NSƯT Hữu Châu - Chiếc nôi xưa và ngọn lửa chưa tắt

Chia sẻ về những chuyện buồn, anh nói: ‘Khi ngồi xuống, ngẫm nghĩ, tôi thấy tất cả giờ đã qua rồi. Đó là bài học rất lớn cho bản thân tôi. Tất cả đều rất tích cực, đều rất đẹp đẽ”. (*)

Gia tộc đặc biệt

Hơn bốn thập kỷ đứng trên sân khấu, Hữu Châu là “dấu gạch nối” của nhiều chuyển biến. Đầu tiên đó là thời thế. Anh là thế hệ thứ ba của đoàn cải lương Thanh Minh Thanh Nga, người đã chứng kiến một thời hưng thịnh và rồi suy vi như một quy luật. Chính bối cảnh đặc biệt ấy đã viên thành anh như một nhân vật đầy ắp cảm xúc cũng như ký ức.

Nói về những chuyện buồn, NSƯT Hữu Châu chia sẻ: “Khi ngồi xuống, ngẫm nghĩ, tôi thấy tất cả giờ đã qua rồi”.

NSƯT Hữu Châu bộc bạch mất đến 9 năm để tác phẩm này thành hình, bởi anh đã được đặt vấn đề từ năm 2016 khi tham dự buổi ra mắt hồi ký Sống cho người – sống cho mình của NSND Kim Cương. Nhưng khi ấy anh ý thức rằng câu chuyện của cá nhân chưa đủ để làm sách. Chỉ đến 3 năm trước anh mới nghĩ lại và thông suốt rằng cuốn sách không chỉ có mình mà còn là ông bà nội, các cô dì chú bác... nói gọn là cả gia tộc. Anh nói: “Chữ ơn trong đó nhiều lắm. Nói về Hữu Châu là phải nói về ông bà nội...”

Vì vậy mà trong tác phẩm, anh dành rất nhiều thời lượng cho hai người phụ nữ mà bản thân coi là quan trọng nhất đời mình: bà nội – bà bầu Thơ và “má Ba” – cố nghệ sĩ Thanh Nga. Mỗi người xuất hiện vừa quen vừa lạ. Quen vì đây là những yếu nhân đã quá nổi tiếng, nhưng cũng đồng thời có những câu chuyện lần đầu mới kể.

Ở đó ta thấy một bà bầu Thơ kiên gan, người góa bụa rồi lại thành đôi; người một tay chèo chống từ khi đoàn hát vàng son đến khi phải cầm cố nhà để rạp hát ấy sáng đèn mỗi đêm. Hữu Châu không chỉ gần gũi mà ở đâu đó còn “nhiễm” từ bà chính bản tính ấy, khi gồng gồng gánh gánh một gia đình nhỏ trong lúc khó khăn...

Trong khi ấy cố nghệ sĩ Thanh Nga trong những trang viết lại rất sống động. Qua những tâm tình có phần riêng tư, con người lớn ấy như sống dậy với bản tính vui tươi, những bước chân dịu dàng và tài năng vượt trội. Hai chi tiết ở hai thời kỳ - khi bà có một “tổ chim” trên ban công làm nơi nấu nướng; và khi sa sút không ngại làm việc chân tay khiến cho độc giả càng thêm hiểu hơn về bóng hình này.

Con trai cố nghệ sĩ Thanh Nga - diễn viên Hà Linh - nhớ về mẹ, người xuất hiện trong nhiều trang viết của cuốn sách.

Chuyện buồn cứ thế tiếp nối khi anh rơi vào hoàn cảnh “Kép Tư Bền” bởi cha qua đời trong lúc bản thân lại đang diễn trên sân khấu. Hay đó là lúc anh trai nằm xuống ở một miền đất cách xa quê nhà... Hữu Châu nói khi nhớ về quá khứ, anh đã vượt qua được những trăn trở để thấy ở đó “một thời rất vui, rất đẹp và bản thân rất biết ơn”.

Đây là cuốn sách cũng khá đặc biệt khi có hai người cùng nhau chấp bút. Trong khi Hữu Châu miên man theo dòng ký ức, thì Thanh Thủy lại lục tìm trong các kho tư liệu, trong những cuộc phỏng vấn... để hoàn thiện thêm chặng đường đã qua. Hữu Châu cho biết ngay từ những ngày đầu gặp nhau anh đã thống nhất với người chấp bút: “Hãy cho em được thoải mái kể. Cảm xúc, đầu óc như thế nào em kể thế đó. Em là diễn viên thành thử chỉ biết thể hiện cảm xúc của hiện thực. Bắt nhớ thì nhớ không được. Mọi thứ sẽ đến khi nó muốn đến”.

Hữu Châu và em gái - gia đình yên ấm của anh sau những "bão giông".

Về những chuyện buồn trong lúc kể lại, anh nói “có những lúc ngân ngấn muốn khóc, nhưng chắc có “máu” của bà bầu Thơ – người nén tất cả nỗi đau vào trong lòng mình – nên những khi ấy bản thân nhắm chặt mắt lại, cứ thế kể tiếp. Kể trong sự tích cực, như là bài học cho bản thân vậy”.

Trong cuốn sách, NSƯT Hữu Châu không chỉ nhắc đến gia đình, gia tộc, mà còn dành nhiều tình cảm cho những cây đa cây đề giúp anh những bài học làm nghề quý giá như nghệ sĩ Bảy Nam, Năm Sa Đéc, Kim Cương… cũng như các bạn diễn Hữu Nghĩa, Hồng Đào, Hồng Vân, Kim Huyền… Nhiều khán giả cũng bất ngờ khi trong tác phẩm không có NSƯT Thành Lộc – cặp bài trùng trên sân khấu Idecaf và Thiên Đăng.

Tuy vậy, tại buổi ra mắt sách, anh đã bày tỏ điều mình chưa nói suốt 30 năm: “Anh Lộc là người ơn, là người không bao giờ tôi có thể quên – người đã chắp cánh để tôi được như bây giờ”.

Nghệ sĩ Hương Giang (trái) và Kim Huyền cho biết bản thân học hỏi được rất nhiều từ NSƯT Hữu Châu.

Từ nghề đến nghiệp

Không chỉ dừng lại ở việc hồi cố, cuốn sách còn cho thấy quãng dài theo đuổi nghệ thuật của NSƯT Hữu Châu với hơn một trăm vai diễn vô cùng nổi tiếng từ Lỗ Quý, Nguyễn Trãi... cho đến các màn xuất hiện ở Ngày xửa ngày xưa gắn bó với nhiều thế hệ khán giả.

Điều này cũng mở ra một gạch nối khác, khi tuy xuất thân từ cải lương nhưng Hữu Châu sớm bén duyên với kịch nói và rồi điện ảnh. Anh chia sẻ: “Hữu Châu luôn nghĩ mình là diễn viên sân khấu, nên khi có ai đó gọi là diễn viên điện ảnh thì ngại lắm”.

Anh nói điện ảnh đến với bản thân cũng rất bất ngờ, như “khi xem Bao Công cũng muốn có một vai diễn lịch sử như vậy, cuối cùng thì có Nguyễn Trãi. Khi thấy anh Thành Lộc, chị Thanh Thủy được lồng tiếng cho Đi tìm Nemo thì bản thân cũng muốn, rốt cuộc sau này cũng đã tham gia rất nhiều phim trong nước”.

Do đó việc được giao vai Lệ Liễu trong phim Lô tô là điều anh không tính trước. NSƯT Hữu Châu nói bản thân anh muốn làm sao phải diễn cho thật “sạch sẽ” bởi những định kiến hẳn còn quá nhiều. Anh tiết lộ nhờ vai này mà khi ra chợ Bến Thành nhiều người không gọi anh là Hữu Châu mà là dì Liễu trong bộ phim đó.

Xuất thân từ một đại gia tộc danh tiếng, có hơn 40 năm làm nghề, những năm gần đây Hữu Châu cũng điền tiếp một gạch nối giữa quá khứ - hiện tại và tương lai khi góp phần đào tạo rất nhiều thế hệ học trò và không ít trong số đó đã có những bước tiến lớn trong sự nghiệp.

Trần Phong – người nổi tiếng với vai chính trong phim Mắt biếc - cho biết lúc bản thân vô định trước con đường nghệ thuật, chính thầy Hữu Châu đã dẫn dìu dắt và hướng dẫn anh đi đúng con đường.

Hữu Đằng cũng nói thầy Châu rất ít khi khen, đôi khi hài lòng thì chỉ cười mỉm hoặc là gật đầu vì sợ học trò hư. Do đó khi làm gì anh và đồng môn cũng rất cẩn trọng sợ thầy mình buồn.

Và không chỉ có những đóng góp trực tiếp, NSƯT Hữu Châu cũng đã giúp đỡ những tên tuổi trẻ đến được ước mơ. Như Lê Lộc chia sẻ ban đầu cha cô không cho con gái đi theo nghệ thuật vì sợ cực khổ, nhưng nhờ “vé vớt” của thầy khi thi vào trường mà giờ đây cô đã đứng trên sân khấu.

Trần Khôn cũng đầy xúc động khi chia sẻ vì quyết định đi du học, không theo nghề mà thầy giận mình suốt hai năm trời. Nhưng khi anh quay trở lại cũng chính thầy đã giúp tìm kiếm cơ hội.

Đông đảo học trò đến tham dự buổi ra mắt sách của thầy Hữu Châu.

Với một cá nhân đã từng trải qua quá nhiều biến động cũng như chuyện buồn, NSƯT Hữu Châu trầm ngâm khi nói: “Điều kinh khủng qua rồi, chịu đựng rồi cũng thành quen. Như nghề diễn vậy, phải làm sao để nhân vật nhập vào thật nhanh, thoát ra cũng nhanh để sống tiếp chứ”. Nhưng con người ấy vẫn luôn tích cực: “Tận cùng của nỗi đau là nụ cười. Tôi nghĩ sẽ không xảy ra những điều đau khổ nữa vì quá nhiều rồi”.

Bài và ảnh: Minh Anh

__________

(*) Buổi giao lưu và ra mắt sách Hữu Châu - Chiếc nôi vàng giông bão diễn ra sáng 28.6 tại Đường sách Nguyễn Văn Bình.