PAPI 2021: Covid-19 gây ra thách thức đối với chất lượng quản trị và dịch vụ công

Cơ sở hạ tầng căn bản được đánh giá tốt

Báo cáo PAPI năm 2021 nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các tỉnh theo 8 chỉ số nội dung (tham gia của người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch trong việc ra quyết định ở địa phương; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính công; cung ứng dịch vụ công; quản trị môi trường; quản trị điện tử) và điểm Chỉ số PAPI tổng hợp.

Đại diện UNDP Việt Nam công bố báo cáo PAPI. Ảnh: LV

Kết quả PAPI năm 2021 cho thấy, so với kết quả của năm 2020, 30 tỉnh, thành phố đã cải thiện hiệu quả hoạt động trong cung ứng dịch vụ công, quản trị môi trường và quản trị điện tử. Tuy nhiên, 30 tỉnh, thành phố có sự sụt giảm về điểm ở các chỉ số nội dung “Tham gia của người dân ở cấp cơ sở”, “Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định ở địa phương”, “Trách nhiệm giải trình với người dân” và “Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công”.

Nhiều tỉnh, thành phố trong nhóm dẫn đầu tập trung ở khu vực phía Bắc. Ngược lại, phần lớn các tỉnh khu vực Tây Nguyên, Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long thuộc nhóm trung bình thấp hoặc thấp nhất. Trong 5 thành phố trực thuộc trung ương, TP. Hồ Chí Minh thuộc về nhóm đạt điểm thấp nhất. Kết quả này phản ánh phần nào thực tế tác động nặng nề của giãn cách xã hội toàn phần kéo dài do làn sóng Covid-19 lần thứ 4 ở TP. Hồ Chí Minh.

Top các địa phương dẫn đầu cả nước về các chỉ số nội dung của PAPI năm 2021 bao gồm: Thanh Hóa (chỉ số Tham gia của người dân ở cấp cơ sở); Bình Dương (chỉ số Công khai minh bạch; trách nhiệm giải trình với người dân; Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công); Vĩnh Phúc (chỉ số Thủ tục hành chính công); Thừa Thiên- Huế (chỉ số Cung ứng dịch vụ công); Đồng Tháp (chỉ số Quản trị môi trường); Hà Nội (chỉ số Quản trị điện tử).

Về những mặt được cải thiện, người dân tham gia khảo sát cho biết, cơ sở hạ tầng căn bản như nước sạch và vệ sinh môi trường tốt hơn và tỷ lệ người dân và hộ dân bị trộm cướp ở địa bàn dân cư thấp hơn. Mối quan ngại về ô nhiễm môi trường cũng giảm nhẹ so với báo cáo năm 2020.

Đánh giá về chất lượng giáo dục tiểu học công lập tăng trở lại sau khi sụt giảm bất thường vào năm 2020 khi các trường có lẽ chưa kịp chuẩn bị để đối phó với những thách thức do Covid-19 gây ra. Trong năm thứ 2 của đại dịch (2021), hơn 60% số người được hỏi trên toàn quốc cho biết trường học của con em họ được trang bị trang thiết bị công nghệ thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học trực tuyến. Tuy nhiên, tỷ lệ này còn thấp ở các tỉnh miền núi hoặc các tỉnh nghèo.

Thách thức về quản trị công gia tăng

Năm 2021 cũng là năm Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch. Kết quả khảo sát PAPI cho thấy mối quan tâm về sức khỏe của người dân nổi lên, với tỷ lệ quan ngại về y tế và bảo hiểm y tế tăng mạnh từ 2% lên 23% chỉ trong hai năm. Y tế và bảo hiểm y tế trở thành mối quan ngại lớn nhất của người dân, bên cạnh quan ngại về tăng trưởng kinh tế của đất nước và việc làm.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy tỷ lệ hài lòng với điều kiện kinh tế hộ gia đình tiếp tục giảm 11% so với năm 2020, khi sự lạc quan của người dân với tình hình kinh tế hộ gia đình giảm xuống lần đầu tiên sau gần một thập niên tăng lên từng năm. Cùng với đó, tỷ lệ người trả lời cho biết họ bị mất việc làm và thu nhập tăng 10% vào năm 2021 so với năm 2020.

Bên cạnh đó, tỷ lệ người dân hài lòng với cách ứng phó với đại dịch Covid-19 của các cấp chính quyền đã giảm từ 89% năm 2020 xuống còn 84% năm 2021. Đặc biệt, với lĩnh vực y tế, mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ của bệnh viện công tuyến huyện/quận/thành phố trực thuộc tỉnh giảm sút. Trong khi đó, tỷ lệ người dân cho biết họ hoặc người thân trong gia đình phải “chung chi” để được chăm sóc tốt hơn tại bệnh viện công tuyến huyện tăng nhẹ.

Đáng chú ý, điểm chỉ số nội dung “Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công” lần đầu tiên giảm sút kể từ năm 2016 khi chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt bắt đầu, đạt 2,02 điểm so với 2,05 điểm trong năm 2020. Điểm chỉ số kiểm soát tham nhũng trong cung ứng dịch vụ công cũng bị giảm điểm so với năm trước, đạt 1,68 điểm so với mức trên 1,7 điểm trong các năm trước.

Điểm chỉ số nội dung “Trách nhiệm giải trình với người dân” năm 2021 giảm mạnh so với năm 2019 và 2020. Sự sụt giảm này có thể là do chính quyền địa phương bị quá tải với số lượng lớn yêu cầu của người dân liên quan đến chính sách hỗ trợ và ứng phó với đại dịch Covid-19 trong năm 2021. Bên cạnh đó, việc thực hiện giãn cách xã hội yêu cầu nhiều hoạt động phải chuyển sang trực tuyến, nhưng tỷ lệ sử dụng dịch vụ công điện tử qua các cổng dịch vụ công trực tuyến của các cấp chính quyền còn rất thấp, phản ánh phần nào những hạn chế trong hiệu quả quản trị điện tử năm 2021.

Năm 2021, PAPI tiếp tục khảo sát về sự tham gia của người dân trong cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Kết quả khảo sát cho thấy, tỷ lệ đi bầu trực tiếp của cử tri, đặc biệt là phụ nữ, năm 2021 thấp hơn so với hai cuộc bầu cử trước vào năm 2011 và 2016. Đại dịch Covid-19 có thể là lý do khiến tỷ lệ cử tri trực tiếp đi bỏ phiếu thấp đi.

Theo bà Caitlin Wiesen- Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam: “Những phát hiện từ Báo cáo PAPI 2021 được công bố ngày hôm nay có ý nghĩa quan trọng giúp chúng ta hiểu được tác động của đại dịch Covid-19 tới hiệu quả quản trị công có sự tham gia của người dân. Điều này giúp chính quyền các cấp chuẩn bị các kịch bản ứng phó với những khủng hoảng kinh tế và sức khỏe tương tự có thể xảy ra trong tương lai”.

Mai Lâm