Nợ xấu ngân tăng cao, nhà băng 'dè dặt' giải ngân cho doanh nghiệp

Nhân viên một ngân hàng đang kiểm tra tiền gửi tiết kiệm của khách hàng. Ảnh: Hoàng Hùng

Bào mòn lợi nhuận

Báo cáo mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, tính đến cuối tháng 2-2023, nợ xấu toàn hệ thống đã xấp xỉ 3%, cao gấp đôi so với cuối năm 2021. Nợ xấu gộp toàn hệ thống đến thời điểm hiện nay đã lên mức 5%. Trong đó, thống kê của 27 ngân hàng thương mại (NHTM) niêm yết trên sàn chứng khoán cho thấy, tính đến ngày 31-3, tổng nợ xấu nội bảng ở mức hơn 170.500 tỷ đồng, tăng 24,3% so với đầu năm.

Hiện không ít NHTM có tỷ lệ nợ xấu vượt ngưỡng 3% (cao hơn so với quy định). Cụ thể như VPBank (6,24%), BaovietBank (4,69%), VIB (3,64%)... Các chuyên gia nhận định, rủi ro nợ xấu NH sẽ còn tăng lên khi thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) vẫn chưa thể phục hồi, vì đây là 2 lĩnh vực chiếm tỷ lệ nợ xấu cao.

Trên thực tế, dù nhiều NHTM báo mức lợi nhuận khá trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng báo cáo tài chính quý I-2023 của 27 NHTM niêm yết trên sàn chứng khoán cho thấy, lợi nhuận quý giảm 4,4% so với cùng kỳ, vì đa phần phải tăng mạnh trích lập dự phòng rủi ro.

Điều này cho thấy, nợ xấu cao đã bào mòn lợi nhuận ngân hàng. Cụ thể, do nợ xấu tăng nên VPBank phải tăng trích lập dự phòng rủi ro 55% khiến lợi nhuận giảm tới 77% trong quý I. Tương tự, Techcombank có lợi nhuận quý I giảm 17% do tăng trích lập dự phòng lên gấp đôi so với cùng kỳ, ở mức 534 tỷ đồng.

Trong khi đó, VietinBank tăng trưởng lợi nhuận ở mức 3% vì phải tăng trích lập dự phòng rủi ro tới 52%. Riêng BIDV trích lập dự phòng rủi ro giảm 25,2% nên lợi nhuận trước thuế riêng lẻ tăng tới 58%.

Cá biệt, một số NH cũng giảm dự phòng để “làm đẹp” lợi nhuận mặc dù nợ xấu tăng vọt. Chẳng hạn như tổng nợ xấu tại Eximbank tính đến quý I tăng 30% so với đầu năm nhưng do dự phòng rủi ro giảm 42% (khoảng 66 tỷ đồng) so với cùng kỳ nên Eximbank có lợi nhuận trước thuế tăng 8% so cùng kỳ.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng của BIDV, cho biết, năm 2022, tăng trưởng lợi nhuận trung bình của 29 NHTM ở mức 34%. Năm 2023, dự báo tăng trưởng lợi nhuận ngân hàng chỉ còn 13%-15%. “Mặc dù Chính phủ, NHNN và các bộ, ngành đã rất chủ động, quyết liệt ban hành các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhưng dự báo nợ xấu của hệ thống tổ chức tín dụng có thể còn tăng trong năm 2023”, TS Cấn Văn Lực nhận định.

E dè cơ cấu nợ

Trước áp lực nợ xấu hệ thống tăng cao và nhằm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp đang gặp khó khăn, cuối tháng 4, NHNN đã ban hành Thông tư 02/2023 (Thông tư 02) quy định cơ cấu lại thời hạn trả nợ. Theo đó, NHTM được tiếp tục giãn, hoãn thời hạn trả nợ và không phải chuyển nhóm nợ trong tối đa 12 tháng đối với các khoản nợ và khoản trả lãi đến hạn của người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn.

Trong bối cảnh đầu ra bị thu hẹp, doanh thu và đơn hàng sụt giảm, thông tư này đã được các doanh nghiệp đặt nhiều kỳ vọng. Tuy nhiên, nhiều NHTM cho biết, chỉ cân nhắc cơ cấu lại nợ với doanh nghiệp có khả năng phục hồi vì khi cơ cấu nợ, bản thân NH phải tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình.

Nếu nới lỏng điều kiện tín dụng thì khó khăn của doanh nghiệp sẽ chuyển về phía NH. Chưa kể, như đại diện OCB cho biết, cơ chế cơ cấu nợ lần này khác đợt cơ cấu nợ cho khách hàng khó khăn do dịch Covid-19, vì Thông tư 02 yêu cầu NHTM phải trích lập dự phòng cho các khoản nợ cơ cấu, trong khi nguồn lực tài chính của mỗi NH khác nhau. Do đó, NH sẽ thận trọng và sàng lọc kỹ khách hàng để cơ cấu, song song đó áp dụng các biện pháp thu hồi nợ nhằm hạn chế nợ xấu.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh lo ngại, việc cho phép giãn nợ từ Thông tư 02 của NHNN sẽ dẫn đến khả năng các khoản nợ trở thành nợ xấu vì sau khi thông tư hết hiệu lực, nguy cơ nợ xấu tăng rất lớn. Mặc dù vậy, việc NHNN yêu cầu trích quỹ dự phòng và một số yêu cầu khác cũng đòi hỏi NH phải chuẩn bị phương án đáp ứng.

Xử lý nghiêm việc chậm cơ cấu nợ cho khách hàng

Thống đốc NHNN vừa ban hành Chỉ thị 02 chỉ đạo các tổ chức tín dụng, chi nhánh tổ chức tín dụng thực hiện nghiêm chính sách cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn theo quy định tại Thông tư 02/2023. Theo đó, các NHTM khẩn trương ban hành và triển khai thực hiện ngay quy định nội bộ về cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ theo quy định. Nghiêm cấm các hành vi gây khó khăn, phiền hà, ban hành thêm điều kiện, thủ tục khác với quy định tại Thông tư số 02.

Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA), lũy kế từ ngày 15-8-2017 (Nghị quyết 42/2017 về xử lý nợ xấu có hiệu lực) đến cuối tháng 1-2023, toàn hệ thống đã xử lý được 416 ngàn tỷ đồng nợ xấu, xác định theo Nghị quyết 42/2017. Trong đó, xử lý nợ xấu nội bảng đạt 211.900 tỷ đồng, chiếm 50,9% tổng nợ xấu. Ngoài ra, xử lý các khoản nợ đang hạch toán ngoài bảng cân đối kế toán là 122.100 tỷ đồng, chiếm 29,3% tổng nợ xấu.

HẠNH NHUNG