Phân cấp, phân quyền để bảo vệ người tiêu dùng và quản lý bán hàng đa cấp

Tăng cường vai trò của địa phương trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Sáng 27/6, Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị trực tuyến tập huấn chuyên sâu về phân quyền, phân cấp và phân định thẩm quyền trong các lĩnh vực quản lý nhà nước thuộc Bộ. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chủ trì Hội nghị, cùng dự có Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân.

Tham dự trực tiếp tại điểm cầu trụ sở Bộ Công Thương, có lãnh đạo các Cục, Vụ, Viện, đơn vị chức năng thuộc Bộ. Hội nghị được kết nối trực tuyến đến UBND các tỉnh, thành phố; UBND các huyện, các xã trên cả nước.

Trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh quốc gia Trịnh Anh Tuấn cho biết Bộ Công Thương đã thực hiện phân quyền cho địa phương tại Dự thảo Nghị định quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại, căn cứ theo Điều 48 của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023. Tổng số nhiệm vụ được phân quyền trong lĩnh vực này là 5 nhiệm vụ.

Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh quốc gia Trịnh Anh Tuấn. Ảnh: Cấn Dũng

Trong đó, bốn nhiệm vụ được phân quyền cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện bao gồm: giải quyết yêu cầu hỗ trợ thương lượng của người tiêu dùng; tổ chức khảo sát, thử nghiệm và công bố kết quả liên quan đến chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; giao nhiệm vụ cho tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng và quản lý hoạt động của các tổ chức xã hội, tổ chức hòa giải trong lĩnh vực này. Một nhiệm vụ còn lại được giao cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh là ban hành Danh mục sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung trên địa bàn tỉnh.

Ngoài ra, UBND cấp tỉnh còn phải thực hiện các nhiệm vụ theo quy định tại khoản 1 Điều 77 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và Nghị định số 55/2024/NĐ-CP ngày 16/5/2024 của Chính phủ. Về phân cấp, hai nhiệm vụ được giao cho địa phương thực hiện là tiếp nhận hồ sơ đăng ký hợp đồng theo mẫu và nhận thông báo về tình hình đăng ký và áp dụng hợp đồng đó.

Liên quan đến phân định thẩm quyền, do bộ máy hành chính hiện nay đã chuyển sang cơ cấu hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã), nên Bộ Công Thương đề xuất phân định thẩm quyền cho UBND cấp xã theo Điều 18 của Dự thảo Nghị định mới. UBND cấp xã sẽ đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ cụ thể như tuyên truyền, phổ biến kiến thức, kiểm tra tổ chức xã hội, quản lý chợ, trung tâm thương mại trên địa bàn và ban hành quy chế phối hợp trong quản lý nhà nước về bảo vệ người tiêu dùng.

Các UBND cấp xã cũng được yêu cầu thực hiện các nhiệm vụ theo khoản 3 Điều 77 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Điều 27 Nghị định 55/2024/NĐ-CP. Về thủ tục hành chính, hiện chỉ có một thủ tục là tiếp nhận hồ sơ đăng ký hợp đồng theo mẫu. Phần biên soạn các mẫu biểu, quyết định hành chính sẽ áp dụng theo phụ lục đính kèm Nghị định 55/2024/NĐ-CP, không phát sinh biểu mẫu mới.

Về hướng dẫn các nhiệm vụ chuyển tiếp và giải quyết vướng mắc, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ tổng hợp danh sách hồ sơ chưa hoàn thành nghĩa vụ đăng ký hợp đồng để gửi UBND tỉnh, cũng như phối hợp giải đáp vướng mắc theo thẩm quyền. Nội dung hướng dẫn sẽ tập trung vào việc chuyển giao trách nhiệm rõ ràng và linh hoạt, giúp địa phương chủ động trong thực thi chính sách.

Phân cấp quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp

Trong lĩnh vực bán hàng đa cấp, Điều 50 Dự thảo Nghị định về phân quyền, phân cấp chuyển giao một số nhiệm vụ quản lý từ Bộ Công Thương sang UBND cấp tỉnh. Nghị định căn cứ theo Nghị định số 40/2018/NĐ-CP và các văn bản sửa đổi, bổ sung liên quan, nhằm tăng cường tự chủ, trách nhiệm của địa phương trong quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp.

Tổng cộng, có năm nhiệm vụ được phân cấp cho UBND cấp tỉnh bao gồm thủ tục thông báo chấm dứt hoạt động bán hàng đa cấp; công nhận chương trình đào tạo kiến thức pháp luật; kiểm tra, giám sát cơ sở đào tạo; cấp, thu hồi xác nhận kiến thức cho người bán hàng đa cấp; và cấp, thu hồi xác nhận kiến thức cho đầu mối tại địa phương. Các nhiệm vụ này giúp địa phương chủ động trong xử lý thủ tục hành chính, kiểm tra và quản lý trên địa bàn.

Đối với thủ tục thông báo chấm dứt hoạt động bán hàng đa cấp, doanh nghiệp sẽ nộp hồ sơ cho UBND cấp tỉnh thay vì Bộ Công Thương. UBND cấp tỉnh cũng là cơ quan xem xét và công nhận chương trình đào tạo kiến thức pháp luật về bán hàng đa cấp, đảm bảo chỉ những người hoàn thành khóa học mới đủ điều kiện trở thành đào tạo viên hoặc đầu mối.

Cơ sở đào tạo phải đào tạo đúng chương trình đã được công nhận và cấp chứng chỉ hoàn thành khóa học. UBND cấp tỉnh sẽ kiểm tra thường niên, nếu phát hiện sai phạm có thể yêu cầu khắc phục hoặc tạm đình chỉ chương trình. Việc cấp và thu hồi xác nhận kiến thức cho người bán hàng và cho đầu mối tại địa phương đều được UBND cấp tỉnh tổ chức và thực hiện theo phụ lục của Dự thảo Nghị định.

Đặc thù địa phương cần được quan tâm khi áp dụng quy định mới. Mỗi địa phương có tình hình kinh tế, xã hội khác nhau, cần linh hoạt trong vận hành nhưng phải đảm bảo tính thống nhất trong giải quyết các vụ việc. UBND cấp tỉnh cần chủ động báo cáo, phối hợp với Bộ Công Thương xử lý các vụ việc ngoài thẩm quyền. Việc nâng cao năng lực quản lý và phối hợp liên ngành là điều kiện then chốt để đảm bảo hiệu quả.

Số thủ tục hành chính được phân cấp trong lĩnh vực này là bốn thủ tục, gồm thông báo chấm dứt hoạt động, công nhận chương trình đào tạo, cấp xác nhận kiến thức cho người bán hàng và cấp xác nhận cho đầu mối địa phương.

Về hướng dẫn nhiệm vụ chuyển tiếp, Bộ Công Thương sẽ chuyển giao hồ sơ liên quan đến doanh nghiệp đã nộp thông báo chấm dứt nhưng chưa được xử lý. Danh sách chương trình đào tạo đã công nhận và tiêu chí thẩm định cũng sẽ được cung cấp cho UBND cấp tỉnh.

Trong quá trình thực hiện có thể phát sinh khó khăn vì thiếu cán bộ có chuyên môn hoặc thiếu kinh nghiệm xử lý thủ tục hành chính, gây ra tình trạng xử lý không thống nhất. Giải pháp là tổ chức đào tạo, tập huấn cho cán bộ Sở Công Thương, xây dựng tài liệu hướng dẫn chi tiết và lập kênh hỗ trợ trực tuyến để địa phương dễ dàng liên hệ khi cần hỗ trợ.

Qua việc phân cấp, địa phương sẽ chủ động hơn trong quản lý hoạt động bán hàng đa cấp, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, giảm tải cho cơ quan trung ương, và quan trọng hơn, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thiết thực.

Lê An