Phát hiện mới: 'Khí cười' có thể giúp cải thiện nhanh trầm cảm nặng

Trong bối cảnh nhiều bệnh nhân trầm cảm không đáp ứng thuốc truyền thống, nitơ oxit đang nổi lên như một lựa chọn điều trị tác dụng nhanh đầy triển vọng.

Một phân tích lớn do Đại học Birmingham (Vương quốc Anh) thực hiện cho thấy khí nitơ oxit (N₂O) có thể mang lại tác dụng cải thiện nhanh các triệu chứng trầm cảm nặng và trầm cảm kháng điều trị. Phát hiện này đang mở ra hy vọng về một thế hệ thuốc chống trầm cảm tác dụng nhanh mới, trong bối cảnh gần một nửa số bệnh nhân hiện nay không đáp ứng với thuốc điều trị tiêu chuẩn.

Theo đó, trong kết quả vừa được công bố trên tạp chí eBioMedicine, nhóm nghiên cứu đã tổng hợp những dữ liệu lâm sàng đáng tin cậy nhất hiện nay về tác động của nitơ oxit được sử dụng trong y khoa đối với người trưởng thành mắc rối loạn trầm cảm nặng và trầm cảm kháng điều trị.

Trầm cảm kháng điều trị thường được chẩn đoán khi người bệnh không cải thiện đáng kể sau khi sử dụng ít nhất hai loại thuốc chống trầm cảm tiêu chuẩn. Các nghiên cứu trước đây cho thấy, tình trạng này ảnh hưởng tới gần một nửa số bệnh nhân tại Anh, phản ánh thách thức lớn của y học hiện đại trong điều trị trầm cảm.

Chỉ với một lần hít nitơ oxit ở nồng độ 50%, các triệu chứng trầm cảm của bệnh nhân có thể giảm đáng kể trong vòng 24 giờ.

Mặc dù nitơ oxit đã được sử dụng từ lâu trong y tế như một phương tiện giảm đau và gây an thần nhẹ, tiềm năng của loại khí này trong điều trị trầm cảm chỉ mới được chú ý trong những năm gần đây, thông qua một số thử nghiệm quy mô nhỏ.

Cải thiện nhanh trong 24 giờ

Phân tích cho thấy, chỉ với một lần hít nitơ oxit ở nồng độ 50%, các triệu chứng trầm cảm của bệnh nhân có thể giảm đáng kể trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên, tác dụng này thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn và có xu hướng suy giảm sau khoảng một tuần.

Điểm đáng chú ý là khi sử dụng lặp lại, các bệnh nhân cho thấy những cải thiện bền vững hơn về tổng thể. Mô hình này tương tự với ketamine - một thuốc tác động nhanh khác hiện cũng đang được nghiên cứu rộng rãi trong điều trị trầm cảm nặng và trầm cảm kháng trị. Cả hai biện pháp này đều được cho là tác động lên hệ thống dẫn truyền thần kinh glutamate trong não bộ, thay vì serotonin như đa số thuốc chống trầm cảm truyền thống.

Bà Kiranpreet Gill, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Birmingham và là tác giả chính của báo cáo cho biết: “Trầm cảm là một căn bệnh gây suy nhược nghiêm trọng, và mức độ nghiêm trọng ấy càng tăng khi gần một nửa số bệnh nhân không nhận được lợi ích đáng kể từ các loại thuốc hiện hành”.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng nitơ oxit có thể giúp ích cho những người bị trầm cảm bằng cách kích hoạt lại các mạch não quan trọng vốn bị tê liệt khi căng thẳng. Ảnh: SciTechDaily.com

Theo bà Gill, kết quả tổng hợp lần này cho thấy nitơ oxit có tiềm năng mang lại “những cải thiện nhanh chóng và có ý nghĩa lâm sàng trong ngắn hạn” đối với những bệnh nhân trầm cảm nặng - nhóm đối tượng vốn rất khó điều trị.

Bà cũng nhận định, nitơ oxit có thể trở thành một phần của “thế hệ mới các phương pháp điều trị tác dụng nhanh”, song cần thêm các thử nghiệm quy mô lớn hơn để xác định liều dùng an toàn, hiệu quả và có thể lặp lại trong thời gian dài.

Tác dụng phụ và những khoảng trống về dữ liệu dài hạn

Bên cạnh những tín hiệu lạc quan, nghiên cứu cũng ghi nhận một số tác dụng phụ tương đối phổ biến ở người sử dụng nitơ oxit, bao gồm buồn nôn, chóng mặt và đau đầu, đặc biệt ở liều cao. Tuy nhiên, các triệu chứng này nhìn chung chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn.

Đáng chú ý, không có mối lo ngại nào về an toàn tức thì được báo cáo trong các thử nghiệm đã được phân tích. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn hết sức thận trọng khi đánh giá triển vọng lâu dài của phương pháp này.

Theo nhóm nghiên cứu, số lượng nghiên cứu hiện có về nitơ oxit trong điều trị trầm cảm vẫn còn hạn chế, quy mô mẫu nhỏ và thời gian theo dõi chưa đủ dài để đưa ra các kết luận chắc chắn về tác động lâu dài. Những ảnh hưởng tiềm tàng đến thần kinh, nhận thức và sức khỏe tổng thể khi sử dụng lặp lại trong thời gian dài hiện vẫn là “khoảng trống” cần được làm rõ.

Chuẩn bị thử nghiệm đầu tiên ở Anh

Nghiên cứu này là một phần trong các hoạt động của Trung tâm Chuyển dịch Sức khỏe Tâm thần Midlands, do Viện Nghiên cứu Y tế Quốc gia Anh (NIHR) tài trợ, tập trung vào việc cải thiện chăm sóc cho bệnh nhân trầm cảm nặng và trầm cảm kháng điều trị.

Khí nitơ oxit thường được sử dụng trong nhiều thủ thuật nha khoa. Ảnh: E+/Getty Images

Trên cơ sở những bằng chứng ngày càng gia tăng, nhóm nghiên cứu hiện đang chuẩn bị triển khai thử nghiệm lâm sàng đầu tiên trong hệ thống Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) của Anh nhằm đánh giá liệu nitơ oxit có thể được sử dụng an toàn, hiệu quả và được bệnh nhân chấp nhận như một phương pháp điều trị thực tế cho trầm cảm nặng hay không.

Nếu thử nghiệm này thành công, nitơ oxit có thể trở thành một lựa chọn bổ sung quan trọng bên cạnh các liệu pháp hiện nay, đặc biệt là đối với những bệnh nhân không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm truyền thống.

Kỳ vọng mới, nhưng không phải “thuốc chữa bách bệnh”

Giới chuyên gia đánh giá, trong bối cảnh gánh nặng trầm cảm ngày càng gia tăng trên toàn cầu, nhu cầu về các phương pháp điều trị mới, tác dụng nhanh và hiệu quả hơn là vô cùng cấp thiết. Những kết quả ban đầu từ nitơ oxit cho thấy triển vọng rõ rệt, nhất là đối với các trường hợp trầm cảm nặng có nguy cơ tự sát cao, đòi hỏi phải can thiệp nhanh.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nhấn mạnh rằng, nitơ oxit không phải là “thuốc chữa bách bệnh”. Việc đưa một phương pháp mới vào thực hành lâm sàng đòi hỏi phải trải qua nhiều bước kiểm chứng nghiêm ngặt về hiệu quả, độ an toàn, khả năng ứng dụng rộng rãi và chi phí.

Trong lúc chờ đợi những thử nghiệm quy mô lớn hơn, nitơ oxit hiện vẫn được xem là một hướng tiếp cận đầy hứa hẹn, nhưng cần được đánh giá thận trọng, khoa học và có kiểm soát. Với hàng triệu người đang vật lộn với trầm cảm kháng trị, từng bước tiến nhỏ trong nghiên cứu cũng có thể mở ra hy vọng lớn cho tương lai điều trị căn bệnh này.

Hồng Nhung