Nữ thần bò trắng linh thiêng của người da đỏ ở Mỹ

Quan niệm này bắt nguồn từ một truyền thuyết cách đây 2.000 năm của bộ tộc người Lakota (hay được biết đến với tên gọi là Sioux) về Pte Ska Win hoặc Ptesanwi, vị nữ thần được khắc họa bằng hình ảnh một thiếu nữ đi cùng một chú bò rừng Mỹ màu trắng.

Không chỉ riêng người Lakota, nhiều cộng đồng người Mỹ bản địa khác cũng sùng bái và tôn thờ thần Ptesanwi. Vị nữ thần này được xem là hiện thân cho sức mạnh của thiên nhiên, sứ giả của các Đấng anh linh, và là vị thần hộ mệnh giúp các bộ tộc da đỏ vượt qua khó khăn.

Ptesanwi, nữ thần được nhiều bộ tộc da đỏ Mỹ tôn thờ. Tranh: Native Heritage Project

Đấng cứu thế của bộ tộc Lakota

Truyền thuyết kể rằng, bộ tộc Lakota khi xưa bị rơi vào một nạn đói vô cùng khủng khiếp. Đứng trước hoàn cảnh ngặt nghèo, hội đồng trưởng lão Lakota đã nhóm họp và quyết định cử 2 chiến binh cường tráng đi tìm nguồn thức ăn, nước uống.

Sau khi băng qua những cánh đồng và vùng núi, một buổi sáng, 2 chiến binh bất chợt nhìn thấy thần Ptesanwi, dưới hình hài một người thiếu nữ xinh đẹp mặc áo lông bò trắng toát, đang tiến về phía họ. Một trong 2 chiến binh liền nảy sinh dục vọng. Anh nói rằng mình muốn bắt thiếu nữ này về làm vợ, rồi tìm cách tiến đến gần thần Ptesanwi, bỏ ngoài tai những lời can ngăn từ chiến binh kia.

2 chiến binh bộ tộc Lakota nhìn thấy nữ thần Ptesanwi

Nhưng khi vừa chạm tay vào thần Ptesanwi, người chiến binh này bất ngờ bị một làn khói trắng bao phủ và biến thành tro bụi. Người còn lại sợ hãi, vội quỳ gối cầu xin tha mạng. Thần Ptesanwi đã trấn an anh và nói rằng, anh hãy quay về báo với bộ tộc mình đợi 4 ngày nữa, nữ thần sẽ đến và ban phúc lành cho người Lakota.

Người chiến binh làm theo đúng những gì được mách bảo. Quả nhiên sau 4 ngày, thần Ptesanwi đã mang tới một đàn bò để cứu đói cho mọi người. Nữ thần còn truyền dạy cho họ những tập tục và nghi thức cộng đồng, được cho là khởi nguồn của những bản sắc văn hóa mà bộ tộc Lakota còn gìn giữ cho đến nay.

Chiếc điếu thiêng của thần Ptesanwi

Một truyền thuyết khác còn kể rằng, nữ thần Ptesanwi có mang theo một bảo vật thiêng để phù hộ cho bộ tộc Lakota. Bảo vật này có dạng một chiếc điếu chanunpa, điếu hút thuốc truyền thống của người da đỏ.

Để hướng dẫn người dân thực hiện nghi thức với chiếc điếu của mình, thần Ptesanwi đã bỏ vào nó một loại thuốc lá gọi là chan-shasha, sau đó đi vòng quanh lều nghỉ của mình 4 lần, tượng trưng cho vòng đời của mỗi kiếp người.

Sau đó, nữ thần lấy một miếng mỡ bò khô, hơ vào lửa để châm nóng điếu thuốc. Đây là nghi thức peta-owihankeshni, tượng trưng cho sự kế thừa truyền thống bộ tộc từ thế hệ này đến thế hệ khác. Nữ thần cũng giải thích cho người dân hiểu rằng, khói bốc lên từ chiếc điếu thiêng tượng trưng cho hơi thở từ các bậc tổ phụ của người da đỏ.

Điếu hút thuốc chanunpa của người da đỏ.

“Với chiếc điếu thần này, các ngươi sẽ là những vật tế lễ sống”, nữ thần nói với người dân, “Với đôi chân đặt trên mặt đất và thân điếu hướng lên trời, cơ thể các ngươi sẽ tạo thành chiếc cầu nối giữa các Đấng linh thiêng ở Cõi dưới và Cõi trên. Thần linh sẽ mỉm cười cùng chúng ta, vì giờ đây chúng ta đã là một: Đất, trời, tất cả các sinh vật sống, những loài 2 chân, những loài 4 chân, những loài có cánh, cây cối và ngọn cỏ”.

Điếu thuốc chanunpa của Ptesanwi trở thành biểu tượng của sự hòa hợp giữa thần linh, con người và các loài trên Trái đất của người da đỏ. Bảo vật này hiện được cất giữ tại một nơi linh thiêng nào đó ở bang Nam Dakota của Mỹ.

Linh vật của người da đỏ

Tương truyền, trước khi rời bộ tộc Lakota để về cõi trời, thần Ptesanwi đã nhắn nhủ rằng, hễ khi nào một con bò rừng trắng chào đời, thì đó là điềm báo nữ thần sẽ lại hiển linh, mang theo sự hòa hợp và phúc lành đến nơi trần thế.

Sau đó, thần Ptesanwi đi 4 vòng xung quanh lều nghỉ của mình, rồi hóa thành một con bò trắng và biến mất vào làn mây. Đúng lúc nữ thần vừa rời đi, một đàn bò rừng khổng lồ bất ngờ hiện ra khắp xung quanh bản làng của bộ tộc Lakota.

Kể từ đó, bò rừng trắng trở thành loài vật linh thiêng nhất trong tín ngưỡng của người Lakota nói chung, cũng như của các bộ lạc da đỏ tại Mỹ nói riêng. Trong quan niệm của rất nhiều người Mỹ bản địa, bò rừng tượng trưng cho sự ấm no và đủ đầy. Một con bò rừng trắng ra đời được cho là điềm báo của hy vọng, và là chỉ dấu cho những điều tốt đẹp sắp diễn ra.

Bò rừng trắng trở thành loài vật linh thiêng nhất trong tín ngưỡng của người da đỏ tại Mỹ. Ảnh: Distinctly Montana

Sau này, dù nhiều người Lakota đã cải đạo sang Thiên chúa giáo, song họ vẫn gìn giữ tín ngưỡng truyền thống của tổ tiên mình. Thậm chí, họ còn tạo nên sự giao thoa thú vị giữa 2 tín ngưỡng, tôn giáo.

Cho đến nay, Ptesanwi vẫn là một biểu tượng bất diệt trong nền văn hóa của người da đỏ tại Mỹ. Một số người Mỹ bản địa tin rằng, nữ thần Ptesanwi sẽ hiển linh trở lại vào một ngày không xa, để phù hộ cho họ có thể gìn giữ và phát triển nơi quê cha, đất tổ của mình.

Việt Anh