Phân cấp, phân quyền - Từ chính sách đến thực tiễn

Ông Lê Văn Cường, Bí thư Đảng ủy phường Phú Bài phát biểu tại Hội nghị triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp của TP. Huế

Quyền gắn liền trách nhiệm

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 16/6/2025 đã mở thêm những cánh cửa mới cho phân cấp, phân quyền. Các điều khoản quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của từng cấp chính quyền. Luật không chỉ tạo hành lang pháp lý rộng hơn mà còn đặt ra yêu cầu về năng lực quản trị, giám sát và kiểm soát quyền lực.

Bà Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP. Huế nhận xét: “Luật lần này tiến một bước dài khi xác lập rõ vai trò của cấp tỉnh, thành, đồng thời giảm bớt cơ chế xin - cho. Nhưng để luật đi vào cuộc sống, địa phương cần nhanh chóng chuẩn bị về nhân sự, tổ chức và cả tư duy thực thi”.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, nhiều ĐBQH đề nghị thiết lập cơ chế đánh giá định kỳ hiệu quả phân cấp, phân quyền, thậm chí mạnh dạn điều chỉnh nếu thấy không phù hợp. Quyền lực phải được đặt trong vòng kiểm soát, để vừa phát huy tính chủ động, vừa đảm bảo sự thống nhất quản lý của nhà nước.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Tuấn, giám đốc một công ty đầu tư xây dựng tại Huế đánh giá thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng thời gian qua đã có nhiều cải thiện rõ rệt, đặc biệt ở khâu tiếp nhận và xử lý hồ sơ. Tuy vậy, ông kỳ vọng khi cơ chế phân cấp, phân quyền mới được triển khai đồng bộ, những khâu còn phải xin ý kiến nhiều sở, ngành sẽ được rút gọn, giúp thành phố chủ động quyết định nhanh hơn với các hạng mục thuộc thẩm quyền.

Theo bà Nguyễn Thị Sửu, đây là giai đoạn “chuyển tiếp chính sách” nên khó tránh khỏi bất cập, nhưng nếu địa phương chủ động rà soát, đề xuất điều chỉnh thì khoảng trống này có thể được lấp nhanh hơn. Điểm mấu chốt là phân cấp, phân quyền phải gắn với phân bổ nguồn lực. Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công và các văn bản liên quan cần đồng bộ với Luật Tổ chức chính quyền địa phương để “quyền” thực sự đi kèm “lực”.

Khi “quyền” trở thành “lực”

Từ tháng 4/2025 đến nay, TP. Huế đã ban hành nhiều văn bản quan trọng nhằm “khóa chốt” cơ chế phân cấp, phân quyền. Nổi bật trong số này là Quyết định 36/2025/QĐ-UBND phân cấp, ủy quyền nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước cho cấp phường, xã; Quy định mới về phân công, phân cấp quản lý quy hoạch đô thị - trật tự xây dựng do Sở Xây dựng ban hành; Nghị quyết 11/2025/NQ-HĐND quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phân chia ngân sách giữa các cấp chính quyền, có hiệu lực từ 1/7; cùng nhiều quyết định về tiến độ hạ tầng, yêu cầu chủ đầu tư hoàn thiện các hạng mục nhà ở bắt buộc trong dự án.

Những văn bản này không chỉ là quy định trên giấy, mà đã nhanh chóng được chuyển hóa thành hành động cụ thể. Theo cơ chế mới, hàng loạt đầu việc trước đây phải “ngược dòng” lên thành phố chờ phê duyệt nay đã được giao cho cấp phường, xã xử lý. Từ việc phê duyệt các hạng mục đầu tư hạ tầng nhỏ như đường nội bộ, hệ thống chiếu sáng, thoát nước cấp khu dân cư; quản lý, bảo trì công trình công cộng; cấp phép xây dựng; đến kiểm tra, xử lý vi phạm trật tự xây dựng và vệ sinh môi trường… đều được đưa xuống gần dân hơn, giúp việc ra quyết định nhanh chóng và sát thực tế.

Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND TP. Huế Nguyễn Văn Phương nhấn mạnh, bước chuyển này đã giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý thủ tục ở nhiều lĩnh vực. “Khi phường, xã được trao quyền rõ ràng, người dân và doanh nghiệp không còn phải chờ đợi nhiều tầng nấc. Vấn đề phát sinh ở đâu thì được giải quyết ngay tại đó, vừa tiết kiệm thời gian, vừa nâng cao hiệu quả phục vụ”, ông Phương nói.

Lãnh đạo thành phố cũng thẳng thắn nhìn nhận, không phải cứ trao quyền là mọi việc lập tức trôi chảy. Năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở cần được nâng cao.

Theo đó, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là ở cấp xã, nơi trực tiếp thực hiện phần lớn nhiệm vụ mới được giao, UBND TP. Huế đã giao Sở Nội vụ tiến hành rà soát, đánh giá toàn diện đội ngũ công chức cấp xã. Việc đánh giá dựa trên các tiêu chí cụ thể như trình độ chuyên môn, năng lực thực thi công vụ, kỹ năng giải quyết tình huống và mức độ đáp ứng yêu cầu tại từng vị trí việc làm.

Bên cạnh đó, thành phố sẽ tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, đồng thời triển khai thi sát hạch công chức cấp xã để vừa nâng cao năng lực, vừa tạo cơ sở khách quan cho việc bố trí, sắp xếp lại nhân sự. Kết quả rà soát và sát hạch cũng sẽ được sử dụng để thực hiện tinh giản biên chế theo quy định, đảm bảo bộ máy gọn nhẹ nhưng hoạt động hiệu quả.

Bài, ảnh: Lê Thọ