PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Làm chủ AI để kiến tạo tương lai cho Báo chí Việt Nam

Thưa PGS.TS Phạm Chiến Thắng, ông có thể chia sẻ về những bài viết, những cuốn sách tiêu biểu liên quan đến Báo chí Truyền thông và AI mà ông đã tham gia xuất bản trên các tạp chí quốc tế hoặc nhà xuất bản quốc tế trong thời gian qua?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Trong những năm qua, tôi tập trung hướng nghiên cứu vào sự phát triển của công nghệ và tác động của chúng tới báo chí truyền thông, trong đó có nhiều bài báo công bố trên những tạp chí quốc tế uy tín, ví dụ như bài báo về các yếu tố tác động tới việc ứng dụng AI trong hoạt động báo chí tại Việt Nam (tên tiếng Anh: Understanding the adoption of Artificial Intelligence in journalism: An empirical study in Vietnam) được đăng tải trên tạp chí Sage Open thuộc danh mục WOS/Scopus-Q1, bài báo được thực hiện thông qua một cuộc khảo sát trực tuyến, với sự tham gia của 238 nhà báo tại Việt Nam, kết quả cho thấy một số yếu tố như sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý, hiệu suất của AI hay lòng tin vào công cụ này có tác động mạnh mẽ tới khả năng ứng dụng AI trong hoạt động báo chí. Những kết quả nghiên cứu này được đăng tải và nhận được nhiều sự chú ý từ cộng đồng khoa học quốc tế, phần nào cũng giúp cho cộng đồng khoa học thế giới có cái nhìn tích cực hơn với sự phát triển của báo chí Việt Nam.

Tiếp nối những hướng nghiên cứu này, hiện tại, tôi đang biên tập 2 cuốn sách chuyên khảo cho nhà xuất bản Springer dự kiến xuất bản trong Quý I năm 2026, trong đó có một cuốn về sự hỗ trợ của AI trong lĩnh vực báo chí truyền thông (tên tiếng Anh: AI-assisted journalism and media: opportunities and challenges), cuốn sách này sẽ tập trung vào những ứng dụng thực tế, thách thức và cơ hội với các tòa soạn trong bối cảnh AI phát triển mạnh mẽ như hiện nay.

PGS.TS Phạm Chiến Thắng – Trưởng khoa Báo chí Truyền thông Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên.

Ngoài ra, tôi cũng biên tập một cuốn sách tập trung vào bối cảnh phát triển của báo chí Việt Nam với chủ đề về công nghệ và sự phát triển của báo chí Việt Nam (tên tiếng Anh: Socialist Journalism and Technology in Vietnam: Navigating Tradition and Innovation), trong đó, sẽ có nhiều chương tập trung vào ứng dụng công nghệ AI trong các tòa soạn báo trong nước, cuốn sách này cũng hướng tới mục tiêu quảng bá về sự phát triển của báo chí nước nhà tới cộng đồng các nhà khoa học và chuyên gia quốc tế.

Tại sao ông lại tập trung hướng nghiên cứu vào mối quan hệ giữa Báo chí Truyền thông và AI?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Sự phát triển của AI thu hút rất nhiều sự quan tâm của cộng đồng khoa học trong nước và trên thế giới ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, trong lĩnh vực báo chí truyền thông, những nghiên cứu về mối quan hệ giữa AI và báo chí truyền thông tại Việt Nam vẫn còn rất nhiều khoảng trống, đòi hỏi nhiều hơn những nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này. Với những lý do đó, tôi đã tập trung vào hướng nghiên cứu này để giải quyết những vấn đề mà các nhà nghiên cứu đi trước còn chưa khai thác hết, ngoài ra, cũng hướng tới việc công bố quốc tế để hòa nhịp cùng thời đại, để các chuyên gia thế giới có cái nhìn rõ nét hơn về sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và báo chí Việt Nam ở thời điểm hiện tại.

Ông đánh giá AI sẽ ảnh hưởng thế nào đến công việc của các nhà báo trong tương lai?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Tôi cho rằng không thể phủ nhận được sự ảnh hưởng của AI tới công việc của các nhà báo trong tương lai gần. Sự phát triển của AI ngày càng nhanh khiến chúng đang trở nên hoàn thiện hơn theo từng giờ. Với những khả năng có thể mang lại, AI có thể giúp con người thoát ly khỏi những công việc có tính “rập khuôn” hoặc máy móc. Trong đó, những công việc thường nhật của nhà báo như xây dựng kịch bản, viết tin, gỡ băng, chuyển text sang âm thanh hoặc hình ảnh hay thậm chí là sản xuất video đều có thể xử lý một phần hoặc nhiều phần bằng AI. Điều này chắc chắn sẽ khiến cho nhiều nhà báo không theo kịp sự phát triển của AI khó khăn trong việc thích nghi và sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới công việc mà họ đang đảm nhận, nói cách khác họ hoàn toàn có thể bị AI thay thế nếu không chủ động thay đổi và cập nhật các kỹ năng của mình.

Ông đánh giá thế nào về việc chủ động tìm hiểu AI và ứng dụng AI vào công tác giảng dạy tại các trường có ngành Báo chí Truyền thông hiện nay?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Hiện nay, toàn ngành báo chí truyền thông đang thực hiện chuyển đổi số mạnh mẽ, trong đó, các trường đại học chủ động tìm hiểu và tích hợp AI vào giảng dạy không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Việc này không chỉ giúp sinh viên được trang bị những kỹ năng ứng dụng AI trong sản xuất nội dung, phân tích dữ liệu…, thích ứng với nhu cầu của thị trường lao động, mà còn mở ra cơ hội để nâng cao chất lượng đào tạo. Giảng viên có thể tận dụng AI như một công cụ đắc lực để đổi mới phương pháp sư phạm, giảm bớt thời gian cho các công việc “nhàm chán”, từ đó, có thêm thời gian để nghiên cứu khoa học, thực hiện các thay đổi sáng tạo trong hoạt động giảng dạy.

PGS. TS Phạm Chiến Thắng cho rằng nhà báo không chủ động cập nhật các kỹ năng về AI sẽ khó thích nghi và có nguy cơ bị thay thế.

Tuy nhiên, để tích hợp AI vào giảng dạy báo chí truyền thông cũng đối diện không ít thách thức, đòi hỏi một chiến lược tiếp cận chuyên nghiệp theo từng giai đoạn và có kế hoạch cụ thể. Đầu tiên, các nhà trường cần giải quyết bài toán về nguồn nhân lực giảng dạy có chuyên môn AI, đầu tư cơ sở vật chất và liên tục cập nhật chương trình đào tạo để bắt kịp tốc độ phát triển của công nghệ. Tiếp theo là tập huấn tăng cường nhận thức về các vấn đề đạo đức trong việc ứng dụng AI, đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm khi sử dụng AI và tránh các nguy cơ tiềm ẩn như thông tin sai lệch, thông tin bị thiên vị hoặc không chính xác do AI tạo ra. Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác với doanh nghiệp và các cơ quan báo chí cũng sẽ giúp nhà trường nắm bắt được những nhu cầu của các cơ quan sử dụng lao động để đào tạo các học phần, kỹ năng phù hợp. Giải quyết được những yếu tố này sẽ giúp các cơ sở đào tạo khẳng định vị thế tiên phong, đào tạo ra thế hệ những nhà báo, người làm truyền thông đủ năng lực làm chủ AI.

Ông đánh giá thế nào về khả năng sinh viên ngành Báo chí Truyền thông của ông là tác giả hoặc đồng tác giả các bài báo quốc tế uy tín?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Tôi cho rằng việc sinh viên là tác giả hoặc đồng tác giả của các bài báo quốc tế uy tín là việc tốt, điều đó sẽ khẳng định được chất lượng đào tạo và xây dựng thương hiệu của nhà trường. Hiện nay, rất nhiều cơ sở đào tạo báo chí truyền thông trong nước đang khuyến khích sinh viên công bố các công trình khoa học có chất lượng trên những tạp chí quốc tế uy tín. Sinh viên của tôi đã và đang được khuyến khích tham gia vào các dự án khoa học của thầy cô và là tác giả chính hoặc đồng tác giả trong các bài báo quốc tế được xuất bản. Trong những năm gần đây, trường Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên đều có nhiều bạn sinh viên đã có các công bố quốc tế trên những tạp chí uy tín thứ hạng cao ngay từ khi đang còn ngồi trên ghế nhà trường.

Ông có lời khuyên nào cho các bạn sinh viên ngành Báo chí Truyền thông muốn là tác giả hoặc đồng tác giả các bài báo quốc tế?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Đối với các bạn sinh viên ngành Báo chí truyền thông muốn trở thành tác giả hoặc đồng tác giả các bài báo quốc tế thì điều kiện tiên quyết là các bạn phải có tình yêu với khoa học. Khi đó, cùng với những kiến thức được trang bị từ nhà trường và nguồn ý tưởng sáng tạo vô hạn mà các bạn có, chắc chắn sẽ tạo ra được các công trình khoa học chất lượng, dễ dàng công bố trên những tạp chí quốc tế. Ngoài ra, việc chủ động tham gia những dự án mà thầy cô của mình đang theo đuổi cũng là cách để các bạn trưởng thành nhanh hơn trên con đường khoa học và đạt được mục tiêu của mình.

Nhân 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, ông muốn chia sẻ điều gì với các bạn sinh viên đang học ngành Báo chí Truyền thông?

PGS.TS Phạm Chiến Thắng: Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, tôi muốn chia sẻ một vài điều cho các bạn sinh viên ngành Báo chí truyền thông.

Trước hết, các bạn hãy tự hào và khắc ghi những di sản của báo chí nước nhà. Một thế kỷ là một hành trình dài đầy gian khổ nhưng cũng vô cùng vẻ vang của Báo chí cách mạng Việt Nam. Lịch sử dân tộc ghi dấu ấn của những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, góp phần to lớn vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các bạn hãy tìm hiểu về những nhà báo nổi tiếng, về những tác phẩm báo chí kinh điển, về những giá trị cốt lõi mà thế hệ trước đã hy sinh để giữ gìn. Di sản đó chính là nền tảng vững chắc, là ngọn đuốc soi đường cho các bạn trên con đường làm nghề sau này.

PGS.TS Phạm Chiến Thắng nhấn mạnh rằng công nghệ chỉ là công cụ, giá trị thật sự của báo chí vẫn là tính nhân văn và chất lượng nội dung.

Thứ hai, hãy học cách nắm bắt và làm chủ tương lai. Công nghệ báo chí truyền thông ngày nay đang vận động và thay đổi với tốc độ chóng mặt. Những công nghệ mới này đang định hình lại cách chúng ta sản xuất, truyền tải và tiếp nhận thông tin. Đừng xem đây là thách thức mà hãy coi đó là cơ hội để các bạn thể hiện sự sáng tạo và bản lĩnh của mình. Hãy chủ động học hỏi, trau dồi kỹ năng chuyên môn vững vàng và làm chủ công nghệ mới. Hãy nhớ rằng, công nghệ dù hiện đại đến đâu cũng chỉ là công cụ, còn giá trị cốt lõi của báo chí truyền thông vẫn nằm ở nội dung chất lượng, ở tính nhân văn và trách nhiệm xã hội.

Cuối cùng, hãy kiến tạo tương lai với khát vọng và trách nhiệm. Các bạn chính là những người sẽ viết tiếp những trang sử mới của Báo chí Cách mạng Việt Nam trong tương lai. Mang trong mình nhiệt huyết của tuổi trẻ và được đào tạo bài bản, các bạn có sứ mệnh kế thừa những giá trị tốt đẹp của thế hệ đi trước, đồng thời thổi một luồng sinh khí mới, sáng tạo và hiện đại vào hoạt động báo chí truyền thông. Hãy dám ước mơ, dám dấn thân và sử dụng ngòi bút của mình một cách có trách nhiệm, để lan tỏa những điều tốt đẹp, xây dựng một xã hội minh bạch, công bằng và nhân văn.

Chúc các bạn sinh viên luôn giữ vững ngọn lửa đam mê với nghề, không ngừng học hỏi, rèn luyện để trở thành những nhà báo, những người làm truyền thông xứng đáng với kỳ vọng của đất nước và nhân dân.

Trân trọng cảm ơn ông!

Ảnh: NVCC

Hiếu Nguyễn - Trần Anh (Thực hiện)