Ông Trump có thể 'gây sốc' trong ngày cầm quyền đầu tiên

Ứng cử viên tổng thống Mỹ của Đảng Cộng hòa, ông Donald Trump, tại một buổi vận động tranh cử ở Michigan hồi tháng 8/2024 - Ảnh: Reuters.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump và các cố vấn cấp cao của ông đang hoàn tất khoảng 100 sắc lệnh điều hành mà ông dự kiến sẽ ký ngay trong ngày cầm quyền đầu tiên sau lễ nhậm chức vào ngày 20/1. Hành động gấp rút này cho thấy quyết tâm lớn của ông Trump trong việc thực thi chương trình nghị sự mang màu sắc dân túy và bảo hộ mà ông đã cam kết từ khi tranh cử - tờ Financial Times nhận định.

Những chính sách mới đầu tiên được ban hành dự kiến sẽ bao gồm các biện pháp hạn chế người nhập cư trái phép, tăng thuế quan và nới lỏng quy chế giám sát trong nhiều lĩnh vực từ năng lượng đến tiền số. Ông Trump và ê-kíp của ông muốn ngay lập tức “cài đặt lại” chính sách của Mỹ và bắt tay vào việc thực thi những lời hứa mang lại sự thay đổi quan trọng mà ông đã đưa ra với cử tri, bao gồm đảo ngược nhiều chính sách của người tiền nhiệm Joe Biden.

“Dự định của họ là gây sốc và choáng ngợp để đối thủ của họ phải sửng sốt”, chuyên gia Stephen Myrow của công ty tư vấn Beacon Policy Advisors nhận định về các chính sách mà ông Trump có thể đưa ra trong ngày cầm quyền đầu tiên. “Họ đã chuẩn bị cho ngày thứ Hai này trong suốt 4 năm qua, và họ có hàng nhóm luật sư nghĩ cách làm thế nào để họ làm được những việc họ muốn”.

CHÍNH SÁCH NHẬP CƯ VÀ THUẾ QUAN

Những động thái đầu tiên của ông Trump sẽ là căn cứ để đánh giá xem ông Trump đặt niềm tin đến mức độ nào về việc ông có thể hành động đơn phương mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội. Ông vốn có quan điểm rằng các tổng thống Mỹ nên có thẩm quyền rộng lớn so với các nhánh khác trong hệ thống quyền lực.

Chi tiết của loạt sắc lệnh điều hành đầu tiên hiện vẫn chưa được hé lộ, nhưng ông Trump và các nhân vật cấp cao dưới quyền ông đã phát tín hiệu về những gì họ ưu tiên. Trong đó, Tổng thống sắp nhậm chức muốn tuyên bố tình trạng khẩn cấp ở khu vực biên giới phía Nam, giải phóng nguồn lực liên bang để bắt giữ người vượt biên trái phép từ Mexico vào Mỹ, hạn chế cơ hội xin tị nạn, và khởi động một chiến dịch mà ông gọi là cuộc trục xuất người nhập cư trái phép lớn nhất trong lịch sử Mỹ.

Hôm thứ Bay, ông Tom Homan - người được bổ nhiệm vào vị trí đứng đầu vấn đề biên giới tại Nhà Trắng - nói với kênh Fox News rằng “hoạt động thực thi có trọng điểm” sẽ khởi động ngay trong tuần này để trục xuất người nhập cư không có giấy tờ hợp lệ khỏi các thành phố của Mỹ.

Các biện pháp thương mại cũng được dự kiến sẽ được đưa ra một cách nhanh chóng, có thể gây ảnh hưởng lớn đến thị trường tài chính. Thuế quan được xem là một công cụ để ông Trump gây áp lực với các đối tác thương mại của Mỹ nhằm đạt thỏa thuận về các vấn đề từ người nhập cư trái phép cho tới buôn lậu chất cấm, và thậm chí là cả chủ quyền đối với đảo Greenland. Ông Trump cũng đã cam kết áp thuế quan mạnh tay lên hàng hóa nhập khẩu nhằm khuyến khích các công ty sản xuất nhiều hàng hóa hơn ở Mỹ, đồng thời tăng thu ngân sách cho Chính phủ Mỹ.

Theo tiết lộ của nguồn thạo tin, trong những tuần gần đây, các cố vấn của ông Trump đã xem xét các lựa chọn khác nhau, bao gồm áp thuế quan dần dần đánh vào các lĩnh vực và ngành công nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng liên quan đến năng lượng và quốc phòng. Nhưng những người khác, bao gồm cố vấn sản xuất và thương mại Peter Navarro, đang ủng hộ việc áp dụng mức thuế cao đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ ngay từ ngày đầu tiên ông Trump nắm quyền.

Các nguồn thạo tin cho biết ông Trump có thể sử dụng Đạo luật Quyền lực kinh tế khẩn cấp Quốc tế (EEPA) để nhanh chóng áp dụng thuế quan. Ngoài ra, đội ngũ của ông đang nghiên cứu việc sử dụng thẩm quyền theo Mục 232 hiện hành để nhanh chóng tăng thuế quan đối với thép và nhôm nhập khẩu.

Các nghị sỹ Cộng hòa trong Quốc hội Mỹ - những người có truyền thống phản đối thuế quan - thể hiện quan điểm ủng hộ các động thái dự kiến của ông Trump. “Sẽ có nhiều quốc gia tìm đến bàn đàm phán. Tôi cho rằng cách làm này hiệu quả và sẽ không thực sự khiến giá cả tăng lên”, một nghị sỹ Cộng hòa nói.

CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI VÀ NĂNG LƯỢNG

Về chính sách đối ngoại, mối quan tâm chính của ông Trump trong ngày đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai có thể sẽ là việc thực thi thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas nhằm tạm dừng cuộc chiến ở Gaza - thỏa thuận đạt được vào tuần trước. Tuy nhiên, giới phân tích nói rằng ông Trump có thể sẽ áp thêm các biện pháp trừng phạt mới lên Iran và tăng cường thực thi các biện pháp đã có, như một phần trong mục tiêu gây sức ép tối đa đối với Tehran.

Khi đang tranh cử, ông Trump cũng đã hứa sẽ chấm dứt cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine ngay trong ngày đầu tiên cầm quyền. Nhưng gần đây, ông bày tỏ hy vọng sẽ chấm dứt cuộc chiến này trong 6 tháng đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai này. Trong ngắn hạn, Mỹ vẫn sẽ viện trợ cho Ukraine theo chương trình năm ngoái mà Quốc hội nước này đã thông qua, nhưng ít có khả năng ông Trump sẽ phê chuẩn một gói viện trợ nữa cho Kiev sau khi gói hiện tại kết thúc.

Ông Trump cũng đã nói ông muốn sớm gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin và ông Putin cũng đã bày tỏ mong muốn gặp ông Trump. Các nhà lãnh đạo thế giới khác có thể đang nóng lòng gặp ông Trump nhằm mục đích đưa mối quan hệ mới với nước Mỹ đi đúng hướng.

Trong ngày đầu tiên của nhiệm kỳ mới, ông Trump có khả năng sẽ đưa ra động thái đối với ngành công nghiệp dầu khí nhằm thúc đẩy một kỷ nguyên mới về “sự thống trị của ngành năng lượng Mỹ” như ông đã hứa. Ông tuyên bố sẽ cắt giảm mạnh các thủ tục hành chính đối với ngành này và “chấm dứt tất cả các hạn chế của ông Biden đối với hoạt động sản xuất năng lượng”.

Theo dự báo, ông Trump có thể sẽ ra lệnh ngay lập tức nối lại việc cấp phép cho việc xây dựng các cảng xuất khẩu khí hóa lỏng (LNG). Cách đây 1 năm, chính quyền ông Biden đã tạm ngừng việc cấp phép mới, đặt ra trở ngại đối với hoạt động xuất khẩu LNG của Mỹ. Các vùng đất được bảo vệ ở Alaska có thể được mở toang cho hoạt động khoan tìm dầu khí.

Ngoài ra, danh sách động thái ngày 1 của ông Trump còn có thể bao gồm việc xóa bỏ quy định của chính quyền tiền nhiệm về giảm khí thải ô tô. Ông Trump từng chỉ trích đây là “yêu cầu điên rồ nhất về xe cộ”.

“Ông ấy sẽ gây sốc ở mức nhiều nhất có thể”, ông Myrow nhận định.

An Huy