Nóng hơn cả xung đột Nga- Ukraine

Màn tấn công phủ đầu

Lực lượng Phòng vệ Israel kể từ rạng sáng 13/6 phát động chiến dịch "Sư tử Trỗi dậy", huy động hơn 200 chiến đấu cơ tập kích loạt cơ sở hạt nhân, nhà máy sản xuất tên lửa đạn đạo, cùng nhiều chỉ huy quân sự và nhà khoa học hạt nhân của Iran.

Các khu vực Iran bị Israel tấn công đêm 13/6. Ảnh: đồ họa CNN

Các mục tiêu của Iran bị lực lượng phòng vệ Israel (IDF) tấn công bao gồm các cơ sở chỉ huy, căn cứ quân sự và đặc biệt là các cơ sở hạt nhân vốn là mục tiêu trọng tâm của chiến dịch. IDF cho biết trong 20 phút đầu tiên của chiến dịch, các đòn tấn công đã gây bất ngờ cho Iran do nhắm vào những vị trí không lường trước.

Israel tuyên bố hạ nhiều chỉ huy quân đội Iran, trong đó có Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Mohammad Bagheri, Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran Hossein Salami. Tel Aviv nhắm mục tiêu vào cơ sở hạt nhân Natanz, phá hủy các trận địa phòng không, nhắm đến các nhà khoa học hạt nhân của Tehran.

Ông Netanyahu cáo buộc Iran đang vận hành một chương trình phát triển vũ khí hạt nhân và tuyên bố Tehran “có thể chế tạo vũ khí hạt nhân” nếu không bị ngăn chặn.

“Đây là mối đe dọa hiện hữu và rõ ràng đối với sự sống còn của Israel", ông Netanyahu nhấn mạnh.

“Tôi cảm ơn ông Trump vì sự ủng hộ nhất quán dành cho đất nước chúng tôi suốt những năm qua trong nhiệm kỳ tổng thống của ông", ông Netanyahu nói thêm.

Ông Netanyahu cũng trực tiếp gửi thông điệp đến người dân Iran: “Chúng tôi không thù ghét các bạn. Các bạn không phải kẻ thù của chúng tôi...Tôi cho rằng khi các bạn được giải phóng, người Israel và người Iran sẽ tái lập mối quan hệ đồng minh giữa hai dân tộc như trong quá khứ đã từng. Cùng nhau, chúng ta sẽ xây dựng một tương lai thịnh vượng, một tương lai hòa bình, một tương lai đầy hy vọng", Thủ tướng Israel nói.

Hãng thông tấn nhà nước Iran (IRNA) đưa tin đêm 14/6, rạng sáng 15/6, trụ sở Bộ Quốc phòng Iran tại thủ đô Tehran bị Israel không kích trong đêm, khiến một tòa nhà hành chính của cơ quan này bị hư hại nhẹ.

Một cuộc không kích khác của Israel nhắm vào trụ sở Cơ quan Đổi mới và Nghiên cứu Quốc phòng thuộc Bộ Quốc phòng Iran.

Một bể chứa thuộc kho dầu Shahran của Iran cũng trúng tên lửa Israel. Theo IRNA, lượng nhiên liệu trong bể chứa của kho Shahran không nhiều, tình hình tại khu vực "đã được kiểm soát hoàn toàn".

Israel cũng dùng máy bay không người lái (UAV) tấn công mỏ South Pars ở tỉnh miền nam Bushehr, gây ra đám cháy lớn. Đây là một trong những mỏ khí tự nhiên lớn nhất thế giới.

Tehran cho biết khoảng 60 người, trong đó có 29 trẻ em, đã thiệt mạng trong cuộc không kích vào một khu dân cư, giữa lúc hàng loạt vụ tấn công khác diễn ra trên khắp Iran.

Đòn đáp trả của Iran

Lãnh tụ tối cao Cách mạng Hồi giáo Iran, Đại giáo chủ Ayatollah Seyyed Ali Khamenei tuyên bố, Israel đã tự chuốc lấy “số phận cay đắng và đau đớn”, sau khi quyết định thực hiện các cuộc không kích vào lãnh thổ Iran trong đêm 13/6, theo IRNA .

Chuẩn tướng Abolfazl Shekarchi khẳng định Iran sẽ có “đáp trả nặng nề” trước hành động này.

Theo Chuẩn tướng Shekarchi, các cuộc tấn công diễn ra trong đêm, do “Israel thực hiện với sự hậu thuẫn của Mỹ”, đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng và sẽ không bị bỏ qua.

Khu vực Tamra của Israel bị Iran tấn công. Ảnh: CNN

Ngay trong đêm 13/6, Iran phóng loạt tên lửa đáp trả Israel. Truyền thông Iran đưa tin, lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã triển khai một loạt tên lửa đạn đạo tầm trung, bao gồm Emad có tầm bắn 1.700km, Kheibar Shekan với tầm bắn 1.500km và Ghadr có khả năng đạt tới 2.000km. Cuộc tấn công đã gây thiệt hại nặng nề tại Israel, khiến 3 người thiệt mạng và 204 người bị thương, trong đó có nhiều trường hợp nguy kịch.

"Iran phóng khoảng 150 tên lửa đạn đạo nhằm vào Israel trong đêm. Các quả đạn lao xuống nhiều cơ sở quân sự và một số khu dân cư. Hệ thống phòng không tại khu vực không thể chặn toàn bộ tên lửa đang bay tới. Đã có thiệt hại đáng kể. Những tên lửa đạn đạo này khiến rocket phóng từ Dải Gaza giống như đồ chơi", hãng tin Fox News tại Israel cho hay.

Đặc biệt, tên lửa của Iran đã đánh trúng khu phức hợp Kiryat nằm ở trung tâm Tel Aviv, là nơi đặt trụ sở Bộ Quốc phòng và Bộ tổng tham mưu IDF. Đây là nơi được ví là Lầu Năm Góc của Israel. Trong khu phức hợp còn có căn cứ Kiryat, một trong những cơ sở quân sự đầu tiên của Israel và là nơi đặt trụ sở IDF kể từ năm 1948.

Cơ quan ứng phó tình trạng khẩn cấp Israel cho biết một tên lửa Iran đánh trúng ngôi nhà ở Haifa và làm 14 người bị thương, trong đó có một người nguy kịch.

Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran sau đó tuyên bố đã nhắm tới hàng chục mục tiêu, trong đó có các trung tâm quân sự và căn cứ không quân của Israel, trong chiến dịch mang tên "Lời hứa Đích thực 3".

Hãng thông tấn IRNA của Iran đưa tin lực lượng phòng không nước này còn bắn rơi 3 máy bay F-35 của Israel, song quân đội Israel bác bỏ.

Trước đó, Tehran đe dọa sẽ tấn công các căn cứ quân sự của Washington trong khu vực nếu xung đột nổ ra và nếu Iran bị tập kích liên quan đến chương trình hạt nhân.

Các nguồn tin Israel và Mỹ tiết lộ Washington đã giúp Tel Aviv đối phó tên lửa đạn đạo của Tehran. Một nguồn tin Israel nói nhiều quốc gia trong khu vực cũng hỗ trợ nước này phòng thủ. Quan chức Mỹ sau đó xác nhận Washington đã triển khai các tổ hợp phòng không tầm xa như Patriot và THAAD, cùng một tàu khu trục mang lá chắn Aegis để đối phó tên lửa đạn đạo của Tehran.

Phản ứng của các nước và giải pháp kéo giảm đối đầu

Theo giới chuyên gia, Israel và Iran vốn căng thẳng và xung đột là điều khó tránh khỏi. Trong nhiều thập niên, Israel và đồng minh Mỹ, đã coi chương trình hạt nhân của Iran là mối đe dọa lớn nhất đối với sự tồn vong của mình, trong khi Iran cáo buộc Israel là “kẻ thù không đội trời chung”; hỗ trợ các nhóm vũ trang như Hezbollah và Hamas để chống lại Tel Aviv.

Theo tờ The Wall Street Journal và Axios ngày 12/6, Mỹ được cho là đã nói với Israel rằng họ sẽ không tham gia vào bất kỳ cuộc tấn công tiềm tàng nào vào chương trình hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, Axios lưu ý rằng vẫn có khả năng Mỹ sẽ cung cấp các hỗ trợ khác cho Israel, bao gồm hậu cần và tình báo.

Chuyên gia Yoel Guzansky, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, nhận định: “Israel đang ở một thời điểm mà họ cảm thấy không còn gì để mất. Cuộc tấn công vào Tehran là thông điệp rõ ràng: Israel sẽ không chờ đợi Iran sở hữu vũ khí hạt nhân”.

Trong khi đó, Ahmad Vakhshiteh, chuyên gia Trung Đông, so sánh Thủ tướng Israel Netanyahu với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, cho rằng cả hai đều phụ thuộc xung đột quân sự để củng cố quyền lực chính trị trong nước.

Cuộc tấn công của Israel đã gây ra một làn sóng phản ứng trái chiều trên toàn cầu, phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong cách tiếp cận vấn đề Iran và Israel.

Phiên họp khẩn của Hội đồng Bảo an LHQ ngay sau cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran đêm 13/6. Ảnh: AA/TTXVN

Ngay ngày 13/6, LHQ đã họp khẩn và Phó Tổng thư ký LHQ phụ trách chính trị và kiến tạo hòa bình Rosemary DiCarlo tuyên bố các vụ tấn công của Israel nhằm vào cơ sở hạt nhân và quân sự ở Iran là một bước leo thang nguy hiểm mới ở Trung Đông.

Quan chức cấp cao LHQ hối thúc cả Israel và Iran thể hiện kiềm chế tối đa và "bằng mọi giá phải tránh sa vào một cuộc xung đột khu vực nghiêm trọng và qui mô lớn hơn cho khu vực và thế giới". Kêu gọi các bên liên quan tiếp tục theo đuổi kênh ngoại giao và đối thoại, khẳng định giải pháp hòa bình thông qua đàm phán để đảm bảo bản chất hòa bình cho chương trình hạt nhân của Iran.

Các quốc gia châu Âu như Đức, Anh, Pháp bày tỏ lo ngại về nguy cơ leo thang. Thủ tướng Đức Friedrich Merz xác nhận đã nhận được thông báo từ ông Netanyahu về cuộc tấn công, trong khi Anh tuyên bố không có kế hoạch hỗ trợ phòng thủ cho Israel. Tổng thư ký NATO Mark Rutte kêu gọi “giảm leo thang ngay lập tức”.

Jordan, Ả rập Xê út, Qatar, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đồng loạt lên án các cuộc không kích của Israel, gọi đó là “sự vi phạm” chủ quyền Iran và luật pháp quốc tế.

Hezbollah, lực lượng ủy nhiệm lớn nhất của Iran tại Lebanon, lên án cuộc tấn công nhưng không cam kết hành động quân sự.

Trong khi Ukraine tố Iran làm tình hình Trung Đông rối ren thì Nga, đồng minh quan trọng của Iran, chỉ trích mạnh mẽ các cuộc không kích của Israel vào Iran, cảnh báo hoạt động này có nguy cơ leo thang căng thẳng trên khắp Trung Đông và cáo buộc phương Tây kích động chống Iran.

Trung Quốc lên tiếng bênh vực Iran và tố Israel vi phạm chủ quyền của Iran. Đại diện thường trực của Trung Quốc Phó Thông tại Liên Hợp Quốc, tuyên bố Trung Quốc lên án cái mà họ gọi là “việc Israel vi phạm chủ quyền của Iran” và hối thúc Israel “ngừng mọi hoạt động quân sự rủi ro”.

Trung Đông đứng bên bờ vực xung đột lan rộng suốt 1 năm qua kể từ khi đụng độ giữa Israel và Hamas bùng phát tháng 10/2023. Căng thẳng lần thứ 2 giữa Israel - Iran một lần nữa đặt khu vực vào những ngã rẽ khó lường.

Quan hệ Israel- Iran bắt đầu căng thẳng sau cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979.

Năm 1982, Iran thành lập lực lượng dân quân Hồi giáo Hezbollah ở Lebanon, chiến đấu chống lại Israel trong cuộc chiến tại Lebanon. Vào giữa những năm 1990, Israel ngày càng lo ngại về khả năng Iran nối lại chương trình hạt nhân, vốn bị gián đoạn sau cuộc cách mạng năm 1979.

Vào đầu những năm 2000, căng thẳng gia tăng khi Iran đạt tiến bộ trong phát triển tên lửa đạn đạo tầm xa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Năm 2006, khi xung đột nổ ra giữa Israel và Hezbollah, Tel Aviv cáo buộc Tehran cung cấp vũ khí cho nhóm vũ trang ở Lebanon để họ tấn công sâu vào lãnh thổ Israel.

Năm 2009, Iran cáo buộc hai nước Israel và Mỹ phá hoại chương trình hạt nhân của họ bằng phần mềm mã độc mang tên Stuxnet. Iran cũng cho rằng Israel đã ám sát một số nhà vật lý và kỹ sư chuyên ngành ở Tehran. Năm 2015, khi Iran và nhóm P5+1 ký thỏa thuận hạt nhân, Israel đã phản ứng gay gắt, cho rằng điều này không thể ngăn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Năm 2023, trong xung đột Israel - Hamas tại Dải Gaza, Iran tuyên bố ủng hộ Hamas chống lại Israel, kêu gọi các nước Hồi giáo cấm vận Israel. Tháng 4/2024 là vụ tấn công tòa nhà lãnh sự trong khu phức hợp Đại sứ quán Iran tại Syria khiến 7 người thiệt mạng, Iran cho rằng Israel là thủ phạm và không kích đáp trả bằng máy bay không người lái.

Cho đến bây giờ, các cuộc tấn công qua lại chưa biết sẽ ảnh hưởng thế nào đến vòng đàm phán hạt nhân Mỹ-Iran diễn ra ngày 15/6.

Giới phân tích nhận định, cuộc tấn công của Israel là một trong những hành động quân sự nguy hiểm nhất kể từ sau cuộc chiến ở Dải Gaza bùng phát hồi tháng 10/2023.

Cuộc tấn công diễn ra trong bối cảnh Iran đang gặp nhiều bất lợi. Hệ thống phòng không Iran bị thiệt hại, năng lực quân sự suy giảm đáng kể.

Các lực lượng vũ trang nghiêng về Iran như Hezbollah, Houthi và Hamas đã suy yếu sau các cuộc giao tranh ác liệt với Israel trong năm qua.

Về phía Israel, Chính phủ của Thủ tướng Netanyahu ngày càng chịu áp lực phải hành động cứng rắn với Iran. Việc phe đối lập thất bại trong nỗ lực giải tán Quốc hội càng củng cố vị thế chính trị của ông Netanyahu trong thời gian tới.

Xung đột Israel- Iran cho thấy Trung Đông đang tiến gần tới một cuộc chiến tranh toàn diện – với những hệ lụy khó lường đối với an ninh và hòa bình toàn cầu.

Chuyên gia Stephen Innes của công ty SPI Asset Management nhận định: "Thùng thuốc súng Trung Đông vừa thổi bay các thị trường toàn cầu". Ông Innes cảnh báo nếu eo biển Hormuz, nơi chiếm 20% tổng lưu lượng vận chuyển dầu mỏ, bị ảnh hưởng, giá mặt hàng này có thể tăng lên 90 USD/thùng. Trong trường hợp chiến tranh lan rộng, các thị trường đều sẽ chao đảo.

TS ( tổng hợp)