'Ông Phái vẽ ông Đạm'- một góc nhìn khác về tranh của Bùi Xuân Phái

Họa sĩ Bùi Xuân Phái (trái) và nhà giáo Nguyễn Bá Đạm

Ông Phái là họa sĩ Bùi Xuân Phái- một tên tuổi lớn trong hội họa hiện đại Việt Nam, còn ông Đạm là ông Nguyễn Bá Đạm- nguyên là giáo viên và một nhà Hà Nội học có tiếng.

Nếu còn sống, năm nay họa sĩ Bùi Xuân Phái đã 99 tuổi tây, tròn 100 năm tuổi ta. Còn ông Nguyễn Bá Đạm năm nay cũng đã bước sang tuổi 98 theo cách tính tuổi ta. Sinh thời bên cạnh mảng sơn dầu là thể loại chủ đạo của mình, họa sĩ Bùi Xuân Phái còn có thói quen ký họa văn nghệ sĩ, người quen trên bất cứ chất liệu nào kể cả mảnh giấy, vỏ bao thuốc.

Đây là cơ hội tốt để những người mến mộ tên tuổi Bùi Xuân Phái được tiếp xúc với một mảng tranh độc đáo của ông

Ít ai ngờ “mẫu” chung thủy nhất và cũng được họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ ký họa nhiều nhất, đó là “kỳ nhân tiền cổ Hà thành” Nguyễn Bá Đạm. Những năm 60-70 của thế kỷ trước - ngày cụ Nguyễn Bá Đạm còn làm nghề dạy học ở trường Chu Văn An, cụ thường xuyên đến chơi nhà họa sĩ Bùi Xuân Phái mỗi ngày ở phố Thuốc Bắc, Hà Nội. Hầu như mỗi lần đến, cụ Đạm thường được họa sĩ Bùi Xuân Phái “bắt” làm mẫu tranh thủ vẽ ký họa chân dung với đủ các chất liệu, trong đó có cả “chất liệu” vỏ bao diêm mà theo như cụ Đạm “khoe” thì gồm 12 bức và là bộ ký họa chân dung nhỏ nhất Việt Nam. Còn nếu tỉnh tổng số ký họa trên mọi chất liệu thì họa sĩ Bùi Xuân Phái đã “múa bút” về cụ Đạm chính xác là 242 bức.

Ông Nguyên Bá Đạm qua nét cọ của Bùi Xuân Phái

Ông Đạm là người có khuôn mặt cá tính, như một khắc họa sân khấu, ở góc độ sáng tạo nghệ thuật lại phù hợp với sự tìm tòi nội tâm về một con người Hà Nội, mà họa sĩ Bùi Xuân Phái muốn kiếm tìm. Đó là người đàn ông nghiêm trang, mà hơi hài hước, mũi gồ khoằm, mặt vuông vức, thẳng thắn, đôi khi khắc nghiệt, nhưng cẩn trọng với bè bạn. Cuộc đời gắn bó cùng những bước thăng trầm với các danh họa, khiến ông Đạm trở thành nhà sưu tập tương đối phong phú về các họa sĩ.

Phải nói rằng, cơ hội để những người yêu mến họa sĩ Bùi Xuân Phái được xem một triển lãm tranh của ông là không nhiều. Nhưng có một mảng tác phẩm của cố họa sĩ Bùi Xuân Phái vẫn được trao đổi để xem ngắm khá phổ biến. Đó là mảng tranh ký họa chân dung bạn bè người thân. Thậm chí, có người đã sở hữu bộ ký họa chân dung bạn bè của họa sĩ nổi tiếng này như ông Tô Ninh, ông giáo Đạm và ông Việt Chiến.

Thư của họa sĩ Bùi Xuân Phái gửi ông Nguyễn Bá Đạm, đề ngày 29/10/1979

Tại triển lãm này, nhà sưu tập Tira Vanichtheeranont (Thái Lan) trưng bày phần lớn bộ ký họa “Ông Phái vẽ ông Đạm| với 100 tác phẩm danh họa vẽ ông Nguyễn Bá Đạm. Các tác phẩm trong triển lãm được coi là những bức vẽ ông Đạm đẹp nhất của cố họa sĩ Bùi Xuân Phái.

Cũng vào ngày 1/9/2019, lần đầu tiên trang chủ Google thiết kế hình ảnh Doodle để kỷ niệm 99 năm ngày sinh của danh họa Bùi Xuân Phái. Đây là lần thứ 2 Google Doodles vinh danh một người Việt Nam. Trước đó là cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nhân dịp sinh nhật lần thứ 80 của ông.

Sự kiện Google tôn vinh ông với Doodle thiết kế đặc biệt nhân ngày sinh của ông là một hoạt động ý nghĩa không chỉ với gia đình mà còn đối với những người mến mộ ông, những người yêu văn hóa Việt Nam qua hình ảnh con phố cổ.

Quang Lộc