Phải đưa cuộc sống vào pháp luật trước khi đưa pháp luật vào cuộc sống

Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc nhấn mạnh: Đổi mới căn bản tư duy xây dựng và thi hành pháp luật là tư duy kiến tạo phát triển, tận dụng mọi cơ hội phát triển của đất nước. Dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm" - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Ngày 6/3, Bộ Tư pháp phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng; Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đồng chủ trì hội thảo.

Tham dự hội thảo có các đồng chí lãnh đạo các ban, bộ, ngành ở Trung ương, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, lãnh đạo và đại diện một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn.

Phải có tư duy mở, cách làm mới

Phát biểu tại hội thảo, các đại biểu đều nhấn mạnh yếu tố đổi mới trong xây dựng, thực hành pháp luật. Có ý kiến cho rằng, không chỉ đưa pháp luật vào đời sống, mà cũng cần đưa cuộc sống vào pháp luật.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cho rằng, hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội, chất lượng pháp luật được nâng lên, phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam.

Tuy nhiên, so với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Việc tổ chức thi hành pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu, tồn tại dai dẳng, chưa khắc phục được.

Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng cho rằng, hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội, chất lượng pháp luật được nâng lên, phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng đề nghị đại biểu tập trung thảo luận, phân tích sâu sắc hơn và đề xuất các giải pháp cụ thể để thực hiện 5 vấn đề về đổi mới.

Đó là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và thực thi pháp luật. Đổi mới tư duy về xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng những thay đổi mang tính thời đại. Đổi mới cách thức xây dựng và thi hành pháp luật. Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của các cơ quan xây dựng và thi hành pháp luật bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả từ Trung ương đến địa phương. Đổi mới, phát triển nguồn nhân lực làm công tác xây dựng và thi hành pháp luật có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, trong sạch, tâm huyết, chuyên nghiệp, thành thạo chuyên môn.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho rằng: "Xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới cần phải có tư duy mở, cách làm mới, phù hợp với thực tiễn Việt Nam" và điều này cần các chuyên gia, các nhà khoa học tâm huyết hiến kế.

Theo Bộ trưởng, chúng ta ưu tiên phát triển kinh tế, nhưng lấy con người làm chủ thể, do đó nếu chỉ đặt vấn đề phát triển đơn thuần thì sẽ không bền vững.

Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ có nhiều tiếp xúc với các doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp cũng có băn khoăn khi chúng ta thay đổi pháp luật. Tuy nhiên, chúng ta phải có đánh giá, nhận định là việc thay đổi này nhằm đáp ứng yêu cầu tinh gọn bộ máy. Mặc dù pháp luật thay đổi, nhưng cần tuyên bố rõ với các nhà đầu tư là không thay đổi cam kết của Việt Nam với các nước. Việc thay đổi pháp luật cũng không làm tăng chi phí cho doanh nghiệp, thậm chí còn giảm thủ tục theo yêu cầu của Tổng Bí thư, của Thủ tướng Chính phủ về cắt giảm thủ tục hành chính. "Chúng ta thay đổi pháp luật để ổn định, phát triển", Bộ trưởng nhấn mạnh.

GS.TS. Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng thường trực Bộ Tư pháp, Ủy viên Hội đồng khoa học của Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị, các cơ quan chức năng cần sớm xây dựng dựng một nghị quyết về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới để cải cách thể chế, pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho rằng: "Xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới cần phải có tư duy mở, cách làm mới, phù hợp với thực tiễn Việt Nam" và điều này cần các chuyên gia, các nhà khoa học tâm huyết hiến kế - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Đầu tư cho xây dựng và thi hành pháp luật là đầu tư cho phát triển

Phát biểu tổng kết hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc nêu rõ, các ý kiến, tham luận thể hiện sự đồng thuận cao đối với một số nội dung. Đó là yêu cầu cấp thiết phải đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình, bứt phá, tăng tốc, phát triển nhanh và bền vững, và đổi mới công tác xây dựng, thi hành pháp luật, tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt về thể chế là đột phá của đột phá.

Đó là hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, ổn định, khả thi, dễ tiếp cận. Lấy người dân doanh nghiệp làm trung tâm, vừa đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước, vừa kiến tạo phát triển, có sức cạnh tranh quốc tế, tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông mọi nguồn lực, thúc đẩy tiềm năng, khuyến khích sáng tạo, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, vì lợi ích chung, thu hút và sử dụng nhân tài, đón nhận cái mới, thúc đẩy hợp tác, hội nhập quốc tế và được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán.

"Tóm lại là phải đảm bảo trật tự chung bền vững trên cơ sở những giá trị nền tảng mà dân tộc ta dày công xây dựng và vun đắp qua các thời kỳ cách mạng, đảm bảo pháp quyền, đảm bảo cho sự phát triển của đất nước", đồng chí Phan Đình Trạc nói.

Để đáp ứng yêu cầu đó, phải đảm bảo sự lãnh đạo trực tiếp toàn diện của Đảng, nâng cao tính Đảng trong xây dựng và thi hành pháp luật; phải đổi mới cách thức tổ chức hoạt động xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật và đổi mới đầu tư nguồn lực cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Về đổi mới căn bản tư duy xây dựng và thi hành pháp luật, theo đồng chí Phan Đình Trạc, đó là tư duy kiến tạo phát triển, tận dụng mọi cơ hội phát triển của đất nước, khơi thông, huy động mạnh mẽ mọi nguồn lực xã hội cho sự phát triển bứt phá của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân, vừa đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước, vừa kiến tạo phát triển, xác định rõ giới hạn của pháp luật, phải đưa cuộc sống vào pháp luật trước khi đưa pháp luật vào cuộc sống. Dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm", người dân và doanh nghiệp được làm những gì luật không cấm, cái gì cấm thì quy định trong luật, cái gì không cấm thì tạo không gian cho đổi mới sáng tạo.

Đề cao phương pháp quản lý theo kết quả, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Phải huy động được mọi thành phần kinh tế, mọi doanh nghiệp, người dân cùng tham gia vào phát triển kinh tế xã hội, cùng tích cực lao động sản xuất tạo ra của cải vật chất, tinh thần để đóng góp vào tăng trưởng và phát triển của đất nước.

Phát huy đúng mức vai trò của đạo đức xã hội, các quy tắc nghề nghiệp, quy tự quản cộng đồng trong điều chỉnh các quan hệ xã hội.

Hội thảo "Đổi mới tư duy xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" có sự tham dự của lãnh đạo các ban, bộ, ngành ở Trung ương, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn... - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Sớm xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới

Theo đồng chí Phan Đình Trạc, đổi mới tư duy trong công tác thi hành pháp luật theo hướng phát huy cao độ tinh thần phục vụ nhân dân, kiến tạo phát triển, hành động vì lợi ích chung của đội ngũ cán bộ trong thực thi pháp luật.

Gắn kết giữa xây dựng và thi hành pháp luật, trong đó, đề cao tổng kết thực tiễn thi hành pháp luật, thường xuyên đánh giá hiệu quả pháp luật sau ban hành và hiệu quả thi hành pháp luật, chất lượng chính sách sau ban hành để đẩy nhanh tốc độ phản ứng chính sách, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, sửa đổi, điều chỉnh các quy định bất cập, mâu thuẫn để tận dụng mọi cơ hội phát triển, giảm thiểu thất thoát, lãng phí các nguồn lực.

Tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, trước hết là trong cán bộ, Đảng viên và cơ quan tổ chức trong hệ thống chính trị, lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội. Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hệ thống dịch vụ pháp lý, trợ giúp pháp lý, hỗ trợ pháp lý, trọng tài hòa giải, cải thiện chất lượng cơ sở dữ liệu pháp luật quốc gia để người dân và doanh nghiệp dễ tiếp cận pháp luật, quản trị rủi ro về mặt pháp lý.

Tăng cường giải thích và hướng dẫn áp dụng pháp luật. Tăng cường đối thoại, tiếp nhận, lắng nghe ý kiến, giải quyết kịp thời khó khăn, vướng mắc pháp lý của người dân và doanh nghiệp, củng cố niềm tin và đồng thuận xã hội trong thi hành pháp luật. Tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật và đồng thời cần nghiên cứu xây dựng Luật Thi hành pháp luật.

Đổi mới mạnh mẽ và tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Quán triệt quan điểm đầu tư cho xây dựng và thi hành pháp luật là đầu tư cho phát triển.

Nhà nước đảm bảo ưu tiên nguồn lực để đầu tư cơ sở vật chất, hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị làm việc và có cơ chế tài chính và chế độ chính sách đặc thù cho công tác và cán bộ làm công tác pháp chế, xây dựng và thi hành pháp luật.

Chủ động ứng dụng trí tuệ nhân tạo, khẩn trương xây dựng các nền tảng số quốc gia, phát triển cơ sở dữ liệu, đảm bảo hoạt động thống nhất, liên thông và khai thác dữ liệu, hỗ trợ hiệu quả cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Tái cấu trúc, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật để đảm bảo hoạt động thống nhất, "đúng, đủ sạch, sống", liên thông và hỗ trợ khai thác hiệu quả phục vụ công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Các đại biểu dự hội thảo đều nhấn mạnh yếu tố đổi mới trong xây dựng, thực hành pháp luật - Ảnh: VGP/Đức Tuân

Thời gian tới cần tổ chức triển khai thực hiện tốt Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), hết sức chú trọng vai trò của nhân dân và các chuyên gia, nhà khoa học trong quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Chú trọng nâng cao chất lượng chính sách luật và chất lượng dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Khẩn trương thể chế hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các thiết chế trong hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới, bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Sớm xây dựng hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, phi truyền thống để hình thành các động lực tăng trưởng mới, các quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất mới, các ngành công nghiệp mới, như trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, kinh tế số, tiền số, già hóa dân số, ô nhiễm môi trường. Đây là vấn đề không mới, nhưng đặt ra bức bách hiện nay và có ảnh hưởng đến chiến lược phát triển kinh tế-xã hội.

Hội thảo cũng thống nhất rất cao là đề xuất xây dựng một nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương hoặc của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, đồng chí Phan Đình Trạc cho biết.

Đức Tuân