển toàn diện.

Vợ chồng anh Lò Văn Ca, bản Tin Tốc 2, xã Mường Pồn thường xuyên đi làm xa, nên ít có điều kiện chăm sóc con.

Ở nhiều bản làng vùng cao Điện Biên, hình ảnh những em nhỏ theo cha mẹ lên nương, gùi ngô, bẻ bắp, hái măng, chăn trâu không hiếm. Với các gia đình nghèo, việc trẻ phụ giúp bố mẹ được xem là bình thường, thậm chí cần thiết cho cuộc sống mưu sinh. Song, ít ai nhận ra rằng nếu trẻ phải làm việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc bị cản trở học tập, đó chính là hành vi vi phạm quyền trẻ em và ảnh hưởng nghiêm trọng tới sự phát triển thể chất, tinh thần của các em.

Em V. A.P. 14 tuổi, ở xã Na Son do gia đình nghèo, đông con, bố mẹ quanh năm làm nương nhưng không đủ ăn, P. phải nghỉ học giữa chừng để phụ giúp cha mẹ. Mới 14 tuổi, em đã trở thành “lao động chính” trong nhà. P. tâm sự: “Nhìn bạn bè được đến trường, em cũng thèm lắm, nhưng nhà nghèo quá, bố mẹ bảo phải ở nhà phụ giúp thì mới đủ ăn. Em chỉ mong sau này được học nghề để làm việc gần nhà, giúp bố mẹ đỡ khổ”.

Câu chuyện của P. không phải cá biệt ở những xã vùng cao Điện Biên, nơi tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Hiện toàn tỉnh có hơn 190.000 trẻ em dưới 16 tuổi, trong đó trên 6.300 em có hoàn cảnh đặc biệt và gần 79.700 em có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh đặc biệt, chủ yếu do nghèo đói, cha mẹ đi làm xa hoặc thiếu sự chăm sóc của người lớn. Đây là nhóm trẻ dễ bị tổn thương, có nguy cơ cao phải lao động sớm, nhất là ở vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa, nơi tập quán lao động tự cung tự cấp vẫn còn phổ biến.

Nhằm từng bước chấm dứt tình trạng này, tỉnh Điện Biên đã ban hành và triển khai Kế hoạch thực hiện Chương trình quốc gia phòng ngừa, giảm thiểu lao động trẻ em giai đoạn 2021 - 2025. Các sở, ngành, địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cộng đồng, cha mẹ, người sử dụng lao động và bản thân trẻ về tác hại của lao động trẻ em và tầm quan trọng của việc học.

Đặc biệt, năm 2022, Điện Biên phối hợp với Tổ chức World Vision International triển khai Dự án ACE - Phòng chống các hình thức lao động trẻ em trong môi trường nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, bóc lột tình dục và vi phạm điều kiện lao động tối thiểu. Dự án đã tổ chức gần 100 buổi truyền thông cho gần 4.000 lượt cha mẹ và người sử dụng lao động; tổ chức các buổi lễ phát động với hơn 1.000 người tham gia; thành lập điểm tham vấn, giúp cải thiện dịch vụ hỗ trợ trẻ em có nguy cơ lao động sớm. Qua rà soát, phân loại nhóm trẻ em có nguy cơ lao động trẻ em cho 2.300 hộ gia đình. Từ đó xây dựng kế hoạch can thiệp cụ thể với nhóm nguy cơ cao; 1.046 trẻ được nhận các hỗ trợ từ dự án.

Song song với công tác tuyên truyền, Điện Biên chú trọng hỗ trợ sinh kế cho hộ nghèo, cận nghèo, gia đình có nguy cơ “đẩy con ra làm thuê” do áp lực kinh tế. Các chương trình giảm nghèo bền vững, đào tạo nghề cho lao động nông thôn giúp nhiều hộ ổn định thu nhập, hạn chế tình trạng trẻ phải đi làm sớm. Công tác kiểm tra, giám sát lao động trẻ em tại cơ sở được tăng cường. Các cơ quan chức năng thường xuyên kiểm tra tại công trình xây dựng, quán ăn, chợ, nơi có nguy cơ sử dụng lao động trẻ em. Các chính sách hỗ trợ giáo dục như miễn giảm học phí, cấp học bổng, hỗ trợ gạo cho học sinh bán trú... cùng việc đầu tư trường lớp vùng sâu, vùng xa giúp giữ chân học sinh đến lớp được thực hiện; tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi đi học ngày càng tăng, học sinh 11 - 14 tuổi học THCS đạt 98,04% (năm học 2024 - 2025).

Những nỗ lực kiên trì ấy đã mang lại kết quả tích cực. Nhận thức của người dân đã thay đổi rõ rệt. Chị Giàng Thị Dợ, xã Thanh Nưa chia sẻ: “Trước kia tôi cho con gái 12 tuổi nghỉ học mấy tháng để lên nương gùi ngô. Nghĩ là bình thường, ai ngờ lại hại con. Sau khi được cán bộ xã tuyên truyền, tôi mới hiểu cho con đi học là tốt nhất. Giờ dù mùa vụ có bận, tôi vẫn cho con đi học đều để có cái chữ, sau này đỡ khổ”.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, nhưng hành trình xóa bỏ hoàn toàn lao động trẻ em vẫn còn nhiều gian nan. Nguyên nhân chủ yếu do tỷ lệ hộ nghèo ở tỉnh cao, chủ yếu đồng bào dân tộc thiểu số, nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế. Ở một số nơi, quan niệm “trẻ lớn phải đi làm” vẫn tồn tại; nhiều gia đình coi việc học không mang lại lợi ích trước mắt. Sau đại dịch Covid-19, nhiều hộ rơi vào cảnh nghèo túng, khiến trẻ dễ bị lôi kéo vào lao động sớm. Bên cạnh đó, công tác thống kê, phát hiện và can thiệp sớm ở cơ sở còn hạn chế do thiếu nhân lực, kinh phí và phương tiện.

Xóa bỏ lao động trẻ em không chỉ là vấn đề nhân quyền mà còn là điều kiện để phát triển bền vững. Với quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, Điện Biên đang từng bước hướng tới mục tiêu “Không còn trẻ em phải lao động sớm”. Để làm được điều đó, ngoài nỗ lực của các cơ quan chức năng, rất cần sự chung tay của mỗi gia đình và cộng đồng. Cha mẹ cần hiểu rằng cho con đến trường, giữ gìn tuổi thơ của con chính là bảo vệ tương lai của chính mình. Các tổ chức đoàn thể, xã hội cần tiếp tục đồng hành, để những trẻ em vùng cao không phải đánh đổi tuổi thơ lấy miếng cơm manh áo.

Bài, ảnh: Quốc Huy