Phản ứng nhanh cứu người thuyên tắc phổi

Mới đây, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM tiếp nhận cấp cứu ông T.T.H (61 tuổi, ngụ TP HCM) trong tình trạng khó thở, đau ngực, tụt huyết áp. Sau khi siêu âm tim và chụp CT scan ngực, các bác sĩ phát hiện tình trạng suy tim cấp do cục máu đông gây tắc các nhánh lớn động mạch phổi.

"Sát thủ" thầm lặng

Tại Khoa Cấp cứu, đội nhóm phản ứng nhanh trong điều trị thuyên tắc phổi hội chẩn để đưa ra phương án điều trị tối ưu cho người bệnh. Sau hội chẩn, ông H. được chỉ định dùng thuốc tiêu sợi huyết để tái thông mạch máu phổi. Chỉ sau vài giờ, người bệnh hết đau ngực, huyết áp dần ổn định. Vài ngày sau điều trị, hình ảnh siêu âm tim và CT scan ngực trở lại bình thường.

ThS-BS Bùi Thị Hạnh Duyên, Trưởng Khoa Hồi sức tích cực - Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, cho biết thuyên tắc phổi là tình trạng tắc động mạch phổi, thường do huyết khối từ hệ tĩnh mạch sâu chi dưới. Đây là bệnh lý cấp tính nguy hiểm có thể dẫn đến suy hô hấp cấp, suy tuần hoàn cấp, tăng áp phổi cấp và tử vong. Triệu chứng thuyên tắc phổi có thể khác nhau ở mỗi người, phụ thuộc vào thể tích phổi, kích thước cục máu đông và khả năng mắc các bệnh về phổi hoặc tim mạch. Nguy hiểm là các triệu chứng của thuyên tắc phổi rất giống với nhiều tình trạng bệnh lý khác nên thường dễ bị nhầm lẫn.

Khám phổi cho người bệnh tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM

Các yếu tố nguy cơ chính của thuyên tắc phổi gồm: sau phẫu thuật (phẫu thuật lớn ở vùng bụng, vùng chậu, thay khớp háng, đầu gối...), yếu tố sản khoa (giai đoạn cuối thai kỳ, mổ lấy thai, hậu sản), bệnh lý ác tính (ung thư vùng bụng - chậu, giai đoạn di căn), gãy xương chi dưới, hạn chế vận động (do nhập viện, người cao tuổi), tiền căn có huyết khối tĩnh mạch...

Một số yếu tố nguy cơ ít phổ biến hơn của thuyên tắc phổi bao gồm: bệnh tim mạch (bệnh tim bẩm sinh, suy tim, tăng huyết áp…), sử dụng nội tiết tố (estrogen - thuốc tránh thai đường uống, liệu pháp thay thế hormone), bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, béo phì, di chuyển đường dài trong tư thế ngồi...

Thần tốc cứu người

Tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định TP HCM không ít lần các bác sĩ chạy đua thời gian, phẫu thuật cấp cứu thần tốc, giữ lại được nhiều sinh mạng bị thuyên tắc phổi. Hai ca gần nhất là 2 phụ nữ tắc phổi toàn bộ hai bên, huyết khối nhĩ phải, tĩnh mạch chủ dưới và huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới; có trường hợp từng mắc COVID-19.

TS-BS Bùi Minh Thành, Trưởng Khoa Phẫu thuật tim Bệnh viện Gia Định, cho biết để thành công trong các ca phẫu thuật này cần rất nhiều yếu tố. Trước hết là cần sự nhận biết nhanh chóng tình trạng nguy hiểm của bệnh lý thuyên tắc tĩnh mạch phổi từ Khoa Cấp cứu. Kế đến là xác định phương pháp điều trị phù hợp từ Khoa Nội tim mạch. Cuối cùng là tinh thần hợp tác, sự tin tưởng về chuyên môn từ phía người nhà bệnh nhân đối với đội ngũ y, bác sĩ.

"Với những trường hợp này cần sự phối hợp đồng bộ, nhanh chóng, kịp thời từ khâu chẩn đoán đến lúc phẫu thuật. Về mặt kỹ thuật cần thực hiện để sao cho vừa lấy được phần huyết khối bám thành các cành - cây huyết khối lấp kín các nhánh động mạch phổi hai bên, trong nhĩ phải và tĩnh mạch chủ dưới lan xuống tận các tĩnh mạch trên gan, vừa tránh sang chấn đến các thành động mạch và tĩnh mạch. Sau phẫu thuật, phải điều trị hồi sức tích cực chống huyết khối tái phát. Chính nhờ những yếu tố kết hợp như vậy mới giúp bệnh nhân giữ được mạng sống và hồi phục" - bác sĩ Thành nói thêm.

Theo TS-BS Bùi Thế Dũng, Trưởng Khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, có khoảng 1/3 số người bị thuyên tắc phổi tử vong do chẩn đoán và điều trị chậm trễ. Những trường hợp còn lại dù vẫn giữ được tính mạng nhưng phải đối mặt với nhiều biến chứng.

Tại Bệnh viện Đại học Y Dược, mô hình đội nhóm phản ứng nhanh thuyên tắc phổi (PERT) được triển khai cách đây hàng chục năm, giúp người mắc bệnh này được điều trị kịp thời, giảm tỉ lệ tử vong và có được chất lượng cuộc sống tốt, tránh được các biến chứng lâu dài của bệnh. Khi có trường hợp thuyên tắc phổi nặng, đội nhóm phản ứng nhanh sẽ tập hợp ngay lập tức với sự có mặt của nhiều chuyên gia. Nhóm chuyên gia này sẽ quyết định phương pháp điều trị tối ưu cho người bệnh, huy động mọi nguồn lực để người bệnh được tiếp cận các phương pháp điều trị kỹ thuật cao sớm nhất có thể.

Bác sĩ Dũng cho biết để điều trị hiệu quả và tránh tái phát thuyên tắc phổi, người bệnh cần đạt được mục tiêu 3 đúng: chẩn đoán đúng bệnh, điều trị đúng thuốc, sử dụng thuốc đúng liều và đủ thời gian. Các phương pháp thường được chỉ định là liệu pháp chống đông và can thiệp qua ống thông hoặc phẫu thuật. Với liệu pháp chống đông, người bệnh sẽ được chỉ định dùng thuốc để phá vỡ, ngăn ngừa sự phát triển của cục máu đông và sự lan truyền của huyết khối.

Can thiệp qua ống thông hoặc phẫu thuật là phương pháp được chỉ định để loại bỏ cục máu đông có kích thước quá lớn trong phổi bằng ống thông luồn qua mạch máu hoặc phẫu thuật mở ngực lấy cục máu đông. Các trường hợp người bệnh không thể uống thuốc chống đông hoặc thuốc chống đông không phát huy được hiệu quả thì đây cũng là giải pháp tốt nhất để kiểm soát thuyên tắc phổi.

Bài và ảnh: NGUYỄN THẠNH