Paul Doumer và Những di sản ở Đông Dương

Tọa đàm có sự tham gia của các diễn giả: Dịch giả Nguyễn Văn Trường, PGS.TS. Nguyễn Thị Hạnh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu & Hợp tác Pháp ngữ Châu Á-Thái Bình Dương và bà Trần Hoài Phương, Phó Giám đốc Công ty cổ phần sách Omega Việt Nam.

Khi nhắc đến Paul Doumer – Toàn quyền Đông Dương (1897- 1902), người Việt Nam thường nhớ tên ông với nhiều công trình trên hai bình diện lớn. Đó là những công trình cơ sở hạ tầng như những cây cầu huyền thoại: Long Biên (Hà Nội), Tràng Tiền (Huế), Bình Lợi (Sài Gòn), Hàm Rồng, cảng Hải Phòng và nhất là đường sắt (hệ thống đường sắt Đông Dương và xuyên Đông Dương) mà ông cho triển khai ở Việt Nam. Bên cạnh đó, Paul Doumer đóng vai trò quan trọng và thiết lập một số thiết chế văn hóa, khoa học, y tế và giáo dục. Ngoài khu nghỉ dưỡng trên cao ở Đà Lạt, ông đã lập ra nhiều học viện nghiên cứu (Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp - EFEO, Đại học Y Hà Nội, Viện Pasteur Nha Trang, Viện địa chất, địa lý, Nha khí tượng thủy văn...) mang mục đích phát triển dài lâu tại Việt Nam.

Nhiều người Việt Nam muốn tìm hiểu nhiều hơn về ông nhưng ít tài liệu ghi chép đầy đủ. Đây là một trong số những tác phẩm hiếm hoi được Amaury Lorin viết và xuất bản với tên tiếng Pháp là Paul Doumer, gouverneur général de l’Indochine (1897-1902): le tremplin colonial (Paul Doumer, Toàn quyền Đông Dương (1897-1902): bàn đạp thuộc địa), do nhà xuất bản L’Harmattan (Paris) ấn hành trong bộ sách Recherches asiatiques (Nghiên cứu châu Á), ra mắt năm 2004. Viết cuốn lịch sử lý thú này, trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu lưu trữ của Bộ Thuộc Địa và các kho tư liệu của Chính quyền Đông Dương được chuyển về lưu trữ ở Pháp, Amaury Lorin đã làm sáng tỏ một trang sử thuộc địa Pháp, cho đến nay chưa được nhiều người hiểu một cách tường tận một thời kỳ tồn tại đan xen những khoảng tối, sáng lẫn lộn, đặc biệt nổi lên một nhân vật đầy phức tạp với một nghị lực đáng kinh ngạc và một sự nghiệp có một không hai.

Cuốn sách này hy vọng góp phần giúp bạn đọc hiểu thêm về một giai đoạn giao thời đặc biệt, một giai đoạn bản lề hết sức đặc biệt xét ở mọi phương diện đối với lịch sử của Việt Nam, Campuchia, Lào trong thời kỳ thuộc địa và rộng hơn nữa là đối với lịch sử của nước Pháp thực dân: đó chính là thời khắc thiết lập bộ máy khai thác hợp lý và hiệu quả trên cõi Đông Dương sau khi cuộc chinh phục quân sự kết thúc (mà sau này được thay bằng từ bình định) và trước khi sứ mệnh kiến thiết bắt đầu.

Tại Pháp, cuốn sách này được trao hai giải thưởng: giải Auguste Pavie (Prix Auguste Pavie) của Viện Hàn lâm Khoa học Hải ngoại năm 2005 và giải của Hội Nhà văn chiến binh (Prix des écrivains combattants) năm 2006. Tác phẩm do dịch giả Nguyễn Văn Trường, phụ trách thông tin tư liệu của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội chuyển ngữ.

P.Q