Pháp luật và cuộc sống: Nỗi lo về bản di chúc

Về kinh tế, ở nông thôn như gia đình bác cũng được gọi là “có của ăn, của để” vì bác có một ngôi nhà khang trang (là tài sản chung của bác và vợ đầu), vườn tược, tài sản và vốn tích lũy từ công việc nuôi tôm sú. Bà Lan-vợ sau của bác là người khái tính nên từ nhỏ, em Tuấn và bà Lan rất xa cách, đúng cảnh “mẹ ghẻ, con chồng”. Bác Tùng rất thương con, tìm mọi cách để gắn kết tình cảm các thành viên trong gia đình nhưng cũng không cải thiện được mà mâu thuẫn giữa họ ngày càng gay gắt. Bác Tùng sau đó đành gửi Tuấn đến ở nhờ nhà cô em ruột là cô Bách để ăn học. Nhà cô Bách cũng khó khăn nên mọi chi phí cho Tuấn đều được bác Tùng lo liệu.

Ảnh minh họa/kinhtedothi.vn

Năm vừa rồi, Tuấn vào đại học, còn bác Tùng phát hiện mình bị ung thư gan giai đoạn cuối. Khi biết mình không sống được bao lâu nữa, bác Tùng rất lo lắng việc học hành, lập gia đình, cuộc sống sau này của Tuấn nên đã quyết định viết di chúc đối với di sản mình đang có gồm: Số tiền 2 tỷ đồng gửi ngân hàng, ngôi nhà đang ở, hồ nuôi tôm và một số tài sản khác trị giá 1 tỷ đồng. Bác muốn để lại nhà đất đang ở cho Tuấn, vì vốn dĩ căn nhà này do bác và bà Lý (mẹ của Tuấn) tạo lập cùng 1 tỷ đồng để lo ăn học; còn lại 1 tỷ đồng, hồ nuôi tôm và những tài sản khác để lại cho mẹ con bà Lan. Vì đắn đo liệu di chúc do tự mình viết tay có giá trị pháp lý hay không nên bác Tùng đến gặp tôi để nhờ “kiểm tra”.

Sau khi hỏi thăm sức khỏe, công việc của bác Tùng và đọc bản di chúc, tôi hỏi:

- Bản di chúc này được lập có hoàn toàn theo ý chí của bác không? Có ai can thiệp về việc phân chia tài sản này không ạ? Có người nào làm chứng cho bác không? Di sản mà bác để lại có thuộc hoàn toàn sở hữu của bác không? Bác có tặng cho hay đồng ý nhập ngôi nhà vào tài sản chung của bác với bà Lan khi kết hôn không?

Bác Tùng trả lời:

- Không có ai biết gì cả. Bác tự lập theo ý chí của bác và cũng không có người làm chứng. Ngôi nhà vẫn đứng tên bác và bà Lý, bác chưa tặng cho ai cả và cũng không nhập chung vào tài sản với bà Lan; còn tiền gửi ngân hàng, hồ nuôi tôm và những tài sản khác tạo lập sau này là tài sản chung của bác và bà Lan.

Nghe xong, tôi giải thích với bác:

- Theo quy định tại Điều 633, Bộ luật Dân sự năm 2015 thì về mặt hình thức, bản di chúc này hoàn toàn có giá trị pháp lý vì pháp luật quy định người lập di chúc tự mình lập di chúc bằng văn bản viết tay mà không bắt buộc phải có người làm chứng, xác nhận hay chứng thực.

Tuy nhiên, về mặt nội dung thì chỉ có giá trị pháp lý một phần đối với di sản là ngôi nhà và đất bác sử dụng ổn định, hợp pháp từ đó đến nay, không có ai tranh chấp về quyền thừa kế nên thuộc quyền sử dụng, quyền sở hữu hợp pháp của bác và bác có toàn quyền quyết định. Còn hồ nuôi tôm, số tiền gửi ngân hàng và những tài sản khác thì chưa có giá trị pháp lý. Bởi Điều 631, Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định di chúc gồm các nội dung chủ yếu sau: Ngày, tháng, năm lập di chúc; họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc; họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản; di sản để lại và nơi có di sản. Ngoài những nội dung trên, di chúc có thể có các nội dung khác. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc. Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa. Trong di chúc này, bác chưa ghi rõ địa chỉ nhà đất ở đâu và chưa đánh số trang của từng tờ di chúc. Bác cũng cần bổ sung thêm về diện tích, địa chỉ hồ nuôi tôm và những tài sản khác là những tài sản gì, địa chỉ ở đâu. Hồ nuôi tôm, những tài sản khác và số tiền gửi ngân hàng là tài sản chung của bác và bà Lan là đồng sở hữu tài sản nên bác chỉ có quyền định đoạt 1/2 giá trị tài sản này mà thôi.

Nghe giải thích, bác Tùng hỏi thêm:

- Vậy bác có thể sửa lại bản di chúc này không?

Tôi đáp:

- Được chứ bác, vì theo quy định tại Điều 640, Bộ luật Dân sự năm 2015 thì người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào. Bác cũng có thể công chứng bản di chúc tại văn phòng công chứng hoặc ra UBND cấp xã nơi có di sản để làm thủ tục chứng thực di chúc.

- Cảm ơn cháu, bây giờ thì bác đã hiểu, bác sẽ về sửa bản di chúc ngay.

Tiễn bác Tùng ra về, tôi nhận thấy bác có vẻ thanh thản, nhẹ nhõm hơn vì những lo âu của mình đã có lời giải.

Luật sư ĐĂNG TÂM