Ở Việt Nam ai cũng có thể khởi nghiệp được dựa trên khoa học đổi mới sáng tạo

Mở đầu bài phát biểu của mình, Thứ trưởng Hoàng Minh thẳng thắn nhìn nhận: Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Trong xu thế chung của thế giới, các quốc gia đều nhận thấy sự cần thiết của khoa học và công nghệ (KH&CN) trong phát triển. Đối với Việt Nam, chúng ta không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phát triển kinh tế xã hội dựa trên nền tảng công nghệ và sáng tạo để đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số. Vì lẽ đó, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) là một thành tố vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN, trong bối cảnh chung của thế giới, dòng vốn đầu tư mạo hiểm (venture capital - VC) đang có xu hướng suy giảm rõ rệt. Từ quy mô khoảng 600 tỷ USD vào năm 2021, dòng vốn này đã giảm xuống khoảng 350 tỷ USD vào năm 2022, và dự kiến chỉ còn khoảng 300 tỷ USD trong năm 2023 và 2024. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này; dòng vốn đầu tư mạo hiểm giảm từ khoảng 1,5 tỷ USD vào năm 2021 xuống còn khoảng 500 triệu USD trong năm ngoái. Tuy nhiên, trong bức tranh chung đó, các nhà đầu tư vẫn tiếp tục rót vốn vào các lĩnh vực quan trọng như AI, công nghệ sinh học và deep tech.

Ông Hoàng Minh, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu tại diễn đàn.

Bất chấp những biến động về vốn, hệ sinh thái ĐMST của Việt Nam đã có những bước trưởng thành đáng kể trong thời gian qua. Hiện nay, chúng ta có hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp và hơn 200 tổ chức hỗ trợ. Việt Nam tự hào có hai kỳ lân công nghệ và khoảng hơn 20 công ty định giá cao. Các trung tâm sáng tạo lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, và gần đây là Đà Nẵng, đã lọt vào top các thành phố sáng tạo, cùng với Khu Công nghệ cao Hòa Lạc của Hà Nội, đã bước vào top 200 toàn cầu. Chỉ số Đổi mới Sáng tạo (GII) của chúng ta đạt 44/132 quốc gia, và chỉ số hệ sinh thái đạt 55. Tốc độ tăng trưởng hệ sinh thái của Việt Nam xếp thứ ba ASEAN và xếp thứ năm về tổng thể.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối diện với những hạn chế. Tinh thần dám mạo hiểm, dám thất bại, dám dấn thân và chấp nhận rủi ro chưa lan tỏa sâu rộng. Số lượng doanh nghiệp và tổ chức cá nhân khởi nghiệp quy mô lớn vẫn còn nhỏ.

Với lợi thế dân số gần 100 triệu dân, lực lượng người trẻ dồi dào, và trình độ hiểu biết về công nghệ cao, Việt Nam không thể bỏ qua cơ hội phát triển dựa trên ĐMST. “Đã đến lúc Việt Nam cần có một Chiến lược Quốc gia về đổi mới sáng tạo. Chiến lược này không thể sao chép từ quốc gia khác mà phải dựa trên đặc trưng riêng, văn hóa và mục tiêu phát triển của Việt Nam” Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh. Đồng thời bày tỏ: Quan điểm của Việt Nam là thúc đẩy mô hình "Toàn dân khởi nghiệp", nơi ai cũng có thể khởi nghiệp dựa trên công nghệ và sáng tạo. Trong đó, Chính phủ xác định rõ rằng các startup (doanh nghiệp khởi nghiệp) là mô hình đặc biệt, chấp nhận độ rủi ro cao, mang tính phá vỡ và tạo ra tăng trưởng nhanh chóng.

Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, để hỗ trợ những mô hình này, Nhà nước không chỉ dừng lại ở chính sách mà quyết định tham gia trực tiếp vào hệ sinh thái. Việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) cấp quốc gia và địa phương là thông điệp mạnh mẽ về sự tham gia trực tiếp của Chính phủ. Quỹ đầu tư quốc gia được phép huy động cả nguồn vốn từ ngân sách nhà nước lẫn các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Đặc biệt, quỹ này được phép đầu tư theo chu kỳ dài hạn (10-15 năm), không bị tính toán theo từng thương vụ ngắn hạn như các quy định về ngân sách thông thường. Quỹ sẽ ưu tiên tập trung đầu tư vào các công nghệ chiến lược như công nghệ xanh. Thậm chí, quỹ còn được phép đầu tư ra nước ngoài để tiếp cận công nghệ mới, sản phẩm mới, và thu hút nhân tài, trí tuệ Việt Nam về nước. Đây là hành động trực tiếp của Nhà nước nhằm thúc đẩy hệ sinh thái.

“Chúng tôi đang đề xuất và triển khai hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho các tổ chức, cá nhân khởi nghiệp và quỹ đầu tư Việt Nam. Sàn giao dịch này dự kiến sẽ được ban hành trong chương trình Chính phủ trong thời gian tới, giúp tránh tình trạng thoái vốn qua các kênh không thuận lợi”, Thứ trưởng thông tin thêm. Đồng thời lý giải, Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia cũng chính thức có nghị định hướng dẫn hoạt động. Quỹ này sẽ hỗ trợ các cơ sở bảo hiểm sử dụng sản phẩm mới, cung cấp ngân sách dưới dạng "voucher" để mua và sử dụng sản phẩm mới. Điều này giải quyết khó khăn lớn nhất của các startup là việc tìm kiếm người dùng và thị trường đầu tiên. Tương tự, các quỹ phát triển KH&CN địa phương sẽ hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ và cải tiến chất lượng. Ngoài ra, để củng cố hạ tầng, chúng ta sẽ hình thành lực lượng chuyên nghiệp hóa, bao gồm các chuyên gia khởi nghiệp, nhà tư vấn, và các tổ chức hỗ trợ được cấp chứng chỉ và công nhận.

Kết thúc bài phát biểu, Thứ trưởng Hoàng Minh cũng nhấn mạnh, Nhà nước đang thiết lập một hệ sinh thái đầy đủ, từ nguồn vốn ngân sách, quỹ đầu tư, đến sàn giao dịch chứng khoán, cùng với các cơ chế chính sách hỗ trợ đầu vào và đầu ra. Tất cả những nỗ lực này nhằm mục tiêu chung là tăng quy mô, tăng số lượng và thu hút nhân tài Việt Nam để họ không cần ra nước ngoài khởi nghiệp hay chuyển vốn ra bên ngoài. Đây là hành động trực tiếp, thể hiện vai trò và trách nhiệm của Nhà nước trong việc thúc đẩy hệ sinh thái ĐMST Việt Nam.

Phạm Huyền