NSƯT Lê Chức: 'Trong cõi nhớ của chúng tôi có một khoảng lớn dành cho NSND Trần Tiến'

NSND Trần Tiến (tên thật là Trần Văn Tiến) từ trần vào hồi 16 giờ 35 phút ngày 21/1/2023 (nhằm ngày mùng 1 Tết Quý Mão), hưởng thọ 87 tuổi. Tang lễ của NSND Trần Tiến được cử hành vào sáng nay, ngày 27/1/2023 tại Nhà tang lễ Quốc Gia, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội.

Thế hệ vàng sân khấu Việt Nam

NSND Trần Tiến sinh ngày 30/11/1937 tại số nhà 136 Quán Thánh, Hà Nội, trong một gia đình nhiều anh em. Ông đã từng là ủy viên Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam khóa III. Ông đã nhận được nhiều các hình thức khen thưởng của các cấp, của sân khấu và điện ảnh Việt Nam.

Trong một gia đình đầy đặn nếp gia phong nhưng ở nơi ông lại có tư chất của người nghệ sĩ. Cậu thanh niên Trần Văn Tiến đi theo anh của mình là nghệ sĩ Trần Văn Nghĩa để trở thành thành viên của đoàn Văn công Trung ương từ tháng 10/1954.

Để rồi ông dừng lại tại bến đỗ nghệ thuật lâu dài nhất, vinh quang nhất là Đoàn Kịch Trung ương (nay là Nhà hát Kịch Việt Nam) cùng với một thế hệ vàng, những bậc thầy tôn kính mà NSND Thế Lữ là người cầm chèo, hướng lái lúc ban đầu.

NSND Trần Tiến (1937 - 2023)

Tài năng của nghệ sĩ Trần Tiến "phát lộ" và rực rỡ trên sân khấu kịch và trên màn ảnh, dù là trước đó ông đã như một "con dao pha" diễn chèo với các vai "hề mồi – hề gậy" và cả hát múa, làm cả tiếng động sân khấu, ánh sáng sân khấu.

Vậy là nghệ thuật Việt Nam đương đại từ 1954 đến 2023, chúng ta đã có được một thiên sứ – nghệ sĩ Trần Văn Tiến (NSND Trần Tiến).

Năm 1997, nghệ sĩ Trần Tiến từng tự thống kê về 21 vai diễn sân khấu tiêu biểu và 13 vai diễn thành danh trên màn ảnh của mình, cùng các hoạt động nghệ thuật trên phát thanh – truyền hình, chương trình "An ninh Tổ quốc" và làm đạo diễn cho phong trào văn nghệ quần chúng.

Trong đó, phải kể tới vai Ngọ vở "Đâu có giặc là ta cứ đi", ông Đại vở "Quẫn", vai Cao bồi vở "Đứng gác dưới ánh đèn ne-on", vai Đức trong vở "Lửa hậu phương", vai cậu Jooc vở "Thần vệ nữ", vai Nghêu vở "Nghêu – Sò – Ốc – Hến", vai cố vấn Trần Trí Tơ vở "Nếu anh không đốt lửa"...

Đặc biệt, nghệ sĩ Trần Tiến có một tài năng lớn khi thể hiện những hình tượng nghệ thuật của các danh nhân lịch sử như: Đức vua Lý Huệ Tông trong vở "Thái Sư Trần Thủ Độ", hình tượng danh nhân Nguyễn Trãi và nhiều vai diễn khác.

Trong đó phải kể đến vai diễn đầy ấn tượng Tiên cờ Đế thích trong vở "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" đã gắn liền với tên tuổi của Trần Tiến bao nhiêu năm qua.

Với điện ảnh phải kể đến các vai diễn như vai Chủ Sự phim "Nguyễn Văn Trỗi", vai thầy đồ phim "Thằng Bờm", vai ông bố trong "Tự thú trước bình mình" cùng với con gái NSƯT Lê Vân, vai Lý trưởng trong phim "Quan Âm Thị Kính", vai cố vấn ái tình trong phim "Kén rể"...

Khán giả yêu mến nghệ sĩ Trần Tiến vẽ chân dung ông.

Ảnh trong bài do NSƯT Lê Chức cung cấp.

Khán giả yêu mến ông, gọi ông bằng tên của các vai diễn đã để lại danh tiếng. Khi đó ông thích lắm với một nụ cười nhẹ và một câu thật khẽ "Thế à, bạn nhận ra mình sao!". NSND Trần Tiến đã có một gia tài diễn xuất khổng lồ. NSND Trần Tiến có một vị trí "sang trọng" trong sân khấu và điện ảnh cũng như trong lòng người xem.

Là cha của 3 nữ nghệ sĩ tài danh

Bên cạnh nghệ thuật, NSND Trần Tiến còn cùng với NSƯT Lê Mai tạo sinh ra 3 nữ nghệ sĩ tài danh họ Trần là: NSƯT Lê Vân, NSND Lê Khanh, NSƯT Lê Vy. Ba con gái được nhận, được chia, được nhân lên ở trong mình một phần số phận, một phần tư chất nghệ sĩ và đức – trí – tâm – tài của bố và mẹ.

Khi nhắc đến NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai, mọi người phải nói ngay đến ba cô con gái đều là nghệ sĩ tài danh này và ngược lại. Bên cạnh đó là một danh sách dài các nghệ sĩ nổi tiếng của hai bên họ tộc Trần và Lê.

Vài năm gần đây, sức khỏe của NSND Trần Tiến suy yếu, phải có sự trợ giúp của y tế. Khi ấy, cả gia đình đều cố gắng tạo những điều kiện để ông được chăm sóc tốt nhất.

NSƯT Lê Chức thăm NSND Trần Tiến trong những ngày cuối cùng...

NSƯT Lê Chức cũng là cậu ruột 3 cô con gái tài sắc của NSND Trần Tiến chia sẻ: "Chúng tôi đã cùng ở bên ông giờ - phút cuối để như được chứng tâm cho sự bằng lòng với cuộc đời và thiên mệnh nghệ sĩ" của ông suốt 87 năm ở trên cõi tạm đầy sôi động này, để đi vào nơi tĩnh lặng vĩnh hằng, vô thường tuyệt đối.

Mọi người đang quy tụ ở đây… Đó là những ruột thịt, họ hàng, đồng nghiệp, khán giả yêu mến sân khấu và điện ảnh. Trước đây là bao lần đã gặp rồi! Còn bây giờ là lần gặp cuối cùng.

Chúng tôi nhớ. Nhớ ông nhiều lắm. Trong hiện thực của sự trống vắng hữu hình, chúng tôi vẫn có ông là người biết nhận, biết vượt lên những trầm mặc, những éo le của số phận. Trong cõi nhớ của chúng tôi có một khoảng lớn dành cho NSND Trần Tiến..."

Nguyễn Hương