Nước cờ cao tay của ông Benny Gantz

Triển vọng về việc thành lập chính phủ mới tại Israel chỉ bắt đầu xuất hiện sau quyết định quay ngoắt 180 độ của ông Benny Gantz - đối thủ chính trị quan trọng nhất của đương kim Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Trong một tuyên bố hôm 26-3, ông Gantz nói rằng mình “chấp nhận phục vụ trong chính phủ” của ông Netanyahu. Có nghĩa là, ông Gantz và ông Netanyahu sẽ hình thành một liên minh cầm quyền theo ý tưởng do ông Netanyahu đưa ra trước đó. Đây được xem là cú thay đổi bất ngờ của ông Gantz, bởi từ trước cho đến khi đưa ra quyết định này, ông đều tuyên bố một cách cứng rắn rằng, ông “thề” không phục vụ trong chính phủ của ông Netanyahu.

Khi được các đảng phái tín nhiệm bỏ phiếu đề nghị thành lập chính phủ, ông Gantz còn lên tiếng chỉ trích ông Netanyahu là “lợi dụng dịch bệnh COVID-19 cho mục đích chính trị cá nhân”. Ngay sau đó, ông Gantz tự ứng cử chức Chủ tịch Quốc hội thay thế ông Yuli Edelstein, một đồng minh hữu khuynh của Thủ tướng Netanyahu và đắc cử nhờ sự ủng hộ quan trọng của các nghị sĩ trong liên minh hữu khuynh của ông Netanyahu.

Sự kiện ông Gantz quyết định liên minh với ông Netanyahu và được bầu làm Chủ tịch Quốc hội khiến thành phần thiên tả trong liên minh Blue and White (gồm 4 đảng phái) do ông Gantz lãnh đạo đã “dấy loạn” để phản đối, dẫn đến việc liên minh này tan rã. Hai đảng nhỏ Yesh Atid và Telem tách ra thành lập liên minh mới lấy tên cũ là Blue and White.

Hai đảng Israel Resilience (của ông Gantz) và Derekh Eretz giữ lại tên riêng của mình. Việc tách đảng này khiến ông Gantz không còn quyền kiểm soát 47 ghế đại biểu nữa mà chỉ còn nắm 15 ghế. Như vậy, ngoài ông Netanyahu không còn ai đủ khả năng thành lập chính phủ nữa.

Đối với ông Netanyahu, không phải chỉ cần tiếp tục được nắm lấy quyền lực trong tay để trở thành người giữ ghế Thủ tướng Israel lâu nhất lịch sử. Ông Netanyahu còn cần chiếc ghế thủ tướng để duy trì cơ hội sửa đổi luật pháp nhằm thoát khỏi các phiên tòa xét xử 3 vụ án tham nhũng đang chờ đợi ông (đã được hoãn do đại dịch COVID-19).

Các đảng phái hữu khuynh ủng hộ ông Netanyahu chúc mừng ông, cho rằng ông đã giành một thắng lợi chính trị ngoạn mục trước ông Gantz. Ông Netanyahu được cho là đã liên tục sử dụng chiến thuật tấn công dồn dập, hằng đêm lên truyền hình kêu gọi ông Gantz tham gia liên minh chính phủ tình trạng khẩn cấp chống dịch COVID-19 nhằm làm nhụt chí đối thủ.

Ông Benny Gantz và Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

Rốt cuộc, điều ông Netanyahu mong muốn đã đến. Và ông Gantz được cho là đã làm một cú “tự sát chính trị” khi chấp nhận liên minh với ông Netanyahu. Nhưng, trước khi chấp nhận điều này, ông Gantz đã làm một cuộc chinh phục ghế Chủ tịch Quốc hội một cách khéo léo.

Một số nhà phân tích cho rằng tương lai của ông Gantz trong chính phủ mới chưa rõ ràng nhưng cũng có ý kiến cho rằng ông Gantz hoàn toàn làm chủ được tình hình. Để lôi kéo được ông Gantz tham gia liên minh, ông Netanyahu đã hứa thành lập một chính phủ hoạt động trong 3 năm, trong đó mỗi người sẽ thay phiên nhau làm thủ tướng trong 18 tháng.

Trong giai đoạn trước mắt, chính phủ sẽ hoạt động trong tình trạng khẩn cấp nhằm đưa đất nước thoát khỏi đại dịch và ông Netanyahu sẽ là người lãnh đạo chính phủ này. Như vậy, với việc chấp nhận tham gia liên minh với ông Netanyahu, ông Gantz vẫn còn cơ hội lãnh đạo đất nước mà không cần phải nhọc công thuyết phục các đảng phái nhỏ trong những cuộc đàm phán kéo dài với nhiều vấn đề phức tạp.

Tờ Asia Times Online ngày 1-4 bình luận rằng việc ông Gantz ngồi vào ghế Chủ tịch Quốc hội trước khi bước vào đàm phán liên minh với ông Netanyahu là động thái chưa từng có tiền lệ. Tờ báo này phân tích: ghế Chủ tịch Quốc hội là “lá bùa” bảo đảm của ông Gantz, cho phép ông gây khó khăn cho ông Netanyahu trong mọi tình huống. Chủ tịch Quốc hội có quyền triệu tập phiên họp bỏ phiếu toàn thể hoặc từ chối triệu tập phiên họp và đình chỉ việc thông qua luật.

Trong trường hợp ông Netanyahu không giữ đúng “giao kèo”, thỏa thuận liên minh tan vỡ thì chiếc ghế Chủ tịch Quốc hội của ông Gantz vẫn còn đó; ông Netanyahu muốn lật ông thì cần phải có đủ 90 phiếu đại biểu - điều vô cùng khó thực hiện. Ông Netanyahu cũng không thể tự mình thành lập chính phủ như ý muốn mà không có sự ủng hộ của ông Gantz.

Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng thỏa thuận liên minh giữa hai ông Gantz và Netanyahu có thể sẽ không bền lâu do những vấn đề trở ngại rất lớn, trong đó quan trọng nhất là hai ông hiện vẫn chưa thể nhất trí với nhau về kế hoạch hòa bình Trung Đông do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất.

Ông Gantz vẫn muốn đàm phán với người Palestine để tìm giải pháp cho xung đột, trong khi ông Netanyahu chủ trương không đàm phán. Về vấn đề này, với quyền lực Chủ tịch Quốc hội ông Gantz đang nắm trong tay, nhiều khả năng ông Netanyahu phải nhượng bộ để “tùy cơ ứng biến”.

Trong khi đó, nếu tiếp tục nhượng bộ ông Gantz trong một số chính sách thiên tả, ông Netanyahu sẽ đối mặt một loạt sự chống đối từ các đảng phái hữu khuynh ủng hộ ông từ trước đến nay. Cuối tháng 3-2020, 2 đảng Yamina và Otzma Yehudit là những đảng hữu khuynh đầu tiên lên tiếng phản đối liên minh giữa ông Netanyahu và ông Gantz. Hai đảng này tuyên bố đứng về phía đối lập và sẽ chống đến cùng những chính sách do liên minh cầm quyền đưa ra. Lãnh đạo đảng Yamina thậm chí còn tuyên bố nếu ông Netanyahu nhượng bộ ông Gantz quá nhiều chính sách, đảng này sẽ tiến hành “lật đổ” ông.

Giới phân tích cho rằng, nội bộ cánh hữu càng chia rẽ càng có lợi cho ông Gantz và đây là điều ông đang trông đợi nhất vì nó bảo đảm với ông rằng ông Netanyahu sẽ rất khó nuốt lời hứa để ông làm Thủ tướng Israel.

Trương Hùng (Tổng hợp)