PGS.TS Trần Đáng: Quảng cáo thực phẩm phải qua đào tạo
PGS.TS Trần Đáng đề xuất cần bắt buộc người nổi tiếng học chuyên môn trước khi quảng cáo và xử phạt thật nặng nếu vi phạm nội dung được cấp phép.
Vừa qua, Bộ Công Thương đã xây dựng nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 98/2020/NĐ-CP, với nhiều điểm mới như tăng mức xử phạt, đình chỉ hoạt động quảng cáo sai sự thật. Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) để làm rõ hơn các khía cạnh chuyên môn liên quan đến trách nhiệm của người nổi tiếng trong hoạt động quảng cáo.
PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế). Ảnh: Thanh Tâm
- Thưa PGS, ông đánh giá thế nào về dự thảo nghị định mà Bộ Công Thương đã xây dựng để thay thế Nghị định số 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó có nội dung bổ sung quy định xử phạt nặng người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật?
PGS.TS Trần Đáng: Tôi hoàn toàn ủng hộ việc Bộ Công Thương xây dựng nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 98/2020/NĐ-CP. Đặc biệt là điểm nâng mức phạt lên tới 200 triệu đồng đối với người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, thậm chí buộc nộp lại toàn bộ lợi nhuận thu được và đình chỉ hoạt động quảng cáo đến 12 tháng. Đó là điều cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Chúng ta đang chứng kiến quá nhiều KOL, người nổi tiếng lên mạng xã hội, đứng trước máy quay nói những điều không có kiểm chứng, không có chuyên môn, không có giấy phép. Việc xử lý như hiện nay là quá nhẹ, không đủ sức răn đe.
- Không ít trường hợp người nổi tiếng quảng cáo sản phẩm sức khỏe mà không có chuyên môn. Theo ông, cần làm gì để ngăn chặn nguy cơ này từ gốc?
PGS.TS Trần Đáng: Theo tôi, bên cạnh các chế tài xử phạt, cần bổ sung quy định bắt buộc đào tạo đối với người tham gia quảng cáo thực phẩm, đặc biệt là giới văn nghệ sĩ và những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Họ cần được học các lớp căn bản về an toàn thực phẩm, về nội dung quảng cáo và các quy định pháp luật liên quan.
Không thể để tình trạng một người hoàn toàn không có chuyên môn lại đứng ra nói năng tùy tiện, thậm chí phóng đại công dụng của sản phẩm một cách vô căn cứ. Đó là hành vi rất nguy hiểm, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, hành vi tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng.
Tôi cũng cho rằng xử phạt hành chính thôi là chưa đủ. Ở một số nước như Trung Quốc, khi người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật, họ không chỉ bị phạt tiền mà còn phải đối mặt với hậu quả xã hội rất nặng nề. Dư luận phản ứng gay gắt, truyền thông lên án mạnh mẽ và nhiều trường hợp bị cấm biểu diễn, không được xuất hiện trên truyền hình, thậm chí bị tẩy chay hoàn toàn khỏi giới giải trí.
Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo những mô hình quản lý đồng bộ như vậy, vừa để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, vừa tạo ra sức răn đe đủ mạnh đối với cộng đồng nghệ sĩ, người có ảnh hưởng và các đơn vị sử dụng họ trong hoạt động quảng cáo.
- Nhiều người cho rằng siết quá sẽ hạn chế quyền tự do quảng cáo và ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, ông nghĩ như nào về vấn đề này?
PGS.TS Trần Đáng: Tôi không nghĩ như vậy. Quảng cáo là một kênh phát triển kinh tế rất quan trọng, giúp sản phẩm đến gần với người tiêu dùng. Chúng ta không nên cấm hay hạn chế hoạt động quảng cáo. Nhưng chúng ta phải kiểm soát nội dung, bảo vệ người tiêu dùng và uy tín của thị trường.
Quảng cáo đúng thì là văn minh, quảng cáo sai thì phải bị xử lý nghiêm khắc. Không thể để ai muốn nói gì thì nói, đẩy rủi ro cho xã hội gánh chịu. Tôi nghĩ Bộ Công Thương đang đi đúng hướng khi đề xuất các chế tài cứng rắn và đồng bộ hơn.
- Theo ông, đâu là cốt lõi để xử lý tận gốc tình trạng quảng cáo sai sự thật?
PGS.TS Trần Đáng: Luật pháp chỉ là một phần. Điều cốt lõi là đạo đức nghề nghiệp và nhận thức xã hội. Người nổi tiếng cần hiểu rằng họ có trách nhiệm với cộng đồng. Khi họ nói sai, không chỉ một người bị ảnh hưởng mà có thể là cả trăm, cả nghìn người bị tổn hại.
Tôi ủng hộ việc đưa những nội dung này thành nghĩa vụ pháp lý bắt buộc và xem quảng cáo không chỉ là một công việc thương mại, mà còn là hành vi xã hội có trách nhiệm.
