Phải rà soát kỹ lưỡng phạm vi điều chỉnh

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành Phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho hoạt động thực tiễn

Tiếp tục phiên họp chuyên đề pháp luật, chiều 16.8, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Phòng thủ dân sự.

Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương trình bày Tờ trình dự án Luật. Ảnh: Hồ Long

Trình bày Tờ trình dự án Luật, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương cho biết, phòng thủ dân sự là bộ phận của phòng thủ đất nước bao gồm các biện pháp phòng, chống chiến tranh; phòng, chống, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố, thiên tai, dịch bệnh; bảo vệ Nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân (khoản 1 Điều 13 Luật Quốc phòng năm 2018). Phòng thủ dân sự bao gồm tổng thể các hoạt động được chuẩn bị từ thời bình, khi có chiến tranh xảy ra để chủ động phòng, chống thảm họa do chiến tranh; hoặc tổng thể các hoạt động được chuẩn bị để phòng ngừa, ứng phó, khắc phục thảm họa do con người hoặc thiên nhiên gây ra nhằm bảo đảm an toàn hoặc hạn chế thấp nhất mức độ thiệt hại về người, tài sản của Nhà nước và Nhân dân.

Cũng theo Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Tân Cương, những năm qua, công tác phòng thủ dân sự từng bước được hoàn thiện cả về thể chế và tổ chức thực hiện, đáp ứng yêu cầu ứng phó, khắc phục khi có thảm họa, sự cố xảy ra. Cụ thể hóa quy định về phòng thủ dân sự trong Luật Quốc phòng, Chính phủ đã ban hành và triển khai thực hiện Nghị định số 02/2019/NĐ-CP ngày 2.1.2019 về phòng thủ dân sự. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động phòng thủ dân sự cũng tồn tại một số hạn chế, đặt ra yêu cầu phải xây dựng một đạo luật về phòng thủ dân sự, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho hoạt động thực tiễn.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật Phòng thủ dân sự. Ảnh: Hồ Long

Theo Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật Phòng thủ dân sự do Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới trình bày, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cơ bản nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật Phòng thủ dân sự. Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh nêu rõ, phòng thủ dân sự là bộ phận quan trọng của phòng thủ quốc gia luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, coi trọng; phòng thủ dân sự liên quan tới mọi lĩnh vực của đất nước và là trách nhiệm của mọi cấp, mọi ngành, với sự tham gia của mọi người dân. Trước những diễn biến khó lường, phức tạp của tình hình thiên tai, dịch bệnh, các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, những biến động của tình hình thế giới, khu vực thì việc ban hành luật này là cần thiết. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cũng đề nghị tiếp tục rà soát, đánh giá đầy đủ các căn cứ, làm rõ thêm về sự cần thiết phải ban hành Luật Phòng thủ dân sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh cũng cho biết, có ý kiến cho rằng, việc xây dựng luật này cần đặt trong tổng thể xây dựng Chiến lược quốc gia về phòng thủ dân sự và các chiến lược quan trọng khác về quốc phòng, an ninh và chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội để có cơ sở vững chắc hơn; ưu tiên xây dựng Luật về tình trạng khẩn cấp hoặc nếu các luật chuyên ngành còn thiếu, quy định chưa thống nhất thì nên xây dựng một luật sửa nhiều luật hoặc tổ chức thực hiện tốt các quy định đã có của luật chuyên ngành. Do đó, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh tán thành việc ban hành Luật nhưng đề nghị giải trình, làm rõ những vấn đề nêu trên.

Làm rõ hơn các khái niệm

Đánh giá cao sự nỗ lực của cơ quan soạn thảo và cơ bản đồng tình với báo cáo thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh, đây là dự án Luật rất quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho phòng thủ dân sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Về khái niệm phòng thủ dân sự, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, mặc dù đã được quy định trong Luật Quốc phòng nhưng vẫn cần đưa vào giải thích từ ngữ của dự án Luật này. Liên quan đến nguyên tắc áp dụng pháp luật, dự thảo Luật quy định “Trường hợp luật khác có quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thảm họa, sự cố mà không trái với các nguyên tắc được quy định tại Điều 3 của Luật này thì được thực hiện theo quy định của luật đó; trường hợp luật khác không có quy định thì áp dụng quy định của Luật này”. Quy định như vậy thì trong trường hợp luật khác có quy định mâu thuẫn với Luật Phòng thủ dân sự thì áp dụng theo luật nào? Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, cần nghiên cứu, rà soát để quy định đầy đủ vấn đề này.

Chỉ ra một số khái niệm trong dự thảo Luật chưa được làm rõ và quy định chặt chẽ, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, tại Điều 5 dự thảo Luật quy định “Thảm họa, sự cố do thiên tai gồm động đất, sóng thần, siêu bão, nước biển dâng cao, hạn hán kéo dài diện rộng, xâm nhập mặn, lũ lụt”. Tuy nhiên, từ “thiên tai” chưa bao quát hết như trong Điều 18 của Luật Phòng, chống thiên tai. Hay khái niệm “thảm họa do dịch bệnh” trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm đã quy định rõ theo bệnh truyền nhiễm nhóm A, nhóm B, nhóm C và từng loại bệnh, virus. Về “thảm họa, sự cố cháy rừng quốc gia”, trong Luật Lâm nghiệp không có khái niệm “rừng quốc gia” mà chỉ có 3 loại rừng là rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất; trong “rừng đặc dụng” thì chỉ có “vườn quốc gia”. Trong khi đó, tại khoản 3, Điều 6 dự thảo Luật quy định “Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ căn cứ vào các dạng thảm họa, sự cố quy định tại Điều 5 Luật này quy định tiêu chí đánh giá cấp độ rủi ro thuộc phạm vi lĩnh vực bộ, ngành quản lý”. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định lưu ý, thực tế, phân loại rừng thuộc thẩm quyền Thủ tướng; sự cố, thiên tai được quy định trong Luật Phòng, chống thiên tai cũng giao cho Thủ tướng; về phòng, chống bệnh truyền nhiễm thì Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm đã quy định 3 cấp độ và ngoài ra là giao cho Bộ trưởng Bộ Y tế. Như vậy quy định như dự thảo Luật vẫn còn sự mâu thuẫn về thẩm quyền. Ngoài ra, mục 4, chương II quy định về tình trạng khẩn cấp về phòng thủ dân sự, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, nên đặt lại vấn đề là phòng thủ dân sự trong tình trạng khẩn cấp thì sẽ dễ tiếp cận hơn.

Quang cảnh Phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo phối hợp với các bộ, ngành và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện dự án Luật Phòng thủ dân sự một cách đầy đủ dựa trên một số nội dung cụ thể.

Thứ nhất, về hồ sơ dự án Luật, cần làm rõ hơn các quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc ban hành và phạm vi điều chỉnh, những nội dung mới so với pháp luật hiện hành để bảo đảm cụ thể hóa các quan điểm, đường lối của Đảng về phòng, chống và khắc phục thảm họa sự cố, đặc biệt Nghị quyết của Bộ Chính trị về phòng thủ dân sự sẽ ban hành trong thời gian gần đây.

Thứ hai, cần có báo cáo tổng kết, đánh giá đầy đủ, khách quan, toàn diện hơn kết quả thi hành pháp luật về phòng thủ dân sự và pháp luật liên quan có quy định về phòng thủ dân sự; đánh giá tác động các chính sách của dự án Luật.

Thứ ba, tiếp tục nghiên cứu, rà soát các khái niệm “phòng thủ dân sự”, “tình trạng khẩn cấp”, “thảm họa, sự cố” và các cái khái niệm khác để làm rõ phạm vi điều chỉnh của dự án Luật nhằm thống nhất với nội dung quy định “phòng thủ dân sự” tại Điều 13 của Luật Quốc phòng cũng như các quy định pháp luật khác, tránh mâu thuẫn, chồng chéo với phạm vi điều chỉnh của các luật liên quan.

Minh Trang