Ô nhiễm đất: Mối đe dọa nghiêm trọng đến tương lai phát triển bền vững

Tại Tọa đàm “Kiểm soát ô nhiễm môi trường đất - Thực trạng và giải pháp” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nêu ra nhiều nghiên cứu kinh tế môi trường cho thấy suy thoái đất gây tổn thất từ 6.300 đến 10.600 tỷ USD mỗi năm, tương đương khoảng 10 – 17% GDP toàn cầu. Các tính toán của Công ước Liên Hợp Quốc về chống sa mạc hóa (UNCCD) cảnh báo nếu xu hướng hiện nay tiếp diễn, đến năm 2050, kinh tế thế giới có thể mất tới 23.000 tỷ USD và để khắc phục được cái suy thoái đất sẽ tốn khoảng 4.600 tỷ USD.

Ô nhiễm đất - "Điểm nghẽn" lớn nhất của phát triển bền vững

Trong các cuộc thảo luận về khủng hoảng môi trường, người ta thường nói nhiều đến không khí, nước, rác thải nhựa… còn đất – thứ nâng đỡ cả nông nghiệp, đô thị và hạ tầng lại dễ bị bỏ qua.

Phân tích về mô hình phát triển hiện nay, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ chỉ ra những nguyên nhân nhân dẫn đến ô nhiễm đất như từ hoạt động sinh hoạt của con người liên quan đến rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa và rác thải thủy tinh, có thể gây ảnh hưởng tới môi trường đất.

Thứ hai, là hoạt động sản xuất công nghiệp, đặc biệt là thông qua nước thải, khí thải và mưa axit thì có thể gây ảnh hưởng tới ô nhiễm đất.

Và thứ ba, thông qua các hoạt động sản xuất nông nghiệp và thuốc trừ sâu, các hóa chất trong công nghiệp.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Quang Khánh

Việc tăng trưởng dựa nhiều vào khai thác tài nguyên, tiêu hao năng lượng, mở rộng sản xuất theo chiều rộng… đã góp phần tạo nên biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và suy giảm đa dạng sinh học. Trong đó, tài nguyên đất xói mòn, thoái hóa được coi là một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất của phát triển bền vững.

Thách thức lớn nhất trong việc xác định mức độ ô nhiễm đất

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, một trong những nguyên nhân khiến việc xác định mức độ ô nhiễm đất trở nên khó khăn là việc ô nhiễm đất là kết quả tích tụ của nhiều nguồn thải khác nhau, diễn ra trong thời gian rất dài.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ chỉ ra hàng loạt tác nhân như rác thải sinh hoạt, đặc biệt là nhựa và thủy tinh; nước thải, khí thải công nghiệp và mưa axit; hoạt động nông nghiệp với phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ; phá rừng, xây dựng thủy điện làm sạt lở, suy giảm khả năng hấp thụ nước và phù sa; bê tông hóa, “xi măng hóa” đô thị khiến đất mất khả năng thấm nước.

Trong bối cảnh đó, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ đề xuất về việc tăng cường hệ thống quan sát, giám sát trực tuyến và phát huy vai trò giám sát cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho rằng, ở lĩnh vực công nghiệp, nếu thực hiện tốt quan trắc chất thải rắn, lỏng, khí, đặc biệt tại các khu công nghiệp và làng nghề; đồng thời, kết hợp hệ thống giám sát trực tuyến để người dân có thể theo dõi, sẽ nâng cao đáng kể hiệu quả ngăn chặn vi phạm. Việc đưa các làng nghề vào các khu, cụm công nghiệp tái chế, có hạ tầng xử lý chất thải đồng bộ, cũng giúp quản lý tập trung, hạn chế tình trạng ô nhiễm đất rải rác, khó kiểm soát.

Phương Anh