Nông thôn mới thông minh khởi nguồn từ chuyển đổi số cộng đồng

Chuyển đổi số đang trở thành giải pháp đột phá trong chương trình xây dựng nông thôn mới tại nhiều địa phương, giúp nâng cao chất lượng quản lý, sản xuất và đời sống người dân, hướng đến mô hình nông thôn hiện đại, bền vững.

Chuyển đổi số từ cộng đồng

Tại huyện miền núi Đakrông (Quảng Trị), việc triển khai chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới đã được thực hiện với cách làm sáng tạo, linh hoạt. Huyện đã thành lập 13 tổ công nghệ số cộng đồng cấp xã và 71 tổ công nghệ số cộng đồng cấp thôn với tổng số 564 thành viên, nòng cốt là đoàn viên thanh niên, lực lượng trẻ năng động, tiếp cận nhanh với công nghệ.

Anh Hồ Văn Hùng (xã Ba Lòng, huyện Đakrông) cho biết: “Trước đây, tôi chủ yếu bán nông sản tại chợ phiên hoặc qua thương lái. Giờ nhờ tổ công nghệ số cộng đồng hướng dẫn cách đăng sản phẩm lên sàn Postmart và Voso, tôi bán được nhiều hơn, có khách tận trong miền Nam đặt hàng”.

Người dân trên địa bàn đã bước đầu làm quen với việc sử dụng nền tảng số phục vụ đời sống. Ảnh: Mai Anh

Không chỉ tuyên truyền, các tổ công nghệ số cộng đồng còn trực tiếp hỗ trợ người dân cài đặt ứng dụng số như định danh điện tử, sổ sức khỏe điện tử, dịch vụ công trực tuyến... Từ đây, người dân đã có thể chủ động thực hiện thủ tục hành chính ngay tại nhà, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Theo UBND huyện Đakrông, đến cuối năm 2024, hầu hết người dân trên địa bàn đã bước đầu làm quen với việc sử dụng nền tảng số phục vụ đời sống. Tỷ lệ cài đặt ứng dụng định danh điện tử, sử dụng dịch vụ công, thanh toán không tiền mặt đều tăng đáng kể, đặc biệt ở nhóm thanh niên và hộ sản xuất kinh doanh.

Cùng với đó, huyện Vĩnh Linh (tỉnh Quảng Trị), địa phương có điều kiện thuận lợi hơn cũng đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong điều hành và cung cấp dịch vụ công. 100% cán bộ, công chức, viên chức được đào tạo về kỹ năng số; hệ thống họp không giấy, thư điện tử công vụ, quản lý văn bản điện tử đã vận hành đồng bộ ở cả ba cấp.

Tại xã Vĩnh Thái (huyện Vĩnh Linh), chị Nguyễn Thị Thanh, chủ cơ sở sản xuất mật ong Vĩnh Hòa chia sẻ: “Trước đây, khách chỉ mua mật ong qua quen biết. Bây giờ, nhờ được hỗ trợ đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, sản phẩm của gia đình tôi có thể tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, đặc biệt vào các dịp lễ Tết”.

Không chỉ Quảng Trị, nhiều tỉnh, thành khác cũng đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới với những mô hình hiệu quả.

Tại Bắc Giang, theo thống kê, đến tháng 3/2025, toàn tỉnh đã thành lập 1.470 tổ công nghệ số cộng đồng cấp xã và thôn, với hơn 15.000 thành viên. Những tổ này góp phần thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng số vào đời sống nông dân, giúp Bắc Giang trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về sản phẩm nông nghiệp giao dịch qua sàn thương mại điện tử. Riêng vụ vải thiều 2024, tỉnh đã tiêu thụ hơn 7.000 tấn vải qua Postmart, Voso và các sàn thương mại điện tử khác.

Ở Lâm Đồng, nơi có thế mạnh nông nghiệp công nghệ cao, chính quyền tỉnh cũng đã ban hành Đề án “Chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp đến năm 2025, định hướng đến 2030”. Nhiều hộ trồng rau ở Đà Lạt đã lắp đặt hệ thống IoT (Internet vạn vật) để kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, tưới tiêu thông minh. Bà Lê Thị Tươi (xã Trạm Hành, TP. Đà Lạt) cho biết: “Nhờ công nghệ số, tôi tiết kiệm hơn 30% chi phí vận hành và sản lượng rau cũng cao hơn trước”.

Tại Đồng Tháp, địa phương tiên phong với mô hình “Hợp tác xã số”, từ cuối năm 2024 đến nay, hơn 60% hợp tác xã nông nghiệp đã chuyển sang quản lý sản xuất, tiêu thụ, kế toán bằng phần mềm số. Theo ông Phan Văn Phụng, Giám đốc HTX xoài Mỹ Xương: “Sau khi ứng dụng nền tảng sổ tay điện tử nông dân và phần mềm quản lý truy xuất nguồn gốc, sản phẩm xoài của HTX đã có mặt trong chuỗi siêu thị lớn như MM Mega Market, Bách Hóa Xanh...”.

Hướng đến nông thôn thông minh, hiện đại, bền vững

Tại Quảng Trị, tỉnh cũng đã tổ chức nhiều lớp tập huấn kỹ năng số cho người dân ở các địa phương như Hải Lăng, Gio Linh, Cam Lộ... Đồng thời, triển khai mô hình xã thông minh tại một số xã điểm, với ứng dụng công nghệ vào quản lý an ninh, trật tự, sản xuất và kết nối chính quyền người dân theo thời gian thực.

Thanh toán không tiền mặt giúp người dân thuận tiện trong việc mua bán. Ảnh: Tuấn Anh

Hệ thống internet tốc độ cao được phủ khắp các vùng nông thôn, là tiền đề quan trọng để chính quyền và người dân tiếp cận công nghệ mới. Tại huyện Hải Lăng, nhiều hộ dân đã quen với việc tra cứu thông tin y tế, giáo dục, thời vụ nông nghiệp qua điện thoại thông minh, từng bước hình thành thói quen sống số.

Thực tế nhiều địa phương trên cả nước cho thấy, chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời mà đã dần hiện diện trong từng hoạt động thường ngày ở nông thôn, từ sản xuất, kinh doanh, tiếp cận dịch vụ công đến tương tác với chính quyền. Những mô hình tổ công nghệ số cộng đồng, hợp tác xã số, xã thông minh… đã và đang đặt nền móng vững chắc cho một nông thôn mới hiện đại, văn minh, hội nhập.

Nguyễn Thanh