Nỗi cô đơn của con người đến từ đâu?

Thoát khỏi nơi ẩn náu và cô lập

Một người thì không là ai cả.

−Ngạn ngữ cổ đại

Những người sống với nỗi hổ thẹn cần những mối liên kết mang lại sự an toàn, điều mà cuộc sống của họ không có.

−Gershan Kaufman

Sự cô đơn tột độ đến từ hổ thẹn độc hại là phi nhân tính. Khi một người ngày càng cô lập, anh ta sẽ mất đi lợi ích đến từ sự phản hồi giữa người và người. Anh ta mất đi đôi mắt phản chiếu từ những người xung quanh. Erik Erikson đã chứng minh rõ ràng rằng sự hình thành căn tính luôn là một quá trình xã hội.

Ảnh minh họa. Nguồn: Andrea Piacquadio/Pexels.

Ông định nghĩa căn tính là “cảm nhận nội tại về sự thống nhất và liên tục về ý niệm mình là ai, và ý niệm này được chứng nhận thông qua sự phản chiếu đến từ góc nhìn của ít nhất một nhân vật quan trọng trong đời”. Khi sự phản chiếu từ các mối quan hệ quan trọng bị nhiễm độc, nó sẽ làm nỗi hổ thẹn độc hại trong ta lớn thêm.

Để được chữa lành, chúng ta phải thoát ra khỏi sự cô lập và ẩn náu. Điều này có nghĩa là tìm một người, hoặc lý tưởng nhất là một nhóm những người quan trọng mà ta sẵn sàng tin tưởng. Với những ai bị trói buộc trong nỗi hổ thẹn, đây không phải là điều dễ làm.

Tôi nhớ, khi được bảo rằng tôi cần tham gia chương trình Mười Hai Bước, tôi đã đi tìm một nhà trị liệu thôi miên trong trạng thái đầu óc quay cuồng. Nghĩ đến việc bị người khác soi mói khiến tôi thấy kinh hoàng.

Nỗi hổ thẹn trở nên độc hại khi người ta bị phơi bày ngoài dự tính. Sự phơi bày này đến bất ngờ hoặc trước khi chúng ta kịp chuẩn bị cho nó, khiến ta cảm thấy vô vọng và bất lực. Không có gì ngạc nhiên khi ta sợ ánh mắt phán xét của người khác. Tuy nhiên, cách duy nhất để thoát khỏi nỗi hổ thẹn độc hại là chấp nhận nó - chúng ta phải dám thoát ra khỏi nơi ẩn náu.

Tìm một mạng lưới xã hội

Cách tốt nhất để thoát khỏi nơi ẩn náu là tìm cho mình một người hoặc một mạng lưới xã hội gần gũi sâu sắc và không làm ta hổ thẹn. Từ trọng tâm ở đây là “gần gũi sâu sắc”. Chúng ta phải đạt đến mức độ sâu sắc cốt lõi về bản chất, vì sự hổ thẹn là thứ cốt lõi và bản chất.

Nỗi hổ thẹn độc hại che đậy những bí mật sâu kín nhất của chúng ta về bản thân; nó thể hiện niềm tin ta có, rằng về cơ bản, mình là khiếm khuyết. Chúng ta thấy thật khủng khiếp, không dám tự nhìn vào chính mình, vậy nên việc chia sẻ với người khác dường như là không tưởng.

Thế nhưng, cách duy nhất giúp ta nhận ra mình đã sai về bản thân mình chính là mạo hiểm phơi bày con người mình trước sự soi xét của người khác. Khi tin tưởng một ai đó và cảm nhận được tình yêu thương và sự chấp nhận mà họ dành cho ta, đó là khi ta có thể bắt đầu thay đổi niềm tin về bản thân. Ta học được rằng bản thân mình không tệ hại; ta hiểu rằng mình xứng đáng được chấp nhận và yêu thương.

John Bradshaw/NXB Trẻ