Nơi con người vẫn đang tiến hóa

Nơi nồng độ oxy trong không khí thấp rõ rệt, người ở Tây Tạng vẫn có thể sinh sống và phát triển mạnh mẽ. Ảnh: For Him Magazine.

Theo Science Alert, một số môi trường có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người. Ví dụ, những người leo núi thường gặp hiện tượng say độ cao - phản ứng của cơ thể trước sự giảm áp suất khí quyển, khiến lượng oxy hít vào giảm sút.

Tuy vậy, trên những vùng cao của cao nguyên Tây Tạng, nơi nồng độ oxy trong không khí thấp rõ rệt, cộng đồng người bản địa vẫn có thể sinh sống và phát triển mạnh mẽ.

Trong hơn 10.000 năm, cơ thể của người dân nơi đây đã thích nghi theo cách đặc biệt, giúp họ tận dụng tối đa lượng oxy ít ỏi trong không khí. Nhờ những thay đổi này, họ tránh được tình trạng thiếu oxy - hiện tượng xảy ra khi máu không vận chuyển đủ oxy đến các mô trong cơ thể, vốn dễ gặp ở hầu hết người không quen sống ở độ cao lớn.

Nhà nhân chủng học Cynthia Beall từ Đại học Case Western Reserve (Mỹ) đã có nhiều năm nghiên cứu phản ứng của con người trong điều kiện sống thiếu oxy.

Trong nghiên cứu được công bố vào tháng 10/2024, Beall và nhóm của bà đã khám phá các thích nghi cụ thể ở cộng đồng Tây Tạng bằng cách xem xét chỉ dấu của sự phù hợp tiến hóa ở 417 phụ nữ Nepal, sống ở độ cao trên 3.500 mét.

Chỉ dấu này chính là số lần sinh con khỏe mạnh. Theo nhóm nghiên cứu, những phụ nữ vượt qua được căng thẳng khi mang thai và sinh nở sẽ truyền lại các đặc điểm sinh tồn cho thế hệ sau.

Kết quả đo lường mức độ hemoglobin (protein vận chuyển oxy) và độ bão hòa oxy của hemoglobin cho thấy những phụ nữ có tỷ lệ sinh con khỏe mạnh cao nhất (trung bình 5,2 lần sinh) có hemoglobin ở mức trung bình, nhưng lại có độ bão hòa oxy của hemoglobin cao.

Phát hiện này rất quan trọng vì nó cho thấy cơ thể đã thích nghi để tối đa hóa việc cung cấp oxy đến mô và tế bào mà không làm máu đặc lại. Việc máu đặc sẽ làm tăng độ nhớt, gây căng thẳng nghiêm trọng lên tim.

"Trước đây, chúng tôi biết rằng mức hemoglobin thấp hơn là có lợi, giờ đây chúng tôi hiểu rằng mức trung bình mang lại lợi ích cao nhất, và độ bão hòa càng cao thì càng có lợi", Beall giải thích.

Ngoài ra, những phụ nữ thành công trong sinh sản cao nhất còn có tốc độ lưu thông máu vào phổi cao. Tâm thất trái (buồng tim bơm máu giàu oxy vào cơ thể) cũng rộng hơn mức trung bình.

Tổng hợp lại, các đặc điểm sinh lý này làm tăng tốc độ vận chuyển và cung cấp oxy, giúp cơ thể tận dụng tối đa lượng oxy ít ỏi. Mặc dù các yếu tố văn hóa như hôn nhân lâu dài và bắt đầu sinh sản sớm cũng đóng vai trò, nhưng các đặc điểm thể chất này vẫn là yếu tố quan trọng quyết định tỷ lệ thành công sinh sản cao.

"Đây là một trường hợp của sự chọn lọc tự nhiên đang diễn ra. Việc hiểu cách các quần thể này thích nghi giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình tiến hóa của loài người", Beall kết luận.

Ngọc Bích