Phát hiện tác hại mới của Covid-19

Theo New York Times, nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Nature ngày 7/3. Đây là công trình đầu tiên sử dụng dữ liệu quét não (chụp cộng hưởng từ MRI) của người mắc Covid-19 trước khi họ nhiễm virus và vài tháng sau đó. Do đó, các chuyên gia thần kinh không tham gia vào nghiên cứu đánh giá rất cao phát hiện này.

Song, họ cảnh báo tác động của những thay đổi không rõ ràng và không phải tất cả F0 đều có thể bị tổn thương lâu dài hoặc ảnh hưởng sâu sắc tới suy nghĩ, trí nhớ…

F0 thể nhẹ cũng bị ảnh hưởng

Nghiên cứu thực hiện trên 785 người 51-81 tuổi, phát hiện sự co rút, tổn thương mô chủ yếu ở các vùng não liên quan khứu giác. Nhóm tác giả tại Đại học Oxford, Anh, cho biết một số khu vực bị ảnh hưởng trong số đó cũng tham gia vào chức năng khác của não.

Các tình nguyện viên nằm trong dự án UK Biobank - kho lưu trữ dữ liệu y tế từ khoảng nửa triệu người tại Anh. Mỗi người tham gia sẽ được quét não hai lần, cách nhau khoảng 3 năm và thực hiện một số bài kiểm tra nhận thức cơ bản. Giữa hai lần quét, 401 người có kết quả dương tính với nCoV, tất cả đều mắc bệnh từ tháng 3/2020 đến tháng 4/2021. Lần quét thứ hai rơi vào khoảng 4-5 tháng khi họ nhiễm virus.

Các vùng màu đỏ - vàng là phần não bị teo lại nhiều nhất trên 401 F0. Nguồn: Giáo sư Gwenaëlle Douaud, Đại học Oxford và Viện Y tế Quốc gia Mỹ.

384 người còn lại thuộc nhóm đối chứng vì họ chưa từng mắc Covid-19, có đặc điểm tuổi, giới tính, tiền sử bệnh lý, tình trạng kinh tế xã hội tương tự các F0.

Với quá trình lão hóa bình thường, con người mất đi một phần nhỏ chất xám mỗi năm. Theo các nghiên cứu trước đó, ở những vùng liên quan đến trí nhớ, hàng năm con người mất 0,2-0,3% chất xám.

Nhưng các bệnh nhân Covid-19 trong nghiên cứu bị mất nhiều hơn. Khoảng 0,2-2% chất xám ở những vùng não khác nhau của họ biến mất sau 3 năm. Mức giảm 2% tương đương với khoảng 10 năm lão hóa ở người bình thường. Họ cũng bị mất nhiều khối lượng não tổng thể hơn, mô não tổn thương ở một số khu vực nhất định.

Sau 4,5 tháng mắc Covid-19, độ dày chất xám ở các vùng não liên quan khứu giác giảm mạnh hơn. Vị trí này còn được gọi là vỏ não trước và hồi hải mã (parahippocampal gyrus). Phát hiện này được cho là có thể giúp giải thích tình trạng suy giảm khứu giác mà nhiều bệnh nhân Covid-19 gặp phải.

Đặc biệt, điều gây chú ý là hầu hết bệnh nhân bị ảnh hưởng là những F0 thể nhẹ, không phải nhập viện điều trị. Hầu hết người tham gia đều chữa Covid-19 tại nhà, cho thấy phát hiện có thể phù hợp với phần lớn người khỏi bệnh trên toàn thế giới.

Tác giả chính của nghiên cứu, GS Gwenaëlle Douaud, khoa Khoa học thần kinh lâm sàng tại Đại học Oxford, cho biết số lượng bệnh nhân nhập viện trong dự án này là 15 người, quá nhỏ để đưa kết luận. Tuy nhiên, kết quả vẫn cho thấy họ bị teo não nặng hơn nhóm F0 thể nhẹ.

Tiến sĩ Serena Spudich, Trưởng khoa Nhiễm trùng thần kinh và thần kinh học toàn cầu tại Trường Y Đại học Yale, người không tham gia vào nghiên cứu, bày tỏ sự ngạc nhiên về số lượng chất xám bị mất đi ở những F0.

“Đây là bằng chứng khá thuyết phục cho thấy có điều gì đó thay đổi trong não bộ người mắc Covid-19. Tuy nhiên, để đưa ra kết luận về mặt lâm sàng với F0 khá khó khăn. Chúng tôi không muốn công chúng sợ hãi về việc cứ mắc Covid-19 là sẽ bị tổn thương não và không thể hoạt động được”, vị chuyên gia cho hay.

Nghiên cứu mới phát hiện F0 có thể bị teo não, mất chất xám sau khi nhiễm virus. Ảnh: WBTW.

Băn khoăn

Phát hiện thứ hai mà nhóm tác giả nhận thấy đó là người mắc Covid-19 bị suy giảm nhận thức nhiều hơn trong bài kiểm tra liên quan sự chú ý, hiệu quả công việc, thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.

Dù vậy, các chuyên gia khác cho rằng thử nghiệm này vẫn khá thô sơ và nó trở thành hạn chế của bài báo. Họ đồng quan điểm về việc rất khó để đánh giá liệu chất xám và tổn thương mô ở bệnh nhân Covid-19 có ảnh hưởng kỹ năng, khả năng nhận thức của họ hay không.

PGS.TS Benedict Michael, Đại học Liverpool, Anh, nhận định: “Không ai trong số họ được kiểm tra nhận thức đủ kỹ để biết có bị thâm hụt đáng kể hay không. Chúng tôi không biết điều này tác động thế nào với chất lượng cuộc sống hoặc chức năng của bệnh nhân. Nói chung rất khó để đưa ra kết luận”.

Trong khi đó, TS Douaud cho hay mặc dù một số vùng mất chất xám lớn nhất là ở khu vực liên quan khứu giác, trí nhớ, chức năng khác, F0 cũng không thể hiện quá tệ trong các bài kiểm tra. Họ mất nhiều thời gian hơn để hoàn thành nhiệm vụ kết nối các dữ kiện liên quan chữ cái, số. Điều này có thể cho thấy điểm yếu về tiêu điểm, tốc độ xử lý và các kỹ năng khác.

Theo TS Douaud, khả năng suy giảm này tương quan với việc mất chất xám ở một vùng cụ thể của tiểu não. Nhưng các tác giả không chứng minh được nguyên nhân, kết quả.

Một hạn chế đáng kể khác của nghiên cứu là họ không có thông tin về triệu chứng của F0, bao gồm việc mất khứu giác hay không. Các tác giả không thể xác định liệu F0 nào gặp di chứng, vì vậy không rõ liệu những phát hiện này có liên quan tình trạng Long Covid hay không.

Sự khác biệt giữa những người bị nhiễm và không bị nhiễm tăng lên theo độ tuổi. Ví dụ, trong bài kiểm tra tìm đường mòn, hiệu suất tương đương nhau ở cả hai nhóm thuộc độ tuổi 50-60. Nhưng khoảng cách về hiệu suất có sự chênh lệch đáng kể ở nhóm tuổi lớn hơn.

"Tôi không biết liệu điều này có phải do người trẻ tuổi hồi phục nhanh hơn hay họ không bị ảnh hưởng nhiều từ đầu", TS Douaud nói.

Các phát hiện được cho là giúp giải thích nguyên nhân gây mất khứu giác hậu Covid-19 ở một số F0. Tuy nhiên, quan điểm này nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Ảnh: Freepik.

Điều này cũng khiến TS Michael cảnh báo các phát hiện không thể dùng để giải thích tình trạng người trẻ tuổi gặp sương mù não, vấn đề nhận thức khác sau Covid-19. Bởi chất xám và tổn thương mô chỉ được đo tại một thời điểm sau khi nhiễm virus nên họ không biết liệu đó chỉ là sự thay đổi thoáng qua sau đó hồi phục hay điều gì khác.

Nguyên nhân gây ra những thay đổi trong não là không rõ ràng. Các tác giả đã đề cập giả thuyết như chứng viêm, hiện tượng mất cảm giác do khứu giác gián đoạn.

Bên cạnh đó, tiến sĩ Avindra Nath, Trưởng khoa Nhiễm trùng hệ thần kinh tại Viện Quốc gia về Rối loạn thần kinh và Đột quỵ, Mỹ, người không tham gia vào nghiên cứu, nhận định chúng ta cần quan tâm đến câu hỏi quan trọng khác. Đó là liệu những thay đổi trong não có thể khiến F0 dễ bị sa sút trí tuệ hơn không.

Trong khi đó, các nghiên cứu khác không tìm thấy thay đổi tương tự trong não người bị viêm phổi không do nCoV. Tiến sĩ Nath khuyến nghị nên xem xét thêm những người mắc chủng virus corona khác hoặc cúm để có thêm căn cứ đưa ra kết luận cuối cùng.

Các chuyên gia nhận định giá trị lớn nhất của nghiên cứu là chứng minh có điều gì đó đã xảy ra bên trong não bộ những người mắc Covid-19. Nhưng nó khá mơ hồ và khó đo lường. Nhiệm vụ bây giờ là xem xét nhận thức, triệu chứng tâm thần, hành vi của F0 để tìm hiểu phát hiện này có ý nghĩa gì với người bệnh.

Bảo Hân