Nối lại hợp tác với IAEA, Iran nỗ lực phá thế cô lập và giảm nhiệt căng thẳng

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi ngày 9/9 thông báo ông và Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi đã ký thỏa thuận nối lại hợp tác, vốn bị đình chỉ sau các vụ tấn công của Israel và Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran.

Nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran. Ảnh: Reuters

Phát biểu họp báo sau khi ký kết thảo thuận, Ngoại trưởng Iran bày tỏ hy vọng IAEA sẽ thực hiện có trách nhiệm các nghĩa vụ của mình theo thỏa thuận hợp tác mới. Cũng theo ông Araghchi, thỏa thuận hợp tác giữa Iran và IAEA có tính đến các yêu cầu của cả hai bên về các vấn đề an ninh. Ông đồng thời cảnh báo rằng bất kỳ động thái nào nhằm tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc sẽ ngăn chặn các bước đi thực tế được nêu trong thỏa thuận.

“Tôi xin nhấn mạnh rằng trong trường hợp có bất kỳ hành động thù địch nào chống lại đất nước tôi và trong trường hợp các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã bị hủy bỏ được áp dụng trở lại, Iran sẽ coi những bước đi thực tế này là đã chấm dứt”, Ngoại trưởng Iran Araghchi nói.

Cùng ngày, Tổng giám đốc IAEA xác nhận về thỏa thuận trên. Trong bài đăng trên mạng xã hội X, Grossi cho biết, hai bên đã nhất trí “về các cơ chế thực tiễn để nối lại hoạt động thanh sát ở Iran”.

“Đây là một bước đi đúng hướng, đây là một cánh cửa mà chúng ta đang mở ra và tất nhiên, vẫn còn nhiều điều cần phải thực hiện, chúng ta phải thực hiện một cách thiện chí. Những người khác trên thế giới có thể giúp chúng ta và tôi tin chắc rằng họ sẽ làm điều đó”, ông Grossi cho biết.

Thỏa thuận hợp tác mới được ký kết chỉ vài tháng sau khi quan hệ Iran - IAEA rơi xuống mức thấp nhất kể từ khi Kế hoạch Hành động Chung Toàn diện (JCPOA) năm 2015 được ký kết. Các cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân của Iran ở Fordow, Natanz và Isfahan hồi tháng 6 bởi Israel và Mỹ, cùng việc IAEA bị Iran cáo buộc “thiếu trung lập”, đã khiến chính quyền Iran tạm ngưng hợp tác, thậm chí ban hành luật hạn chế hoạt động giám sát.

Trong thời điểm nhóm E3 gồm Pháp, Đức và Anh đã kích hoạt cơ chế tái áp đặt trừng phạt, đồng thời cảnh báo khả năng phục hồi toàn bộ lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an vào tháng 10, việc Iran chủ động bắt tay trở lại với IAEA được xem như một động thái điều chỉnh chiến lược, nhằm giảm thiểu lý do để các cường quốc siết chặt vòng vây ngoại giao.

Diễn biến trên ngay lập tức nhận được sự hoan nghênh của cộng đồng quốc tế. Trong một tuyên bố, Ngoại trưởng Ai Cập Badr Abdelatty đã gọi đây là “cơ hội mới” cho tiến trình đàm phán hạt nhân.

Theo đánh giá của giới phân tích, mặc dù được đánh giá là khó có thể ngay lập tức hóa giải nghi ngờ của phương Tây hay khôi phục lại thỏa thuận hạt nhân Iran 2015, song nó cũng gửi đi một thông điệp quan trọng: rằng đối thoại vẫn là công cụ duy nhất để kiềm chế khủng hoảng hạt nhân Iran. Trong bối cảnh Trung Đông đầy biến động, việc IAEA và Iran tìm được tiếng nói chung, dù tạm thời, vẫn có giá trị chiến lược để ngăn ngừa xung đột vượt ngoài tầm kiểm soát.

Hồng Nhung/VOV1 Tổng hợp