Nước Mỹ đóng cửa Chính phủ: Nguy cơ khủng hoảng chính trị kéo dài

Hàng triệu người dân đứng trước nguy cơ mất trợ cấp thực phẩm, nhiều nhân viên liên bang không nhận được lương kỳ đầu tiên, trong khi tình trạng chậm trễ tại các sân bay liên tiếp xảy ra, khiến kế hoạch đi lại của người dân bị đảo lộn.

Bảng thông báo đóng cửa tạm thời đặt tại Bảo tàng nghệ thuật quốc gia ở Washington, D.C. (Mỹ). Ảnh: Tân Hoa Xã

Bế tắc chưa có lối thoát

Ngày 1-11 là thời điểm đánh dấu tròn 1 tháng Chính phủ Mỹ phải đóng cửa do bất đồng giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ, dẫn tới việc Quốc hội chưa thể thông qua dự luật ngân sách cho năm tài khóa 2026. Áp lực ngày càng tăng đối với các nghị sĩ nhằm chấm dứt tình trạng bế tắc này bởi công đoàn nhân viên liên bang đang kêu gọi ngay lập tức đảm bảo quyền lợi cho người lao động, trong đó có việc được trả lương đầy đủ.

Nếu cuộc đàm phán giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa tiếp tục bế tắc kéo dài hơn 35 ngày, nước Mỹ sẽ phá kỷ lục về đóng cửa Chính phủ từng xảy ra trong giai đoạn 2018 - 2019. Điều này không chỉ đóng băng ngân sách liên bang mà còn làm tăng gánh nặng kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đến tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), đồng thời làm phức tạp thêm tình trạng thất nghiệp.

Tuy nhiên, các thượng nghị sĩ của đảng Dân chủ, bao gồm cả những người đại diện cho các tiểu bang có nhiều nhân viên liên bang, dường như vẫn chưa sẵn sàng nhượng bộ. Họ kiên quyết đòi gia hạn trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền (ACA) và khôi phục các quyền lợi bảo hiểm chăm sóc sức khỏe cho người có thu nhập thấp (Medicaid), đồng thời coi đây là điều kiện tiên quyết để chấm dứt tình trạng đóng cửa.

Trong khi đó, đảng Cộng hòa muốn cắt giảm mạnh ngân sách, đặc biệt là cho các chương trình xã hội và đòi hỏi điều kiện khắt khe để giảm thâm hụt quốc gia. Đảng này yêu cầu Chính phủ phải mở cửa trở lại trước khi bắt đầu bất kỳ cuộc đàm phán nào về chính sách y tế.

Hạ viện Mỹ hiện do đảng Cộng hòa kiểm soát song ở thế đa số yếu. Trong khi Thượng viện do đảng Dân chủ nắm giữ. Điều này buộc hai bên phải đạt được thỏa thuận ở cả lưỡng viện, dự luật ngân sách mới có thể được thông qua. Hiện tại, các lãnh đạo hai phe ở Quốc hội chủ yếu nhấn mạnh những thách thức mà nhiều người Mỹ đang phải đối mặt do việc đóng cửa Chính phủ, đồng thời đổ lỗi cho nhau về tình trạng này mà không có động thái nào hướng tới đàm phán để giải quyết vấn đề.

Mới đây nhất, lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Chuck Schumer cáo buộc, đảng Cộng hòa thà đóng cửa Chính phủ còn hơn là hợp tác với đảng Dân chủ để ngăn chặn sự gia tăng đột biến chi phí bảo hiểm y tế. “Và chúng tôi, những người theo đảng Dân chủ, muốn giải quyết cuộc khủng hoảng này ngay lập tức” - ông Chuck Schumer nói. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump dường như chưa muốn đưa ra nhượng bộ nào.

Theo các nhà phân tích, đằng sau những tranh cãi của hai đảng liên quan đến ngân sách là những toan tính dài hơi cho mục tiêu tranh cử Tổng thống vào năm 2028. Với đảng Dân chủ, ủng hộ chi tiêu xã hội giúp họ củng cố hình ảnh “đảng của người lao động và tầng lớp trung lưu”. Còn đảng Cộng hòa muốn cắt giảm chi tiêu công để chứng minh một “đảng của kỷ luật tài chính và tự do cá nhân”. Vì vậy, ngay cả khi thời gian đóng cửa Chính phủ sắp lập kỷ lục mới, hai đảng vẫn duy trì thái độ cứng rắn để không bị coi là “phản bội lập trường” trong mắt cử tri.

Ở một khía cạnh khác, không ít nhận định cho rằng, hai đảng lớn nhất nước Mỹ đang biến dự luật ngân sách trở thành một loại “vũ khí” để hạ bệ uy tín của nhau và mỗi phe đều đang cố chứng minh phía bên kia là nguyên nhân gây ra khủng hoảng.

Những hệ lụy lâu dài

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố các khoản chi trả cho Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP) cho gần 42 triệu người Mỹ sẽ bị cắt từ ngày 1-11. Nhà Trắng cũng đã từ chối sử dụng hơn 5 tỷ USD quỹ dự phòng của Bộ Nông nghiệp để duy trì các khoản trợ cấp này cho đến tháng 11, đồng thời cảnh báo rằng, các tiểu bang sẽ không được hoàn trả nếu họ tạm chi trả phí phúc lợi vào tháng tới.

Động thái này sẽ tác động nặng nề tới nhiều người dân bởi SNAP là chương trình an sinh xã hội lớn nhất của Mỹ nhằm giúp đỡ các đối tượng thu nhập thấp và các hộ gia đình khó khăn có khả năng mua thực phẩm. Được triển khai từ năm 1964, năm 2024, Chính phủ Mỹ đã chi khoảng 110 tỷ USD cho chương trình này.

Một số chương trình cho người nghèo khác như Hỗ trợ mẹ và trẻ nhỏ (WIC), giáo dục mầm non cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn (Head Start) buộc phải tạm dừng do thiếu ngân sách. Nhiều gia đình dễ bị tổn thương, vốn phụ thuộc vào các khoản trợ cấp này, đang phải đối mặt với nguy cơ thiếu lương thực và chăm sóc y tế.

Ngoài ra, nếu Quốc hội Mỹ không gia hạn các trợ cấp bảo hiểm y tế trước khi kết thúc năm 2025, người tham gia sẽ phải đối mặt với mức phí bảo hiểm cao hơn đáng kể bắt đầu từ năm 2026. Theo ước tính của Tổ chức Kaiser Family Foundation, mức phí bảo hiểm trung bình có thể tăng từ 888 USD lên 1.904 USD mỗi năm.

Bên cạnh việc tạm dừng các chương trình hỗ trợ, trong tuần này, những nhân viên kiểm soát không lưu cũng phải trải qua tình trạng lần đầu tiên bị cắt lương. Đây được coi là những người lao động thiết yếu phải làm việc trong thời gian Chính phủ đóng cửa. Họ phải chịu áp lực rất lớn khi phải làm việc trong tình trạng vừa thiếu lương vừa thiếu hụt nhân sự do cắt giảm trong khi nghiệp vụ đòi hỏi yêu cầu cao về sự an toàn.

Đầu tháng này, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp chỉ đạo Lầu Năm Góc đảm bảo quân nhân đang tại ngũ được trả lương bất chấp việc Chính phủ liên bang đóng cửa. Tuy nhiên, khoảng 55% trong số 740.000 nhân viên dân sự của Bộ Quốc phòng đã bị cho nghỉ việc tạm thời, bao gồm cả những người tham gia đào tạo, mua sắm và hỗ trợ hành chính. Còn những người làm việc trong lĩnh vực an ninh mạng, chăm sóc y tế, bảo trì hệ thống vũ khí, tình báo và hậu cần vẫn đang làm việc nhưng không nằm trong danh sách được trả lương.

Về mặt kinh tế, bế tắc giữa đảng Dân chủ và Cộng hòa đang gây ra hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng. Hơn 800.000 nhân viên liên bang bị buộc nghỉ việc hoặc làm không lương, khiến sức mua tiêu dùng giảm mạnh, trong khi hàng loạt cơ quan hành chính bị đình trệ.

Các chuyên gia cảnh báo, việc Chính phủ ngưng hoạt động kéo dài có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ trong quý IV, đồng thời gây tâm lý bất ổn cho thị trường tài chính. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), mỗi tuần đóng cửa nền kinh tế sẽ mất khoảng 15 tỷ USD và khiến số lao động thất nghiệp tăng thêm 43.000 người nếu kéo dài 1 tháng.

Tóm lại, tình trạng đóng cửa Chính phủ Mỹ không chỉ là kết quả của bế tắc đàm phán giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, mà còn là minh chứng rõ ràng cho sự phân cực chính trị sâu sắc. Mỗi ngày trôi qua, các nhân viên liên bang, người hưởng trợ cấp xã hội và toàn bộ nền kinh tế sẽ phải gánh chịu áp lực gia tăng. Nếu không có sự nhượng bộ và thỏa hiệp kịp thời, nước Mỹ không chỉ đối mặt với khủng hoảng kinh tế ngắn hạn, mà còn chịu tổn hại lâu dài về sự suy giảm niềm tin của công chúng.

Quỳnh Dương