Ổn định thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Ông Trần Lê Minh.

PV: Thưa ông, trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ, số lượng tham gia của nhà đầu tư cá nhân đang rất lớn, trong khi về lý thuyết, đây là thị trường dành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Ông có bình luận gì về vấn đề này?

Ông TRẦN LÊ MINH: Nhận xét này là chính xác, nhà đầu tư cá nhân là nhóm nắm giữ TPDN nhiều thứ hai chỉ sau các ngân hàng và lớn hơn nhiều nhóm nhà đầu tư có tổ chức khác như các công ty bảo hiểm hay quỹ đầu tư. Năm 2021 là năm người đầu tư cá nhân nắm giữ TPDN nhiều nhất với tỷ trọng 41% tổng quy mô thị trường, trong khi các ngân hàng nắm giữ 49%. Sau các diễn biến gần đây, tỷ trọng này đã giảm dần về mức 24% tại thời điểm tháng 6/2024, tuy nhiên vị trí thứ hai vẫn không thay đổi.

Có một điểm cần chú ý là rất nhiều người trong số các nhà đầu tư cá nhân nắm giữ TPDN không phải là người đầu tư chuyên nghiệp mà là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ; trong nhiều trường hợp, đầu tư TPDN như một kênh thay thế cho gửi tiết kiệm vì cho rằng TPDN là sản phẩm có độ an toàn cao - đây là điểm chưa hợp lý và cần được điều chỉnh.

Tại Dự thảo Luật Chứng khoán (sửa đổi) đã bổ sung quy định liên quan tới nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Ông có chia sẻ gì về cách tiếp cận của ban soạn thảo?

- Dự thảo Luật Chứng khoán (sửa đổi) đang thu hút nhiều ý kiến từ các thành viên thị trường. Qua nghiên cứu văn bản giải trình để xây dựng Luật, tôi thấy Ban soạn thảo đã tập trung vào các điểm cần thiết để giải quyết những vấn đề chưa hợp lý và tạo điều kiện cho thị trường TPDN phát triển an toàn, ổn định và bền vững. Trong đó, hai điểm trọng tâm là quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (đối tượng nhà đầu tư tham gia trên thị trường TPDN riêng lẻ) và phân định trách nhiệm để thúc đẩy việc phát hành TPDN ra công chúng.

Điểm đáng chú ý trong dự thảo là bổ sung thêm quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng TPDN riêng lẻ là tổ chức theo quy định. Điều này cũng có nghĩa, quy định TPDN phát hành riêng lẻ chỉ được phát hành và giao dịch giữa các nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp.

Ban Soạn thảo cũng đã có các giải trình chi tiết cho ý kiến này dựa trên thực tế diễn biến thị trường và các đặc thù của thị trường cũng như từ thông lệ và kinh nghiệm của các thị trường tại các nước khác trong khu vực. Tôi cho rằng, các thành viên thị trường đã có sự đồng thuận với quan điểm thị trường TPDN phát hành riêng lẻ là thị trường dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Xuất phát đặc thù của thị trường TPDN phát hành riêng lẻ, mức độ công bố thông tin liên quan tới trái phiếu và tổ chức phát hành ít hơn đáng kể, sự quản lý nhà nước được giảm nhẹ và vai trò tự quản của thị trường được nâng cao. Mặt khác, do tính đa dạng trong việc thỏa thuận các điều khoản, điều kiện của trái phiếu đã làm cho TPDN loại này trở thành một sản phẩm phức tạp đòi hỏi các kiến thức chuyên sâu và không phù hợp với người đầu tư nhỏ lẻ.

Các thị trường trong khu vực, cụ thể là nhóm ASEAN+3 (Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản) đều có các quy định pháp lý cụ thể cho thị trường TPDN phát hành riêng lẻ và quy định đối tượng người đầu tư trên thị trường này. Quan điểm chung là TPDN phát hành riêng lẻ không phải là thị trường dành cho đại chúng. Đối tượng nhà đầu tư tham gia thị trường phải đáp ứng được các điều kiện nhất định.

Hiện nay, các quy định liên quan tới nhà đầu tư chuyên nghiệp mới đưa ra các quy định liên quan tới tài sản và giao dịch, chưa lượng hóa để đưa ra các yêu cầu về kinh nghiệm và kiến thức. Các quy định liên quan tới nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp ở tất cả các nước trong nhóm nêu trên đều được quy định tại các văn bản pháp quy cao nhất là luật hoặc nghị định.

Ông có đề xuất gì để thị trường TPDN riêng lẻ phát triển đúng bản chất, đúng mục tiêu, nhưng cũng hài hòa với tình hình thực tiễn?

- Thời gian qua, thị trường TPDN đã bộc lộ những bất cập từ thực tiễn và đã được xử lý thông qua việc ban hành Nghị định số 65/2022/NĐ-CP. Việc sửa các điểm liên quan tới thị trường TPDN phát hành ra công chúng và quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp trong dự thảo Luật Chứng khoán (sửa đổi) với quy trình rút gọn cho thấy tính cấp thiết của vấn đề. Do vậy, lần sửa Luật này rất phù hợp về mặt thời điểm và củng cố các điểm cần được điều chỉnh đối với thị trường TPDN phát hành riêng lẻ đã được bắt đầu từ việc ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP.

Để có thể thực hiện mục tiêu đưa quy mô thị trường TPDN đạt mức tương đương 25% GDP vào năm 2030, thị trường cần có một giai đoạn phục hồi nhanh. Vì vậy, tôi cho rằng, mục tiêu của dự thảo sửa đổi Luật Chứng khoán hiện hành là để tạo giai đoạn phát triển ổn định và dài hạn là phù hợp với diễn biến thị trường, tạo tiền đề cho việc phục hồi thị trường một cách minh bạch hơn và không để lặp lại các điểm chưa hợp lý, hay rủi ro đã xảy ra trên thị trường TPDN riêng lẻ trong giai đoạn vừa qua.

Trân trọng cảm ơn ông!

H.Hương (thực hiện)