Nơi lan tỏa những giá trị văn hóa

Quần thể di tích rộng hơn 2,85 ha, được bảo tồn trong một không gian mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống, bao gồm Nhà thờ Nguyễn Du, Nhà cổ Nguyễn Du, cùng nhiều hiện vật quý giá về cuộc đời và tác phẩm của ông...

Đây là không gian kết nối quá khứ và hiện tại, là nơi khắc sâu những giá trị đạo đức, nhân văn mà Đại thi hào Nguyễn Du để lại cho nền văn hóa nước nhà. Với những hoạt động trải nghiệm hấp dẫn, đặc biệt là dành cho thế hệ trẻ, khu di tích đang trở thành điểm đến không thể thiếu cho những ai muốn tìm hiểu sâu về sự nghiệp và nhân cách của một trong những danh nhân vĩ đại nhất trong lịch sử văn học Việt Nam.

Khu di tích Nguyễn Du

Di sản văn hóa sống động, hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại

Khu di tích Nguyễn Du tọa lạc tại xã Tiên Điền, tỉnh Hà Tĩnh, được quy hoạch trong khu vực lõi rộng hơn 2,85 ha, nằm trong tổng thể cảnh quan gần 300 ha, giữ nguyên cấu trúc không gian của làng cổ Tiên Điền. Các nếp nhà gỗ, đền miếu, mộ phần và bảo tàng được bố trí theo trục truyền thống, hòa quyện cùng hệ thống vườn cây, sân gạch, giếng sen và những khoảng xanh cổ thụ đặc trưng của vùng Bắc Trung Bộ vào cuối thế kỷ XVIII.

Nổi bật trong quần thể là Nhà thờ Nguyễn Du, được xây dựng từ năm 1825 theo kiến trúc chữ Đinh (丁), mái ngói âm dương và kết cấu gỗ thanh nhã. Dù đã trải qua nhiều lần tu sửa và di dời, công trình vẫn giữ nguyên tinh thần tôn kính đối với người con ưu tú của dân tộc.

Kề bên là Nhà cổ Nguyễn Du, căn nhà ba gian mộc mạc - nơi Đại thi hào từng quay về nghỉ ngơi sau những chuyến đi xa. Công trình như một dòng ký ức, giữ trọn hơi thở cuộc sống thường nhật của ông.

Trong quần thể di tích, nhà trưng bày hai tầng với diện tích hơn 400m² là công trình mang phong cách kiến trúc hiện đại nhất. Tại đây, gần 1.000 hiện vật, bản thảo và tư liệu về cuộc đời và tác phẩm của Nguyễn Du, từ Truyện Kiều, Văn tế thập loại chúng sinh đến các ghi chép lữ hành... được lưu giữ. Không gian trưng bày được thiết kế theo hướng mở, dễ tiếp cận, tạo điều kiện cho du khách, đặc biệt là học sinh và sinh viên, hiểu sâu hơn về nhân cách và sự nghiệp văn học của ông.

Không xa khu di tích, khu mộ Đại thi hào nằm tại cánh đồng Đồng Cùng, rộng hơn 3.200m², hướng Tây theo phong tục cổ truyền. Kiến trúc giản dị, tĩnh lặng, phản ánh tính cách “tâm hồn lớn trong dáng vẻ bình dị” của ông. Mộ phần của các bậc tổ tiên xung quanh tạo nên không gian tưởng niệm trang nghiêm, trọn vẹn, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, biến dấu tích gia tộc Nguyễn Tiên Điền thành một Di sản văn hóa quốc gia.

Linh điện Đại thi hào Nguyễn Du trong khuôn viên Khu di tích

Kết nối con người với di sản

Khi tỉnh Hà Tĩnh chuẩn bị tổ chức lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du, Khu di tích đón nhiều đoàn du khách, đặc biệt là các trường học trong khu vực.

Bà Lê Như Ái, Hiệu trưởng Trường mầm non Xuân Thành (xã Tiên Điền) cho biết, nhà trường đã tổ chức cho học sinh đến tham quan, giúp các em ghi nhớ hình ảnh nhà thơ lớn của dân tộc. Trước đó, trường cũng đã tổ chức cuộc thi viết thư pháp cho học sinh và giáo viên.

Khu di tích Nguyễn Du không chỉ bảo tồn kiến trúc cổ truyền mà còn gìn giữ tinh thần, khí phách và nhân cách văn hóa của một dòng họ đã làm rạng danh văn chương Việt Nam. Mỗi công trình, mỗi viên gạch, mái ngói trong Khu di tích đều kể một câu chuyện về di sản bất tử của Đại thi hào.

Bà Trần Thị Vinh, phụ trách Ban Quản lý di tích Nguyễn Du chia sẻ: Nhiều năm qua, Ban Quản lý đã đổi mới phương thức bảo tồn và giới thiệu di sản, trong đó yếu tố con người đóng vai trò quan trọng. Đội ngũ thuyết minh viên là “cầu nối sống” giữa di sản và công chúng.

Nhà trưng bày tại Khu di tích hiện lưu giữ gần 1.000 hiện vật, bản thảo, tư liệu về cuộc đời và tác phẩm của Nguyễn Du

“Chúng tôi có hệ thống bài thuyết minh chuẩn nhưng không áp dụng một cách máy móc. Mỗi nhóm khách, từ du khách phổ thông, học sinh đến những người nghiên cứu văn hóa đều cần phương pháp tiếp cận riêng. Với các đoàn từ vùng quê, thuyết minh viên sẽ kết nối câu chuyện địa phương với lịch sử gia đình Nguyễn Du để tạo sự gần gũi và mở rộng hiểu biết”, bà Vinh nói.

Đặc biệt, với học sinh các cấp, phương pháp truyền đạt chú trọng “vừa học vừa trải nghiệm”. Sau thuyết minh, các em tham gia trò chơi vòng quay may mắn về Truyện Kiều và trả lời câu hỏi để nhận quà lưu niệm. Cách làm này giúp các em hứng thú, ghi nhớ tốt hơn và chủ động tìm hiểu về Nguyễn Du.

Bên cạnh phương pháp truyền thống, Ban Quản lý di tích cũng áp dụng công nghệ như quét mã QR, trải nghiệm VR, AR để du khách tiếp cận di sản một cách trực quan. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là giúp công chúng hiểu giá trị đạo đức và nhân văn của Nguyễn Du.

Bà Trần Thị Vinh nhớ lại, năm 2015, Ban Quản lý bắt đầu xây dựng kế hoạch đưa Truyện Kiều vào đời sống hiện đại và lan tỏa giá trị đó tại khu di tích. Từ đó, nhiều hoạt động được triển khai như: Cuộc thi đọc thuộc Truyện Kiều, chương trình Trò Kiều, thi viết thư pháp Truyện Kiều vào dịp đầu xuân... thu hút đông đảo học sinh, giáo viên và du khách tham gia.

Việc bảo tồn di sản không giới hạn trong khu di tích đã lan tỏa mạnh mẽ qua các loại hình nghệ thuật dân gian như: Ca trù, Ví, Giặm, lẩy Kiều, Xẩm Kiều. Khi Truyện Kiều được đưa vào âm nhạc, lời ca và giai điệu, kiệt tác này đã vượt khỏi biên giới không gian và thời gian, lan tỏa đến nhiều thế hệ và vùng văn hóa khác nhau.

Dịp kỷ niệm 260 năm ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du sắp tới, Khu di tích dự kiến sẽ đón lượng lớn học sinh và du khách. “Đây là cơ hội quý để chúng tôi kết nối con người với di sản, lan tỏa và vun đắp những giá trị sống từ Nguyễn Du. Đặc biệt đối với thế hệ trẻ, đây là dịp giúp các em cảm nhận sâu sắc hơn giá trị giáo dục nhân văn và chuẩn mực đạo đức từ cuộc đời và tác phẩm của Đại thi hào”, bà Trần Thị Vinh nhấn mạnh.

NGÂN HÀ