Nông nghiệp Gia Lai thiệt hại lớn do 'sâu keo mùa thu'

Có mặt tại các xã ở huyện Kông Chro (Gia Lai), chúng tôi rất xót xa trước những cánh đồng ngô bị “sâu keo mùa thu” gây hại. Lá thì bị sâu ăn rách tả tơi, phân sâu như mùn gỗ đổ từ ngọn xuống gốc, cây ngô không thể phát triển. Chị Nguyễn Thị Loan ở thôn 8, xã Chơ Long (Kông Chro) mải miết đi khắp đồng ngô rộng hơn 1,2ha của gia đình, vạch từng chiếc lá để bắt sâu. Thấy chúng tôi hỏi thăm, chị gạt vội những giọt mồ hôi và nói như để giải tỏa sự buồn bực: "Lúc mới trồng, ngô lên đều và đẹp lắm, nhưng khi cao tới đầu gối thì “sâu keo mùa thu” xuất hiện. Vợ chồng tôi đã dùng đủ cách, kể cả phun thuốc trừ sâu nhưng vẫn không hiệu quả; tổng chi phí đầu tư hơn 10 triệu đồng và công sức bấy lâu có nguy cơ đổ sông đổ biển hết”. Ông Nguyễn Biên Thùy ở thôn 1, xã Chơ Long (Kông Chro) với hơn 15 năm kinh nghiệm trồng ngô cũng không có cách gì để bảo vệ những cánh đồng ngô của mình. Ông cho biết: “Năm nay, gia đình tôi trồng 6ha ngô thì đã phải cày bỏ 1,3ha bị "sâu keo mùa thu" để tránh lây lan. Nhưng hơn 4ha còn lại cũng bắt đầu có sâu, tôi chưa biết xoay xở sao đây”.

“Sâu keo mùa thu” tàn phá 1ha ngô chỉ trong vài ngày.

Tìm hiểu thực tế chúng tôi thấy, “sâu keo mùa thu” không chỉ gây hại trên cây ngô mà cả trên những cánh đồng hoa màu của địa phương. Tại xã Đăk Pơ Pho (Kông Chro) đã có hơn 185ha bị sâu hại trên cây trồng, như: Đậu, bí, rau, ớt… Theo thống kê của các ngành chức năng tỉnh Gia Lai, hiện toàn tỉnh có hơn 5.500ha ngô của 11 huyện bị nhiễm loài sâu này ở các cấp độ. Trong đó nặng nhất là các huyện: Chư Prông (hơn 2.500ha), Kông Chro và Chư Pưh (gần 1.300ha)... Đáng lo ngại nhất là nó vẫn đang tiếp tục phát triển, lan rộng.

Trao đổi với các chuyên gia nông nghiệp, chúng tôi được biết: “Sâu keo mùa thu” là loài có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Mỹ, phàm ăn và có khả năng đe dọa đến 300 loại cây trồng, đặc biệt là trên cây ngô. Loài sâu này hiện đã xuất hiện ở nhiều tỉnh trên cả nước, tại tỉnh Gia Lai bắt đầu có từ tháng 4-2019. Việc phòng trừ loài “sâu keo mùa thu” rất khó khăn vì vòng sinh trưởng chỉ khoảng 30 ngày, chia làm 6 giai đoạn tuổi. Trên cùng một thửa ruộng, ổ dịch “sâu keo mùa thu” tồn tại nhiều giai đoạn tuổi khác nhau.

Theo tìm hiểu của chúng tôi thì nhiều người dân Gia Lai lúng túng vì “sâu keo mùa thu” xuất hiện lần đầu tiên ở địa phương. Bà con chủ yếu sử dụng hai phương pháp để diệt sâu là dùng tay bắt và phun thuốc hóa học, nhưng hiệu quả thấp. Vì “sâu keo mùa thu” phát triển nhanh trên diện rộng, không thể dùng tay bắt hết được; phun thuốc trừ sâu thì chưa đúng cách, đúng thời điểm, thậm chí là chưa đúng thuốc. Ngoài ra, các chuyên gia cũng đang lo ngại, tình trạng sử dụng thuốc trừ sâu tràn lan, thiếu kiểm soát sẽ dẫn đến sâu kháng thuốc và ảnh hưởng lớn đến môi trường, làm mất cân bằng sinh thái.

“Sâu keo mùa thu” ăn phần ngọn cây ngô.

Trước thực trạng đó, UBND tỉnh Gia Lai đã chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố, sở, ngành liên quan phối hợp điều tra sự phân bố, mật độ, tỷ lệ gây hại của “sâu keo mùa thu” trên cây ngô và cây trồng khác để có phương án phòng trừ phù hợp cho từng địa phương và từng loại cây trồng. Tổ chức các lớp tập huấn và thông tin, tuyên truyền rộng rãi trên hệ thống loa truyền thanh, đài phát thanh-truyền hình huyện, tỉnh về cách nhận biết, biện pháp phòng, chống “sâu keo mùa thu”. UBND tỉnh Gia Lai cũng giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, các đơn vị chức năng cử cán bộ chuyên môn bám cơ sở, vùng bị sâu xâm hại để hướng dẫn người dân các biện pháp phòng, chống, không để lây lan ra diện rộng. Đến nay, các địa phương trên toàn tỉnh Gia Lai đã tiến hành phun thuốc phòng trừ được hơn 4.180ha và đã diệt trừ hiệu quả 70-80%.

Ông Hà Ngọc Uyển, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai) cho biết: "Việc phun thuốc trừ sâu một lần không diệt trừ được “sâu keo mùa thu”, mà phải phun kép 2-3 lần (mỗi lần cách nhau khoảng 7 ngày). Thời điểm phun thuốc phù hợp là khi sâu ở tuổi nhỏ (giai đoạn tuổi 1-2), cây ngô 3-6 cặp lá; qua giai đoạn này sâu đã khỏe và sẽ đục vào trong thân cây, việc phun thuốc bên ngoài không hiệu quả. Cơ quan chuyên môn khuyến cáo nên sử dụng các loại thuốc sinh học, như: Chế phẩm nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, vi rút NPV để phun trừ sâu. Khi sử dụng thuốc phải áp dụng biện pháp “4 đúng”: Đúng thuốc, đúng nồng độ liều lượng, đúng lúc và đúng phương pháp; đồng thời kiểm tra đồng ruộng thường xuyên, đặc biệt ở giai đoạn cây ngô 3-6 cặp lá để phát hiện, phun thuốc trừ sâu kịp thời.

NGUYỄN ANH SƠN