Phân luồng, định hướng nghề cho học sinh vùng cao

Học sinh THCS tham quan xưởng thực hành tại Trường Cao đẳng Điện Biên.

Tại Điện Biên, mô hình đào tạo 9+ đang được triển khai ngày càng hiệu quả. Theo mô hình này, sau khi tốt nghiệp THCS, học sinh có thể vừa học văn hóa, vừa học nghề trong thời gian 3 năm. Kết thúc chương trình, các em được cấp bằng trung cấp nghề và giấy chứng nhận hoàn thành chương trình THPT. Nếu có nguyện vọng, các em hoàn toàn có thể tiếp tục học liên thông lên trình độ cao đẳng.

Mô hình này được đánh giá phù hợp với nhiều học sinh vùng cao, nơi điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và cơ hội học tập chưa đồng đều. Với cách làm này, học sinh được định hướng nghề nghiệp sớm, rút ngắn thời gian đào tạo, tiết kiệm chi phí và tăng khả năng tìm được việc làm ngay sau tốt nghiệp. Đặc biệt, học sinh tham gia mô hình được miễn học phí học nghề. Học sinh dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ 2,34 triệu đồng/tháng; các đối tượng khác nhận 140.000 đồng/tháng. Ngoài ra, ký túc xá miễn phí cũng được bố trí cho học sinh vùng sâu, vùng xa, tạo điều kiện an toàn và ổn định cho việc học tập, rèn luyện.

Tại Trường Cao đẳng Điện Biên, mỗi mùa tuyển sinh đều ghi nhận sự gia tăng về số lượng học sinh THCS đăng ký học nghề. Để có được kết quả trên, Trường đã chủ động đổi mới truyền thông nhằm thay đổi cách nhìn nhận của phụ huynh và học sinh; tích cực phối hợp các trường THCS và chính quyền địa phương tổ chức định hướng nghề nghiệp tại trường học vào thời điểm học sinh chuẩn bị tốt nghiệp lớp 9. Đồng thời tăng cường liên kết với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất để học viên, sinh viên có cơ hội thực tập, làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Những ngành nghề có nhu cầu tuyển dụng cao như: Điện dân dụng, cơ khí, công nghệ ô tô, chăm sóc sắc đẹp, nhà hàng - khách sạn... thu hút sự quan tâm lớn của học sinh THCS.

Thầy giáo Nguyễn Trọng Thủy, Phó Trưởng phòng Đào tạo, nghiên cứu khoa học, Trường Cao đẳng Điện Biên cho biết: Chúng tôi không chỉ giới thiệu ngành nghề mà còn đưa các em tham quan xưởng thực hành, gặp gỡ sinh viên đang theo học để hình dung rõ hơn về quá trình học tập, làm việc. Khi sự lựa chọn cụ thể và thiết thực, học sinh sẽ tự tin hơn trong quyết định và dễ thuyết phục cha mẹ.

Tháng 8/2025, trước khi sáp nhập, Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên đã tổ chức nhập học cho hơn 300 học sinh tốt nghiệp THCS đăng ký học nghề theo mô hình 9+. Phần lớn các em đã chủ động lựa chọn con đường học nghề thay vì tiếp tục ôn thi vào lớp 10, cho thấy nhận thức của học sinh và phụ huynh về việc học nghề đã dần thay đổi, có sự chủ động và tích cực hơn.

Phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THCS là một trong những chủ trương quan trọng của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng trong bối cảnh mới. UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 1607/KH-UBND ngày 19/6/2018 triển khai Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông” trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2018 - 2025. Trên cơ sở đó, Sở Giáo dục và Đào tạo tập trung chỉ đạo các trường thực hiện nghiêm túc chương trình giáo dục hướng nghiệp theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đa dạng hóa hình thức tư vấn hướng nghiệp, cung cấp thông tin cho học sinh và phụ huynh. Các trường THCS cũng triển khai nhiều giải pháp thực hiện tốt công tác phân luồng học sinh.

Thầy giáo Phạm Văn Lợi, Hiệu trưởng Trường PTDTBT THCS Sính Phình cho biết: Bình quân mỗi tháng trường khảo sát chất lượng học sinh một lần. Căn cứ kết quả khảo sát và học lực, trường sàng lọc và phối hợp với gia đình giáo dục, theo dõi để tư vấn, định hướng nghề nghiệp sớm cho học sinh. Ngoài ra, trong các buổi họp phụ huynh, tiết học giáo dục hướng nghiệp, chào cờ, trường chủ động tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp tới học sinh, phụ huynh. Với cách làm này, phụ huynh đều đồng tình và có lựa chọn đúng cho con em họ.

Phân luồng học sinh sau THCS được xác định là chiến lược lâu dài trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng, có kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong giai đoạn mới.

Ông Trần Bá Uẩn, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Điện Biên nhận định: Trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường lao động ngày càng ưu tiên tuyển dụng lao động có tay nghề, việc học nghề sau lớp 9 là lựa chọn phù hợp, hướng đi chiến lược giúp học sinh lập thân, lập nghiệp sớm. Đây là con đường đúng đắn đối với những học sinh có định hướng rõ ràng, biết phát huy năng lực và sớm tiếp cận với thực tiễn nghề nghiệp. Để công tác phân luồng đạt hiệu quả, các cơ sở giáo dục cần tiếp tục đổi mới tư duy giáo dục từ “dạy để thi” sang “dạy để làm”. Chuyển trọng tâm từ dạy kiến thức lý thuyết sang phát triển năng lực thực hành, kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh, nhất là học sinh vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Minh Thảo