Nỗi lo thanh niên ngại việc, thiếu ý chí vươn lên

Nếu thanh niên để mình rơi vào trạng thái ngại việc thì sẽ rất khó có được tương lai tốt đẹp trong thế giới đang ngày một thay đổi. Trong ảnh: Sinh viên Trường Cao đẳng Du lịch và Công thương (Cẩm Giàng) trong giờ học nghề

Theo báo cáo của cơ quan chức năng, trong quý I/2025, cả nước có khoảng 1,35 triệu thanh niên trong độ tuổi từ 15 đến 24 không có việc làm và không tham gia học tập, đào tạo, chiếm khoảng 10,4%. Tại Hải Dương, dù chưa có số liệu chính thức được công bố, nhưng thực tế cho thấy, ở không ít gia đình vẫn dễ dàng bắt gặp hình ảnh những thanh niên rơi vào tình trạng như vậy.

Theo phân tích của các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên ở nước ta. Trước hết là do thị trường lao động đang có sự mất cân đối giữa cung và cầu. Hằng năm, các trường đại học, cao đẳng và trung cấp đào tạo một lực lượng lớn cử nhân, kỹ sư, nhưng nhu cầu của doanh nghiệp lại không phù hợp với chuyên ngành hoặc trình độ của họ. Mặt khác, hệ thống giáo dục, đào tạo vẫn còn nhiều bất cập, chưa kịp thời đổi mới để bắt kịp nhu cầu thực tiễn, dẫn đến khoảng cách lớn giữa lý thuyết và thực hành, giữa “người học” và “người làm”.

Nhiều thanh niên sau khi tốt nghiệp cảm thấy khó tìm được công việc đúng chuyên môn hoặc có mức lương phù hợp, dẫn đến tâm lý chán nản, không muốn tiếp tục tìm việc hoặc học thêm.

Những tác động từ môi trường gia đình và xã hội cũng góp phần làm gia tăng số lượng thanh niên "3 không". Nhiều gia đình quá bao bọc con cái, không tạo điều kiện để các em tự lập. Từ đó, sinh ra những thanh niên có tâm lý ỷ lại, thích sống “an phận”, không muốn đối mặt với áp lực, thách thức của công việc.

Tình trạng thanh niên không có việc làm, không tham gia học tập hay đào tạo nếu không được giải quyết kịp thời sẽ kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Trước hết là sự lãng phí nguồn nhân lực trẻ, làm suy giảm hiệu quả của nền kinh tế. Bên cạnh đó, nhiều bạn trẻ có thể rơi vào khủng hoảng tinh thần, mất phương hướng trong cuộc sống, dẫn đến các vấn đề như trầm cảm, sa vào tệ nạn xã hội hoặc hành vi phạm pháp. Về lâu dài, nếu thiếu những biện pháp can thiệp hiệu quả, tình trạng này sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội, làm gia tăng bất bình đẳng và tiềm ẩn nguy cơ bất ổn xã hội.

Trong gia đình tôi cũng có trường hợp con em rơi vào nhóm thanh niên này. Đáng buồn là từ chỗ không có việc làm, ngại học tập, em tôi đã bị bạn bè rủ rê, sa ngã vào con đường nghiện ma túy. Kết quả là em đã bị lực lượng chức năng bắt giữ khi đang giao dịch mua bán ma túy ngoài cộng đồng và phải trả giá bằng tù tội.

Để khắc phục tình trạng này, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía, bao gồm cả Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp và đặc biệt là chính bản thân thanh niên.

Trước tiên, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ rõ ràng và thiết thực đối với nhóm thanh niên này. Cần xây dựng các chương trình đào tạo nghề ngắn hạn, linh hoạt, gắn với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Đồng thời, cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng và đào tạo các bạn trẻ chưa có kinh nghiệm, chưa có tay nghề.

Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục cần đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung và phương pháp giảng dạy. Giáo dục cần chú trọng đến kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp, khả năng thích ứng với sự thay đổi của xã hội, của nền kinh tế.

Các doanh nghiệp nên mở rộng các chương trình thực tập, học việc cho sinh viên, học sinh; đồng thời phối hợp với các cơ sở giáo dục để xây dựng chương trình đào tạo sát thực tế sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, việc tạo điều kiện cho nhân sự trẻ thử sức ở nhiều vị trí khác nhau cũng giúp họ phát triển năng lực và tìm ra hướng đi phù hợp.

Đặc biệt, mỗi thanh niên cần thay đổi tư duy, nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình trong xã hội. Cần chủ động tìm kiếm cơ hội học tập, việc làm, rèn luyện kỹ năng và trau dồi kiến thức để thích ứng với yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động. Thay vì trông chờ, ỷ lại, các bạn trẻ cần biết vượt qua khó khăn, chủ động tạo dựng giá trị cho bản thân.

Nếu không kịp thời thích nghi và để bản thân rơi vào trạng thái ngại việc, lười lao động, các bạn trẻ sẽ khó có được một tương lai vững chắc trong bối cảnh thế giới liên tục biến đổi, đặc biệt khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần thay thế nhiều vị trí việc làm truyền thống.

NGỌC THANH