Phản ánh ý kiến của nhân dân góp phần kiểm soát quyền lực

Việc bổ sung cụm từ “phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến các cơ quan nhà nước” vào quy định của Điều 9, Hiến pháp năm 2013 về vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam là có cơ sở pháp lý, cơ sở xã hội vững chắc, đồng thời mang nhiều ý nghĩa chính trị-pháp lý sâu sắc.

Về cơ sở pháp lý, hoạt động phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến các cơ quan nhà nước của MTTQ Việt Nam đã được luật định trong khoản 6, Điều 3, Luật MTTQ Việt Nam năm 2015, trong đó nêu rõ, một trong những quyền và trách nhiệm của MTTQ Việt Nam là: “Tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng, Nhà nước”.

Công an xã Nga Tân, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa hướng dẫn người dân đóng góp ý kiến về sửa đổi Hiến pháp 2013 trên ứng dụng VNeID. Ảnh: conganthanhhoa.gov.vn

Về cơ sở xã hội, hoạt động này bắt nguồn từ vị thế, vai trò của MTTQ Việt Nam là cầu nối giữa nhân dân và Nhà nước. MTTQ là thiết chế đại diện xã hội-chính trị, không có quyền lực nhà nước, nhưng giữ vai trò trung gian phản ánh hai chiều: Từ Nhà nước đến nhân dân (tuyên truyền, vận động chính sách, pháp luật). Từ nhân dân đến Nhà nước (phản ánh, kiến nghị xây dựng, sửa đổi chính sách, pháp luật). Việc bổ sung quy định sẽ là cơ sở để đáp ứng tốt hơn những yêu cầu thực tiễn về thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.

Về mặt ý nghĩa, việc hiến định quyền và trách nhiệm của MTTQ Việt Nam trong phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân sẽ góp phần tăng cường tính chính danh và hiệu quả thực hiện hoạt động này của Mặt trận trong đời sống xã hội nước ta; góp phần kiểm soát quyền lực, phòng, chống tệ quan liêu, tham nhũng trong bộ máy công quyền. Quy định bổ sung này cũng tạo nền tảng cho việc thể chế hóa quy trình, tạo lập cơ chế phản hồi chính sách minh bạch, dân chủ hóa việc xây dựng, ban hành và thi hành chính sách, pháp luật; giúp tăng cường sự gắn kết chính trị giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân...

Việc phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến các cơ quan nhà nước cũng mang đặc điểm của dân chủ đại diện (hay dân chủ gián tiếp). Khi người dân không trực tiếp đối thoại với cơ quan nhà nước, họ ủy thác niềm tin và ý chí cho MTTQ để chuyển tải ý kiến, quan điểm, nhu cầu, kỳ vọng của mình. Việc này cũng thể hiện đặc trưng của một cơ chế đối thoại và đồng thuận xã hội.

Việc phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến các cơ quan nhà nước bao gồm các nội dung hoạt động cụ thể như: Tiếp nhận ý kiến, kiến nghị của nhân dân; tổng hợp, xử lý và phân tích ý kiến, kiến nghị của nhân dân; phản ánh ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến cơ quan có thẩm quyền; theo dõi việc tiếp thu và phản hồi ý kiến, kiến nghị của nhân dân.

Để tăng cường việc tiếp nhận ý kiến, kiến nghị của nhân dân đến cơ quan nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát quyền lực, cần hoàn thiện cơ chế pháp lý rõ ràng, minh bạch về quy trình tiếp nhận, xử lý, phản hồi ý kiến, kiến nghị của nhân dân thông qua MTTQ và các tổ chức thành viên; bảo đảm trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước đối với các kiến nghị được chuyển tải.

GS, TS VŨ CÔNG GIAO, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội