Nước Mỹ sau bốn năm thử nghiệm

Tổng thống Donald Trump. Nguồn: Getty Images

Với một người quan sát thời cuộc quốc tế chăm chú, kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 không quá khó đoán. Ông Biden được người Mỹ chọn làm tổng thống cho nhiệm kỳ sắp tới. Rạng sáng ngày 8.11.2020, các đài truyền thông Mỹ đã nhận xét và các nguyên thủ quốc gia châu Âu đã chúc mừng ông Joe Biden trong vị trí của một tổng thống có quyền lực nhất thế giới.

Nền dân chủ Mỹ đã cho thấy vai trò quyết định tuyệt đối của nó trong việc bầu chọn.

1. Bốn năm trước, ông Donald Trump thắng cử trong sự ngỡ ngàng của nhiều người rất tin rằng bà Hilary Clinton sẽ là nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ. Sự ngỡ ngàng này cũng cho thấy sức mạnh nền dân chủ Mỹ: vai trò thực sự của người dân. Khi đó lòng dân muốn thử nghiệm một giải pháp mới, một khuôn mặt mới so với những gì họ đã quá quen thuộc.

Chấp nhận vai trò tuyệt đối của sự lựa chọn của người dân, hệ quả tất nhiên là không có vị tổng thống nào đáng bị phỉ báng như tội đồ hay đáng được tôn sùng như ông thánh. Tất cả đều từ lá phiếu, vì vậy tôn sùng lãnh tụ hay coi người không cùng chính kiến là kẻ thù địch đều là thái độ tuyệt đối nên tránh. Kẻ tội đồ mà được bầu làm tổng thống thì trách nhiệm chính thuộc về sự lựa chọn của người dân.

Đương kim tổng thống Trump, người s thành cựu tổng thống, là người đã qua những cuộc sát hạch gay go trong nội bộ đảng Cộng Hòa, rồi cuộc bầu phiếu toàn quốc năm 2016, hẳn nhiên phải là một nhân vật rất tầm cỡ. Dù không ít người cho rằng ông thô lỗ, bất nhất trong tuyên bố, không giữ các giá trị cốt lõi của nền chính trị truyền thống phương Tây, không có tầm nhìn chính trị xa, cũng không có tác phong của một nhà chính trị chuyên nghiệp, thì với số phiếu mà dân Hoa Kỳ dành cho ông, ông cũng thực sự là một “quái kiệt” đáng nhận sự thán phục. Nhất là sau bốn năm làm tổng thống, số lượng người ủng hộ ông, và ủng hộ cuồng nhiệt, cũng cho thấy năng lực lôi kéo mạnh mẽ của ông Trump.

2. Chỉ bốn năm trong vai trò tổng thống, ông Trump đã triển khai các chính sách có thể nói khác một cách “đảo lộn” với truyền thống của nền chính trị Mỹ từ sau thế chiến II. Ông đã tạo khoảng cách lớn với các đồng minh truyền thống và hùng mạnh là Tây Âu và Nhật trong bối cảnh trỗi dậy của một Trung Quốc đang quyết liệt thể hiện ý muốn tranh giành quyền lãnh đạo thế giới.

Với tính cách đặc biệt của mình, ông cũng đã đặt tiền lệ “đảo lộn” cho cách ứng xử của một tổng thống nói riêng và cả hệ thống chính trị Mỹ nói chung. Từ cách ứng xử của ông với truyền thông cho tới với các nhà chính trị trong quốc gia hay trong quan hệ ngoại giao quốc tế, người ta thấy có nhiều tính cách “phi truyền thống”…

Lịch sử gần năm chục năm hoạt động chính trị của ông Biden cho thấy ông là nhà chính trị đạo đức truyền thống. Giờ đây người dân Mỹ đã lại chọn ông sau bốn năm "thử nghiệm" với ông Trump. Ông Biden sẽ phải đối mặt với những mục tiêu không dễ đạt.

Làm sao hàn gắn lại xích mích với các đồng minh? Để cùng với đồng minh tìm giải pháp chung cho các thách thức quốc tế?

Và khó hơn, làm sao kiến tạo Hợp Chủng Quốc trở lại thành một quốc gia của tất cả những công dân Mỹ chứ không phải của một đảng phái nào? Làm sao đoàn kết các thành phần của nước Mỹ như thời những thập niên sau thế chiến thứ II, khi quốc gia này có một sự đoàn kết động mềm dẻo mà mạnh mẽ một cách tuyệt vời? Nhớ rằng vào thời đó Mỹ là một siêu cường đang tiến rất nhanh, còn bây giờ Mỹ là một siêu cường đã chững lại và đứng trước những thách thức thời đại không nhỏ.

Kết quả những năm sắp tới cho thấy giới tinh hoa chính trị Mỹ có thích nghi được với các biến chuyển thời cuộc đủ sức thuyết phục lòng dân không. Nghĩa là một sự chuyển biến đủ mạnh để có các giải pháp hữu hiệu đạt các mục tiêu quốc gia và quốc tế, nhưng cũng đủ mềm dẻo để cố kết quốc gia không gây sự đứt gãy tổn hại…

Hay sau bốn năm, nền dân chủ nước Mỹ sẽ lại tiếp tục một cuộc thử nghiệm mạo hiểm mới?

Lê Học Lãnh Vân