Ông Trump rời G7 sớm để lại bàn cờ nhiều chia rẽ

Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ rời Hội nghị Thượng đỉnh G7 tại Canada sớm hơn dự kiến, với lý do cần xử lý tình hình căng thẳng leo thang tại Trung Đông và tuyên bố sẽ "sớm hành động với Iran".

Quyết định này không chỉ khép lại một lần tham dự ngắn ngủi nữa của ông tại diễn đàn của nhóm các nền công nghiệp phát triển, mà còn phơi bày những rạn nứt ngày càng sâu giữa Mỹ và các đồng minh phương Tây.

Cuộc họp lần thứ 50 của Nhóm các nền công nghiệp phát triển (G7) diễn ra tại thị trấn hẻo lánh Kananaskis, phía tây Calgary, quy tụ lãnh đạo từ Anh, Pháp, Đức, Italy, Nhật Bản, Mỹ và Canada, vốn được kỳ vọng sẽ tái lập không khí đồng thuận từng là “thương hiệu” của G7 giờ đây đang bị lu mờ bởi chính sự hiện diện và rời đi của ông Trump, New York Times nhận định.

Rạn nứt ngày càng sâu

Khi trở lại hội nghị G7 lần này tại Alberta (Canada), những rạn nứt năm xưa không những không lành mà còn sâu sắc hơn. Kể từ khi tái đắc cử nhiệm kỳ 2, ông Trump tiếp tục theo đuổi chính sách "Nước Mỹ trên hết" bằng cách rút khỏi các cam kết quân sự toàn cầu, áp thuế với đối tác thân cận, thậm chí có phát ngôn động chạm đến chủ quyền nước chủ nhà Canada.

Chính quyền Mỹ chưa công bố rõ mục tiêu tại hội nghị lần này, trong khi họ tự đặt ra hạn chót vào đầu tháng 7 để ký kết các thỏa thuận thương mại.

Cố vấn thương mại của ông Trump từng cam kết "90 thỏa thuận trong 90 ngày". Tuy đã đạt được một số thỏa thuận khung với Anh và Trung Quốc, tiến trình đàm phán với các đối tác lớn khác vẫn dậm chân tại chỗ.

Tương lai của biện pháp áp thuế mà ông Trump ưa thích và thường xuyên ca ngợi là đòn bẩy thương mại đang trở nên bấp bênh khi vấp phải các thách thức pháp lý. Nếu không đạt được các thỏa thuận mới, chính quyền Mỹ có thể sẽ tiếp tục tăng thuế và gây xáo trộn thị trường toàn cầu.

Ông Matthew P. Goodman, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Địa - Kinh tế thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho rằng việc ông Trump đến dự hội nghị và áp thuế lên các thành viên khác đã “phủ bóng đen lên hội nghị tại Canada”.

Tổng thống Donald Trump, cùng Thủ tướng Canada Mark Carney, đến chụp ảnh gia đình trong Hội nghị thượng đỉnh G7 với Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Kananaskis, Alberta, Canada, ngày 16/6. Ảnh: Reuters.

Mối quan hệ Mỹ - Canada đang ở mức thấp lịch sử kể từ khi ông Trump tái đắc cử. Ông không chỉ áp thuế lên hàng hóa Canada mà còn nhiều lần ám chỉ nước này nên trở thành một phần của Mỹ, khiến Ottawa nổi giận.

Thủ tướng Canada Mark Carney đã nỗ lực duy trì quan hệ tốt với ông Trump, nhưng trong cuộc gặp tại Nhà Trắng tháng trước, ông cứng rắn tuyên bố: “Canada sẽ không bao giờ được bán”. Đáp lại, ông Trump chỉ buông một câu: “Đừng bao giờ nói không bao giờ”.

Cựu quan chức Lầu Năm Góc Kori Schake gọi đây là một hình thức đe dọa "đậm chất Trump" và cảnh báo rằng, nếu ông Trump có thể hành xử như vậy với một quốc gia có chung biên giới dài 8.800 km và liên kết phòng không với Mỹ, thì các đồng minh khác cũng khó tránh số phận tương tự.

Những phát ngôn gần đây của ông Trump đã đẩy mối quan hệ song phương Mỹ - Canada xuống mức thấp chưa từng thấy. Khảo sát tháng 5 cho thấy 90% người Canada phản đối ý tưởng biến đất nước mình thành "bang thứ 51" của Mỹ, trong khi lượng khách du lịch Canada đến Mỹ sụt giảm đáng kể.

Chiến sự và giá dầu phủ bóng hội nghị

Hội nghị G7 năm nay diễn ra trong bối cảnh thế giới đối mặt nhiều thách thức: cuộc xung đột tại Ukraine chưa có hồi kết, giá dầu tăng vọt và đặc biệt là nguy cơ bùng nổ chiến tranh khu vực sau khi Israel bất ngờ tấn công lãnh đạo và cơ sở hạt nhân Iran, kéo theo loạt đòn trả đũa qua lại giữa hai quốc gia.

Theo Nhà Trắng, ông Trump sẽ thảo luận nhiều vấn đề như công bằng thương mại, khoáng sản chiến lược, di cư bất hợp pháp, buôn lậu ma túy và an ninh toàn cầu. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt xác nhận Tổng thống Trump đã có một ngày làm việc hiệu quả tại G7, thậm chí còn ký kết một thỏa thuận thương mại lớn với Vương quốc Anh và Thủ tướng Keir Starmer.

Tuy nhiên, do căng thẳng tại Trung Đông, ông sẽ rời đi ngay sau bữa tối cùng các nguyên thủ quốc gia.

Hội nghị G7 năm nay, đánh dấu lần họp thứ 50, vốn là cơ hội để tổng thống Mỹ xây dựng đồng thuận và thúc đẩy vai trò lãnh đạo toàn cầu. Song, ông Trump vẫn thể hiện thái độ thờ ơ với các cam kết đa phương và tổ chức quốc tế. Ông nhiều lần chỉ trích NATO, đặt nghi vấn về hỗ trợ dài hạn cho Kyiv, và tiếp tục có những phát biểu thiên vị Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Tại hội nghị năm 2018, mâu thuẫn gay gắt nhất giữa ông Trump và các đồng minh là việc ông yêu cầu khôi phục tư cách thành viên G7 cho Nga - quốc gia từng bị loại sau khi chiếm đóng Crimea năm 2014.

Ông Trump đã từ chối thông qua tuyên bố chung ngay sau khi nó được đưa ra vào cuối hội nghị thượng đỉnh G7 năm 2018. Ảnh: The New York Times.

“Với việc ông Trump tiếp tục liên lạc với Tổng thống Putin, khả năng G7 đưa ra được hành động thực chất nhằm chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 3 năm là rất mong manh”, ông Goodman nhận định.

Vì vậy, tại lần họp này, nhiều lãnh đạo dường như đã chuẩn bị tâm lý cho lập trường rút lui của ông Trump.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vẫn được mời tham dự như một phần trong nỗ lực của G7 nhằm tái khẳng định cam kết ủng hộ Kyiv và buộc Moscow phải chịu trách nhiệm.

“Sự hiện diện của Ukraine là thông điệp mạnh mẽ gửi đến thế giới rằng G7 không quay lưng với công lý”, Bộ trưởng Tài chính Canada François-Philippe Champagne khẳng định.

G7 chia rẽ trong khi ông Trump kiên định ‘đi một mình’

Khi các đồng minh châu Âu mong muốn duy trì sự thống nhất, thì ông Trump tiếp tục đẩy G7 vào tình thế khó xử. Lãnh đạo Canada thậm chí đã từ bỏ hy vọng đưa ra tuyên bố chung sau hội nghị - điều từng bị ông Trump bác bỏ ngay tại G7 năm 2018.

“G7 không chỉ là nhóm các nền kinh tế lớn, mà còn là cộng đồng các giá trị chung - điều mà Trump không thực sự chia sẻ”, chuyên gia Rachel Rizzo thuộc Hội đồng Đại Tây Dương nhận định.

Dẫu vậy, Alberta - bang chủ nhà của hội nghị - được xem là “Texas của Canada” với nền chính trị bảo thủ và nền kinh tế phụ thuộc dầu mỏ, hứa hẹn vẫn sẽ có một bộ phận dân chúng ủng hộ ông Trump.

Thủ tướng Canada Mark Carney gặp Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa một ngày trước khi các nhà lãnh đạo thế giới hội tụ tại Kananaskis để tham dự hội nghị thượng đỉnh G7, diễn ra ở Calgary, Alberta. Ảnh: Reuters.

Trong vai trò chủ tịch G7 năm nay, Thủ tướng Carney cũng mời lãnh đạo nhiều quốc gia ngoài khối như Ấn Độ, Nam Phi, Brazil, Hàn Quốc, Mexico, Australia và Tổng thư ký NATO. Đây được coi là một động thái nhằm mở rộng ảnh hưởng G7 giữa lúc trật tự toàn cầu đang bị thách thức.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng khả năng đạt được đồng thuận tại hội nghị lần này là rất thấp.

“Trước đây, Mỹ là quốc gia dẫn dắt các cuộc đối thoại G7. Còn nay, Mỹ dưới thời Trump dường như đang chọn con đường riêng, đôi khi là bằng ngoại giao, nhưng thường là bằng đe dọa thuế và trừng phạt”, Michael Froman, Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, bình luận.

Phương Linh