Nông thôn mới 2026–2035: Hiện đại, xanh và bao trùm

Cảnh đẹp ở xã nông thôn mới Vĩnh Bình Bắc, huyện Vĩnh Thuận. Ảnh: Văn Sĩ/TTXVN

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững bước vào giai đoạn chiến lược 2026 - 2035 với kỳ vọng hoàn thiện hạ tầng, phát triển toàn diện, hiện đại hóa kinh tế – xã hội nông thôn. Đồng thời, tăng thu nhập nông dân lên ít nhất 1,6 lần, giảm tỷ lệ nghèo xuống dưới 1%, phấn đấu 95% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Theo đó, chương trình đặt mục tiêu có ít nhất 95% số xã đạt chuẩn nông thôn mới; trong đó, 70% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 25% số xã đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại. Chương trình cũng hướng tới sự phát triển đồng đều giữa các vùng, miền thông qua việc nâng cao số địa phương đạt chuẩn ở cấp tỉnh. Dự kiến đến năm 2035, cả nước sẽ có ít nhất 15 tỉnh, thành phố được công nhận hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới; trong đó, có từ 8 đến 10 tỉnh, thành phố đạt chuẩn xây dựng nông thôn mới hiện đại.
Đây là những mục tiêu mang tính động lực, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cùng sự chủ động, sáng tạo từ mỗi địa phương và người dân. Để đạt mục tiêu trên, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Giai đoạn tới cần tiếp tục phát triển kinh tế nông thôn theo hướng sinh thái, hiện đại; đổi mới nội dung văn hóa, đặc biệt quan tâm đến vấn đề môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Xây dựng nông thôn mới, nhiều thôn của thị xã Đông Triều (Quảng Ninh) lắp camera giám sát theo mô hình thôn thông minh. Ảnh: Thanh Vân/TTXVN

Với nền tảng vững chắc và những bài học đã có, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026–2035 sẽ không chỉ là câu chuyện về tăng trưởng con số mà phải là sự lan tỏa thực chất đến từng thôn, bản, từng gia đình và từng cuộc sống. Đó là thước đo quan trọng nhất của một chương trình phát triển bền vững.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho hay, dự thảo cũng đề ra nhiều giải pháp quy hoạch đồng bộ theo điều kiện vùng như: ưu tiên hạ tầng vùng ven đô, bảo tồn diện tích nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long, hỗ trợ vùng khó khăn; đầu tư hiện đại hóa hạ tầng giao thông, nước sạch, xử lý chất thải, y tế, mạng lưới internet, thương mại điện tử, theo hình thức PPP (hợp tác công tư). Cùng đó, đổi mới khoa học – công nghệ, áp dụng giống mới, thiết bị thông minh, xử lý rác – nước thải, tích hợp chuyển đổi số.
Đồng thời, đào tạo nghề đa dạng, nâng cao tay nghề người trung niên, người cao tuổi; thúc đẩy khởi nghiệp của tri thức trẻ tại nông thôn; tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị, phát triển kinh tế trang trại – hợp tác xã, nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn, kết hợp chế biến – bảo quản sau thu hoạch. Ngoài ra, bảo đảm an sinh đồng đều, hỗ trợ người nghèo và vùng tổ chức tốt dịch vụ y tế, giáo dục, bảo hiểm, nhà ở, bình đẳng giới, phòng chống thiên tai, dịch bệnh....Bên cạnh đó, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới, cần nâng tầm lên một giai đoạn cao hơn theo hướng xây dựng chương trình hiện đại có sự phát triển đa dạng về kinh tế; hạ tầng được kết nối đồng bộ, hiện đại...
Giai đoạn 2021-2030, đặc biệt là 5 năm từ 2025 - 2030 sẽ là thời kỳ then chốt, Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định: Trong giai đoạn 2026 - 2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ trình Chính phủ, Quốc hội đề xuất hợp nhất hai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững thành một chương trình thống nhất. Việc hợp nhất không chỉ là bước đi chiến lược để nâng cao hiệu quả đầu tư công, tinh gọn bộ máy, mà còn thể hiện rõ quan điểm phát triển lấy người dân làm trung tâm, cộng đồng làm nền tảng, hướng đến một Việt Nam thịnh vượng, bao trùm, dân chủ và hạnh phúc.
Còn các chuyên gia cho rằng, khi xây dựng nông thôn mới cần tránh áp đặt văn hóa cào bằng chạy theo chỉ tiêu sẽ làm mất bản sắc của từng xã, thôn xóm; xác định rõ nội hàm “hiện đại” trong mối quan hệ kết nối với truyền thống, tránh tách bạch sẽ làm lu mờ những giá trị văn hóa của địa phương. Mặt khác, làm rõ một cách định lượng về những tiêu chí mới theo hướng đi sâu vào chất lượng, cần có hướng dẫn xác nhận nông thôn mới cho các xã sau khi sáp nhập địa phương.
Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021–2025 đã có nhiều kết quả tích cực, hạ tầng nông thôn được nâng cấp theo hướng đồng bộ, hiện đại, từ kết nối giữa các vùng đến hệ thống giao thông từ xã tới thôn; trong đó, 12 huyện nông thôn mới đã phát triển và nâng cấp thành đô thị, minh chứng cho kết quả tích cực của việc đầu tư nâng cao chất lượng hạ tầng.
Kinh tế xã hội nông thôn tiếp tục chuyển đổi tích cực, tỷ trọng ngành nông nghiệp giảm xuống 11,8% GDP năm 2024, nhưng vẫn duy trì tăng trưởng 3,2%/năm. Năm 2024, giá trị sản xuất bình quân trên 1 ha đất nông nghiệp đạt 115,4 triệu đồng, tăng 1,1 lần so năm 2020.
Đến tháng 5/2025, cả nước đã có 6.001/7.696 xã, gần 80% xã đạt chuẩn nông thôn mới, đạt 97,5% mục tiêu cả giai đoạn 2021-2025 được giao; trong đó, có 2.363 xã (39,3%) đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 605 xã (10%) đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu; có 1.508 thôn bản đặc biệt khó khăn đạt chuẩn nông thôn mới (chiếm 43%).
Nhiều vùng có tỷ lệ số xã đạt chuẩn rất cao và phong trào xây dựng nông thôn mới đã trở thành phong trào thi đua trong các thôn bản và cộng đồng dân cư. Tổng nguồn lực, huy động thực hiện xây dựng nông thôn mới của cả nước giai đoạn 2021-2025 đạt khoảng 3,7 triệu tỷ đồng.
Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) trở thành điểm nhấn thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển. Đến tháng 2/2025, cả 63 tỉnh, thành phố đã triển khai kế hoạch phát triển sản phẩm OCOP, với 16.500 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên. Năm 2024, thu nhập bình quân đầu người nông thôn đạt 54,07 triệu đồng/năm (tăng 28,7%), hộ nghèo đa chiều giảm còn 3,1%. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) có 16.500 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, bao phủ ở cả 63/63 tỉnh, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển".
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, Chương trình xây dựng nông thôn mới còn một số tồn tại cần khắc phục trong thời gian tới. Đó là, chênh lệch vùng miền, tỷ lệ xã nông thôn mới ở vùng sâu, vùng dân tộc thấp như khu vực miền núi phía Bắc (54,2%) và Tây Nguyên (63,8%), một số tỉnh chưa có huyện đạt chuẩn. Hạ tầng còn yếu, công trình xuống cấp, tỷ lệ hộ dùng nước sạch tập trung mới đạt 55%, các vùng cao, vùng mặn còn thiếu nước sinh hoạt. Một số địa phương chỉ tập trung phát triển công nghiệp, bỏ qua nông nghiệp và dịch vụ.
Nguồn nhân lực nông thôn mất cân đối, lao động già hóa, lực lượng trẻ chuyển lên thành thị; đào tạo nghề chưa đủ mạnh. Trong khi đó, chênh lệch tiếp cận văn hóa, y tế, giáo dục giữa vùng thuận lợi và vùng sâu vẫn lớn; tại nhiều địa phương tệ nạn xã hội còn, ý thức bảo vệ môi trường chưa cao ở một số cộng đồng. Còn một số huyện nghèo không có xã nông thôn mới; 3 tỉnh chưa có đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới...
Ngày mai 22/6, Hội nghị tổng kết hai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững sẽ được tổ chức tại Trụ sở Chính phủ.

Hằng Trần/Bnews/vnanet.vn