Nông sản Việt trước yêu cầu cấp bách về xúc tiến thương mại số

Thông tin được đưa ra tại Diễn đàn Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường do Trung tâm Xúc tiến thương mại và Nông nghiệp tổ chức ngày 18/9, tại Hà Nội.

Mở rộng không gian thương mại cho nông sản Việt

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Kim Phúc - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, đến nay cả nước có khoảng 290 doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (chiếm gần 3% tổng số doanh nghiệp nông nghiệp); 690 vùng sản xuất nông nghiệp, trong đó hơn 70% đạt tiêu chí vùng công nghệ cao; cùng gần 2.000 hợp tác xã áp dụng công nghệ tiên tiến. Tuy tỷ lệ còn thấp, nhưng đây là tín hiệu cho thấy dư địa thị trường công nghệ trong nông nghiệp còn rất lớn.

Toàn cảnh diễn đàn.

Đáng chú ý, cơ giới hóa thông minh đang có bước tiến rõ rệt với khoảng 3.000 máy bay không người lái (drone) được sử dụng trong sản xuất. Những “cánh đồng số” ngày càng mở rộng, mở ra triển vọng lớn trong nâng tầm nền nông nghiệp Việt Nam.

Đặc biệt, truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng đã có bước phát triển nhờ blockchain và IoT. Hàng nghìn nông sản xuất khẩu đã được gắn mã số vùng trồng, mã QR, đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường nhập khẩu.

Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ trong chuỗi giá trị nông sản vẫn còn nhiều hạn chế. Công nghệ chưa được phổ cập rộng rãi, hạ tầng viễn thông - công nghệ thông tin tại nông thôn, miền núi còn yếu; ở nhiều nơi sóng 4G không ổn định, internet băng thông rộng chưa phủ tới, làm tăng chi phí triển khai IoT hay drone. Ngoài ra, phần lớn nông dân tuổi cao, trình độ còn hạn chế, khó tiếp cận công nghệ hiện đại.

Trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, ông Nguyễn Minh Tiến - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và Nông nghiệp cho rằng, thực tiễn đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Mô hình xúc tiến thương mại truyền thống dựa vào hội chợ, triển lãm trực tiếp đã đóng góp tích cực, nhưng ngày càng bộc lộ giới hạn: chi phí cao, phạm vi hẹp, khó đo lường hiệu quả và chưa đáp ứng yêu cầu kết nối liên tục, linh hoạt của thị trường toàn cầu.

Trong khi đó, nhu cầu từ doanh nghiệp, hợp tác xã, địa phương ngày càng hướng tới các giải pháp nhanh hơn, thông minh hơn, cá nhân hóa theo thị trường, hoạt động liên tục 24/7 và dễ đo lường hiệu quả - những yêu cầu mà phương thức truyền thống khó đáp ứng nếu thiếu công nghệ số.

"Chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại không chỉ là định hướng chính sách, mà còn là phản ứng trực tiếp trước sức ép từ thực tiễn. Việc kết hợp xúc tiến thương mại số và truyền thống sẽ giúp mở rộng không gian thương mại, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt Nam. Trong đó, xúc tiến thương mại số là chìa khóa để mở rộng quy mô, nâng cao hiệu quả với chi phí thấp hơn, phạm vi tiếp cận rộng hơn, phản hồi theo thời gian thực. Đây cũng là công cụ quan trọng để tăng cường năng lực nội tại của doanh nghiệp, hợp tác xã và địa phương”, ông Tiến nhấn mạnh.

Hình thành hệ sinh thái số liên thông

Thực tế, chuyển đổi số trong lĩnh vực xúc tiến thương mại nông nghiệp còn nhiều hạn chế. Phần lớn doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất vẫn quản lý theo cách truyền thống, thiếu thiết bị cơ bản, năng lực số yếu, e ngại chia sẻ dữ liệu và gặp rào cản chi phí đầu tư. Ở cấp quản lý, hạ tầng công nghệ – dữ liệu thiếu đồng bộ, chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh, khung pháp lý bất cập, kênh xúc tiến thương mại số chưa đa dạng và nguồn kinh phí còn hạn chế. Riêng với môi trường và sản phẩm xanh, hoạt động xúc tiến thương mại còn manh mún, thiếu nền tảng số chuyên biệt để kết nối và mở rộng thị trường.

Ông Nguyễn Minh Tiến - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và Nông nghiệp phát biểu tại diễn đàn.

Theo ông Tiến, nguyên nhân chủ yếu đến từ hạn chế nhận thức, nguồn lực đầu tư, năng lực công nghệ số của doanh nghiệp, nông dân và cơ quan quản lý; hạ tầng số ở nhiều vùng sản xuất còn yếu; hành lang pháp lý chưa hoàn thiện; sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi; dữ liệu lớn chưa hình thành; nền tảng công nghệ trong nước còn yếu về chất lượng, bảo mật; cùng đặc thù mùa vụ khiến việc tham gia nền tảng số thiếu thường xuyên.

Còn theo ông Nguyễn Kim Phúc, dù Chính phủ đã ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, nhưng chính sách hỗ trợ nông nghiệp số vẫn dàn trải, thiếu trọng tâm, chưa có cơ chế tài chính ưu đãi đủ mạnh. Việc áp dụng công nghệ mỗi nơi một kiểu dẫn đến dữ liệu phân mảnh, thiếu kết nối, kho dữ liệu nông nghiệp quốc gia chưa đồng bộ và khó chia sẻ. Nếu không sớm ban hành chuẩn dữ liệu và giao thức chung, rất khó hình thành hệ sinh thái số liên thông từ Trung ương tới địa phương.

Để thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng công nghệ, cần giải pháp đồng bộ từ thể chế, hạ tầng đến con người. Trong đó, nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho lao động nông nghiệp là nền tảng; song song với đầu tư hạ tầng viễn thông, công nghệ thông tin tại nông thôn, miền núi, hướng tới đến năm 2025 - 2030 mọi thôn bản có internet băng thông rộng, phủ sóng 4G/5G ổn định, tỷ lệ sử dụng smartphone cao.

Ngoài ra, sớm xây dựng hệ sinh thái dữ liệu nông nghiệp mở, Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò “nhạc trưởng” trong thiết lập chuẩn dữ liệu chung; hoàn thiện cơ chế chính sách tài chính, thúc đẩy liên kết công tư, hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp số và triển khai lộ trình chuyển đổi số tổng thể.

Để xây dựng hệ sinh thái xúc tiến thương mại số cho nông nghiệp và môi trường, các giải pháp ưu tiên gồm: Đầu tư hạ tầng công nghệ đồng bộ; phát triển nhân lực số bền vững; phối hợp liên kết đa ngành, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để huy động nguồn lực và chia sẻ kinh nghiệm; ứng dụng công nghệ AI, Big Data, Blockchain trong xúc tiến thương mại nhằm minh bạch và nâng sức cạnh tranh nông sản; đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức và thu hút cộng đồng tham gia.

Nguyễn Hạnh