Oman ban hành luật mới bảo vệ quyền người khuyết tật

Khung pháp lý hiện đại và nhân văn
Theo Bộ Phát triển xã hội Oman, luật ra đời nhằm cụ thể hóa tầm nhìn của Quốc vương về một xã hội “không ai bị bỏ lại phía sau”. Đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc thành lập một đơn vị mới thuộc Bộ Phát triển xã hội do Thứ trưởng phụ trách, để chuyên lo cho các vấn đề của người khuyết tật. Đơn vị này sẽ giám sát các nỗ lực nâng cao dịch vụ dành cho người khuyết tật, giải quyết những thách thức mà nhóm này đang phải đối mặt, đồng thời bảo đảm trao quyền và hội nhập hiệu quả cho họ, nhằm tăng cường vai trò của họ trong việc xây dựng xã hội và tạo điều kiện tiếp cận giáo dục ở mọi cấp độ.

Nguồn: timesofoman.com

Luật gồm 77 điều chia thành 5 chương, bao trùm hầu hết các lĩnh vực liên quan đến đời sống người khuyết tật: từ quyền dân sự, giáo dục, y tế, văn hóa - thể thao, hòa nhập xã hội, kinh tế, việc làm, đến phục hồi chức năng, tổ chức bộ máy và chế tài.

Đây không chỉ là luật hành chính đơn thuần, mà còn là tuyên ngôn về quyền con người, khẳng định người khuyết tật là chủ thể có quyền, chứ không phải đối tượng được “ban phát” sự giúp đỡ. Luật định nghĩa rõ ràng: Người khuyết tật là người có khiếm khuyết lâu dài về thể chất, trí tuệ, giác quan hoặc tâm lý - xã hội, khiến họ gặp khó khăn khi tương tác với môi trường hoặc các rào cản xã hội.

Đặc biệt, luật còn nêu rõ khái niệm “những người khuyết tật dễ bị tổn thương nhất”, gồm người cao tuổi, người mắc bệnh mãn tính, hoặc người gặp khó khăn về kinh tế, xã hội hay môi trường sống. Điều này giúp chính quyền xác định nhóm cần được bảo vệ và hỗ trợ đặc biệt.

Bảo đảm công bằng và loại bỏ mọi hình thức phân biệt

Luật nghiêm cấm mọi hành vi phân biệt đối xử vì lý do khuyết tật hoặc giới tính, đồng thời yêu cầu xóa bỏ các rào cản vật chất và xã hội để người khuyết tật có thể tiếp cận bình đẳng các dịch vụ công cộng.

Một trong những điểm nổi bật của luật là quy định thành lập Cơ quan đăng ký quốc gia về người khuyết tật, yêu cầu người giám hộ đăng ký thông tin để được cấp thẻ căn cước chính thức, có giá trị pháp lý giúp người khuyết tật dễ dàng tiếp cận chính sách hỗ trợ.
Điều 7 của luật buộc các cơ quan chức năng phải bố trí phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu, triển khai dịch vụ điện tử bằng chữ nổi (Braille), và bảo đảm nguồn tài chính riêng để thực thi quyền lợi của người khuyết tật. Các quy định này thể hiện cách tiếp cận hiện đại, chuyển từ “phúc lợi từ thiện” sang quyền công dân bình đẳng.

Quyền dân sự, chính trị và tự do cá nhân được bảo đảm

Chương II của luật khẳng định: Người khuyết tật được hưởng mọi quyền công dân theo Hiến pháp Oman và pháp luật hiện hành, không có bất kỳ sự phân biệt nào. Họ có quyền khởi kiện, tiếp cận công lý, và các cơ quan tư pháp phải có biện pháp hỗ trợ phù hợp.
Luật cũng bảo vệ tự do cá nhân và an toàn thân thể, nghiêm cấm giam giữ, trói buộc hay cưỡng chế chỉ vì lý do khuyết tật. Người khuyết tật được bảo vệ khỏi bạo lực, bóc lột, lạm dụng, đồng thời được tôn trọng nhân phẩm, danh dự và quyền riêng tư.

Đặc biệt, luật mở rộng cơ hội tham gia chính trị, cho phép và hỗ trợ người khuyết tật ứng cử, bầu cử, và bảo đảm họ có đại diện trong các hiệp hội và hội đồng phục vụ lợi ích của chính họ.

Luật thúc đẩy khả năng tiếp cận các dịch vụ công, bao gồm các tòa nhà giáo dục, văn hóa, tôn giáo, thể thao và thương mại, cũng như các dịch vụ ngân hàng, yêu cầu thiết kế bao trùm đáp ứng nhu cầu của họ. Luật hỗ trợ cuộc sống tự lập và sự tham gia tích cực vào cuộc sống hàng ngày bằng cách xóa bỏ các rào cản về môi trường vật chất, giao thông, thông tin và truyền thông, từ đó tăng cường sự hội nhập xã hội toàn diện.

Cơ hội bình đẳng trong giáo dục và việc làm

Luật khẳng định quyền được học tập ở mọi cấp, mọi loại hình giáo dục, không ai bị từ chối cơ hội học vì lý do khuyết tật. Nhà nước sẽ dành một tỷ lệ học bổng nhất định cho sinh viên khuyết tật, cả trong và ngoài nước.

Các chương trình giáo dục hòa nhập sẽ được xây dựng, giúp học sinh khuyết tật học cùng bạn bè, tránh bị tách biệt. Luật yêu cầu ban hành chính sách giáo dục toàn diện cho lứa tuổi 4-22, bảo đảm công bằng ngay từ giai đoạn mầm non đến đại học.

Trong lĩnh vực việc làm, các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp có từ 40 lao động trở lên bắt buộc phải dành ít nhất 5% chỉ tiêu tuyển dụng cho người khuyết tật. Đồng thời, nhân viên khuyết tật hoặc người chăm sóc thân nhân khuyết tật nặng được giảm hai giờ làm mỗi ngày mà vẫn hưởng đầy đủ lương, một chính sách nhân văn và thực tế.

Chăm sóc y tế, phục hồi và đời sống độc lập

Luật quy định, người khuyết tật được tiếp cận dịch vụ y tế toàn diện, bao gồm phòng ngừa, điều trị và phục hồi chức năng. Cơ quan y tế phải cung cấp thiết bị y tế chuyên dụng tại nhà, chăm sóc sức khỏe đặc biệt cho phụ nữ khuyết tật trong thai kỳ và sinh nở, cũng như sàng lọc sớm các bệnh di truyền.

Luật nghiêm cấm mọi thử nghiệm y học hoặc dược phẩm trên người khuyết tật nếu không có sự đồng ý tự nguyện. Quy định này nhằm bảo vệ họ khỏi các hình thức lợi dụng y học hoặc nghiên cứu phi đạo đức.

Luật cũng mở rộng quyền miễn thuế và lệ phí đối với thiết bị, phương tiện chuyên dụng và cơ sở vật chất phục vụ người khuyết tật, bao gồm cả xe cá nhân, trung tâm phục hồi chức năng hay doanh nghiệp do người khuyết tật sở hữu.

Bảo vệ quyền gia đình và hỗ trợ xã hội

Về mặt xã hội và gia đình, luật khẳng định người khuyết tật có quyền kết hôn, lập gia đình và nuôi con bình đẳng như mọi công dân khác. Luật nghiêm cấm tách trẻ em khỏi cha mẹ chỉ vì một trong hai bị khuyết tật.

Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính hàng tháng cho người khuyết tật không có khả năng lao động, ưu tiên cấp đất, hỗ trợ xây nhà ở phù hợp, và ban hành tiêu chuẩn thiết kế nhà ở giúp người khuyết tật sống độc lập, tự chủ và an toàn.

Ủy ban Quốc gia về người khuyết tật: Trung tâm điều phối chính sách

Luật quy định thành lập Ủy ban Quốc gia về người khuyết tật, do Bộ trưởng Bộ Phát triển xã hội làm Chủ tịch. Ủy ban này có nhiệm vụ xây dựng chiến lược quốc gia, theo dõi việc thực thi luật, và đề xuất chính sách liên quan đến quyền và dịch vụ dành cho người khuyết tật.

Ông Hamoud bin Mardad Al-Shubeibi, người phát ngôn của Bộ, nhấn mạnh: “Việc ban hành Luật Bảo vệ quyền của người khuyết tật phản ánh sự quan tâm sâu sắc của Quốc vương Haitham bin Tarik đối với công dân Oman. Đây là một bước tiến mang tính chiến lược trong việc hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm mọi người dân đều được tôn trọng và có cơ hội phát triển bình đẳng”.

Ông cũng khẳng định, luật này phù hợp với các công ước quốc tế, đồng thời tạo cơ sở để các cơ quan nhà nước và xã hội dân sự triển khai các sáng kiến hỗ trợ người khuyết tật, từ đó xây dựng môi trường hòa nhập, nhân ái và bền vững.

Theo các nhà quan sát, luật mới không chỉ là bước tiến pháp lý, mà còn là thông điệp nhân văn về sự tôn trọng con người, đặt nền móng cho một xã hội Oman công bằng, giàu tính nhân văn và phát triển bền vững. Nó giúp người khuyết tật trở thành người đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển quốc gia, đúng với tinh thần “hòa nhập không chỉ là quyền, mà là sức mạnh chung của cộng đồng”.

Linh Anh