Ô nhiễm chưa từng có, cả làng chung sống với núi rác thải 370.000 tấn

VIDEO: Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG KINH HOÀNG Ở VĂN MÔN

Nhiều năm qua, làng Mẫn Xá (xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) nổi tiếng cả nước bởi được nhắc đến như một điển hình về ô nhiễm môi trường làng nghề.

Gần 30 năm trước, Mẫn Xá chỉ có một vài hộ làm nghề đúc nồi niêu xoong chảo bằng nhôm, sản xuất ra các vật dụng sinh hoạt phục vụ tiêu dùng. Sau đó, những hộ này thu mua phế liệu nhôm về nấu, đúc, “cô” lại thành nhôm thanh, nhôm cục… bán cho các lò đúc xoong nồi. Dần dần, những xưởng cô nhôm, luyện nhôm hình thành, mọc lên khắp làng.

Làng nghề cô nhôm Mẫn Xá được hình thành từ đó.

Thủ phạm gây ô nhiễm suốt 30 năm tại xã Văn Môn là các xưởng cô nhôm tái chế

Thôn Mẫn Xá có khoảng gần 3.200 hộ thì có tới 400 lò luyện thủ công. Những ống khói hàng ngày nhả khói lên trời; những con đường ngập ngụa xỉ than, xỉ nhôm; làng đặc quánh, khét lẹt mùi khói bụi, mùi nhôm nấu.

Theo thời gian, những đường thôn, ngõ xóm chật kín, không còn chỗ… chứa rác. Các chủ lò mang xỉ nhôm, xỉ than đổ chật kín cánh đồng Hậu, cánh đồng Cậy, khiến các chủ hộ có ruộng không thể canh tác, bỏ hoang nhiều năm qua.

Phó chủ tịch xã Văn Môn Bùi Đức Thuyên ngao ngán: “Từ nhiều năm rồi, cả xã sống chung với khói bụi. Vì là làng nghề sản xuất thủ công nên không thể bắt các hộ đóng lò, dừng sản xuất. Xã không có chỗ tập kết rác thải, nên mạnh ai người đấy đổ. Xỉ nhôm được đóng vào các bao tải, sau đó nửa đêm, tối mịt họ mang vứt bỏ ra cánh đồng, không bắt được quả tang ai là chủ nguồn thải để mà nhắc nhở, xử phạt. Mà chúng tôi cũng không có thẩm quyền xử phạt”.

Rác thải đổ chất thành núi trên khu vực rộng hàng ngàn m2, trước kia là đất trồng lúa của người dân

Ông Thuyên cho hay, xã Văn Môn có 5 thôn, chỉ thôn Mẫn Xá là có nghề tái chế. Thôn này ở giữa làng nên khói bụi, ô nhiễm cả làng phải hứng chịu. Rác thải được đổ vô tội vạ khắp nơi, ùn ứ thành những đống sừng sững như núi bủa vây quanh làng.

Trời mưa, cả làng bị mùi thum thủm, hôi thối do hóa chất nhôm bị hòa tan bủa vây. Ngày nắng, gió thổi bụi nhôm mù mịt khắp làng. Trên không trung, khói bụi từ các ống khói lò luyện nhả thẳng lên trời… Cả xã Văn Môn sống nơm nớp trong ô nhiễm.

“Trung bình mỗi ngày, các lò luyện xử lý, tái chế khoảng 30 tấn nhôm, thải ra khoảng 3 – 4 tấn xỉ thải. Những núi chất thải lưu cữu nhiều năm, ước tính vài trăm ngàn tấn. Tổng khối lượng rác thải tích tụ được Sở Tài nguyên Môi trường Bắc Ninh ước tính 370.000 tấn. Chúng tôi bất lực, không thể làm gì được” – Phó chủ tịch xã Văn Môn ngao ngán.

Bất kể ngày mưa hay nắng, người dân ra đường đều phải trùm kín mít để đối phó với khói bụi

Văn Môn là một trong các làng nghề ô nhiễm ở mức báo động, được cảnh báo từ lâu. Tại Bắc Ninh, những cái tên như Phong Khê, Văn Môn được nhắc đến như là điển hình về tình trạng ô nhiễm môi trường khó xử lý được tận gốc. Cùng với vấn nạn này, sức khỏe của người dân “sống chung với ô nhiễm” bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

3 năm, 30 người chết vì ung thư

Trạm trưởng trạm Y tế xã Nguyễn Văn Duy mở cuốn sổ chứng tử để kiểm đếm các trường hợp chết do ung thư, các bệnh liên quan tới hô hấp… Trung bình, mỗi năm có khoảng chục trường hợp người dân chết vì bệnh “U”, “K”, đó là nhiều trường hợp khác không báo nguyên nhân tử vong.

"Tính từ năm 2018 đến nay, Văn Môn có hơn 30 trường hợp chết được người thân khai báo mắc bệnh ung thư. Nhiều trường hợp khác, người nhà không khai báo nguyên nhân nên chưa thể thống kê được hết" - ông Duy nói.

Cuốn sổ chứng tử của trạm trưởng trạm y tế xã Văn Môn, gần 30 trường hợp chết vì mắc bệnh ung thư trong 3 năm trở lại đây

Danh sách người dân bị chết do mắc bệnh ung thư được ghi trong sổ chứng tử

Ông Duy cho hay, môi trường ô nhiễm quá rõ, nên người dân mắc các bệnh đường hô hấp là rất nhiều. Các lò nấu nhôm thường hoạt động từ 4 giờ sáng tới 4 giờ chiều. Nếu đủ lao động, lò sẽ nấu 3 ca liên tục. Quá trình hoạt động, lò nấu nhôm sinh ra khói trắng, cùng lượng lớn xỉ nhôm, xỉ than, hay còn gọi là chất thải rắn, đều khiến môi trường ô nhiễm, gây hại tới sức khỏe.

“Số người tử vong do mắc ung thư vẫn chưa được thống kê chính xác, bởi nhiều gia đình tâm lý che giấu, lo sợ con em mình khó lòng kết hôn, lập gia đình... Những trường hợp qua đời do ung thư chủ yếu là mắc ung thư phổi, vòm họng.

Lãnh đạo xã Văn Môn xác nhận, làng nghề Mẫn Xá được xem là làng nghề tái chế nhôm lớn nhất miền Bắc. Các hộ dựng lò tái chế nhôm chủ yếu tập trung ở thôn Mẫn Xá và phát triển rất mạnh khoảng 20 năm gần đây. Do nghề nấu nhôm đem lại thu nhập cao, thay đổi gần như toàn bộ đời sống người dân, nên hiện có khoảng 90% lao động địa phương gắn bó với nghề.

Những thỏi nhôm thành phẩm được đóng thành khối sắp sửa rời khỏi làng

“Trước tình trạng người dân tự ý đổ chất thải, UBND xã đã chỉ đạo lực lượng công an xã, dân phòng thôn Mẫn Xá phối hợp tuần tra, ngăn chặn. Song do lực lượng mỏng, thẩm quyền xử lý của UBND xã còn nhiều hạn chế” - ông Thuyên nói.

Từ năm 2015, tỉnh Bắc Ninh đã có chủ trường thành lập Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá -Văn Môn với diện tích 29,6 hecta. Theo đó, sẽ chuyển toàn bộ các hộ kinh doanh nhỏ lẻ trong làng nghề Văn Môn tập kết tập trung tại khu vực này, tách sản xuất tái chế ra khỏi các hộ dân.

Ô nhiễm, rác thải bủa vây làng Mẫn Xá

Thế nhưng, sau nhiều lần trì hoãn, chậm tiến độ, cho tới nay, dự án Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá vẫn chưa thể đi vào hoạt động.

Thời điểm hiện tại, Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá vẫn chỉ là một mặt bằng còn dang dở, tình trạng đổ xỉ lò trái phép diễn ra công khai và thường xuyên.

“Cái khó của việc di dời các hộ dân sang cụm công nghiệp làng nghề, là người dân phải bó ra số tiền hàng tỷ đồng để di, xây dựng nhà xưởng mới. Xã đang kiến nghị lên huyện hỗ trợ người dân vay vốn, hỗ trợ di chuyển để các chủ lò cùng chấp thuận thực hiện. Tuy nhiên, đó cũng đang là phương án, chưa có chính sách cụ thể” – ông Thuyên cho biết.

Kiên Trung