Phát huy giá trị của đề cương về văn hóa Việt Nam trong điều kiện ngày nay
Giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam vừa có ý nghĩa lịch sử mang tính bước ngoặt của giai đoạn 1943-1945 đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, vừa có tầm nhìn như là sự khai phá mở đường, đặt nền móng vững chắc...
Ban do Viet Nam: Đoàn viên thanh niên và chiến sĩ LLVT Tây Ninh xếp mô hình bản đồ Việt Nam tại Ngày hội Sách và Văn hóa đọc do Thành đoàn TP.Tây Ninh tổ chức. Ảnh: Nguyễn Đức Trung
Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 là một văn kiện lịch sử vô giá, có ý nghĩa thời sự và giá trị cao, đặc biệt đối với cách mạng, kháng chiến thời bấy giờ. Đề cương đã phân tích đúng đắn tình hình đời sống văn hóa dưới ách phát xít Nhật và thực dân Pháp, vạch rõ tính chất phản động trong chính sách văn hóa ngu dân của thực dân Pháp và chỉ ra con đường vận động, phát triển của nền văn hóa mới Việt Nam.
Đề cương không chỉ sử dụng phương thức hoạt động văn hóa để thực hiện mục tiêu vận động chính trị, đã làm “thức tỉnh những trí thức, những văn nghệ sĩ đang bi quan, dao động, mất phương hướng thấy được lối thoát, muốn mình được giải phóng trước hết phải tự nguyện dấn thân vào con đường giải phóng dân tộc và chính họ phải là lực lượng xung kích tham gia vào mặt trận văn hóa - tư tưởng” đó còn là sự chuẩn bị lý luận cho sự ra đời một nền văn hóa mới sau khi cách mạng thành công.
KHƠI DẬY KHÁT VỌNG
Đề cương về văn hóa Việt Nam có giá trị to lớn đối với cách mạng Việt Nam trong những năm qua, vừa phát huy vai trò quan trọng của văn hóa, vừa khơi dậy khát vọng của dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do xây dựng và phát triển đất nước.
Đề cương không chỉ viết về văn hóa hoặc chỉ có giá trị đối với lĩnh vực văn hóa cụ thể mà còn góp phần tạo nên cội nguồn, động lực cho sức mạnh tổng hợp của cách mạng, góp phần quan trọng làm nên thắng lợi vẻ vang của Cách mạng tháng Tám năm 1945, của chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” năm 1954 và đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam vừa có ý nghĩa lịch sử mang tính bước ngoặt của giai đoạn 1943-1945 đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, vừa có tầm nhìn như là sự khai phá mở đường, đặt nền móng vững chắc và đúng đắn cho toàn bộ quá trình tìm tòi, xây dựng hệ thống quan điểm chỉ đạo cơ bản của Đảng về văn hóa.
Đề cương về văn hóa Việt Nam có tác dụng định hướng cả về hướng đi, cách thức xây dựng và hoạt động nên có tác dụng lâu dài với cách mạng Việt Nam. Nhận thức sâu sắc ý nghĩa đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã kế thừa các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, kiên định và không ngừng phát triển chủ trương, đường lối xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Những phương châm dân tộc, đại chúng và khoa học cho đến tận bây giờ vẫn chứng tỏ tính chất đúng đắn trong đời sống xã hội.
Đảng luôn khẳng định con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất của sự phát triển; lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững.
Từ đòi hỏi của thực tế phát triển đất nước trong bối cảnh mới, Đại hội XIII của Đảng tiếp tục phát triển lý luận về văn hóa, nâng tầm quan điểm chỉ đạo khi khẳng định vai trò, vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam trong mối quan hệ thống nhất, biện chứng, tạo nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ thúc đẩy đất nước phát triển nhanh, bền vững.
Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước về xây dựng và phát triển nền văn hóa mới; các cấp, các ngành đã kế thừa, phát huy giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam, luôn bảo đảm được 3 nguyên tắc dân tộc, đại chúng, khoa học và đã đạt được nhiều thành quả tích cực trong xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong bối cảnh mới: Phát triển văn hóa ngày càng gắn bó hơn với xây dựng con người Việt Nam, từng bước trở thành một trong những nguồn lực quan trọng của sự nghiệp phát triển bền vững và hội nhập kinh tế quốc tế.
Chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa từng bước được nâng cao; xây dựng môi trường văn hóa được chú trọng, nhiều giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và của từng vùng, miền được kế thừa.
Đời sống văn hóa của nhân dân ngày càng phong phú, nhiều giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc được phát huy, nhiều chuẩn mực văn hóa, đạo đức mới được hình thành. Sản phẩm văn hóa, văn học, nghệ thuật ngày càng phong phú, đa dạng; công nghệ thông tin, nhất là thông tin đại chúng có bước phát triển mạnh mẽ.
Nhiều phong trào, hoạt động văn hóa đạt được những kết quả cụ thể, thiết thực; phát huy được truyền thống văn hóa gia đình, dòng họ, cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém trong việc vận dụng, phát huy giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam (đã đề cập nhiều, xin không nhắc lại).
Để xây dựng và phát triển nền văn hóa mới ở Việt Nam, phát huy các giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam, cần tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa, về giá trị của Đề cương.
HÒA BÌNH, THỐNG NHẤT
Trrước tiên, tăng cường tuyên truyền sâu rộng tới các cấp, các ngành, các nhà khoa học, giới thực hành văn hóa nghệ thuật và các tầng lớp nhân dân về ý nghĩa lịch sử, ý nghĩa thời đại, những giá trị cốt lõi về lý luận và thực tiễn, tầm ảnh hưởng của Đề cương về văn hóa Việt Nam.
Quán triệt sâu sắc, đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là các quan điểm được nêu trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam.
Xác định rõ văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước, văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam là nhiệm vụ trọng tâm của các cấp ủy, chính quyền và cả hệ thống chính trị.
Tiếp theo, thường xuyên tổ chức các cuộc vận động tìm hiểu về giá trị văn hóa dân tộc, tổ chức những việc làm hướng về cội nguồn, về truyền thống cách mạng và kháng chiến, tưởng nhớ các anh hùng dân tộc, quý trọng các danh nhân văn hóa, đền ơn đáp nghĩa những người có công, giúp đỡ những người khó khăn, thực hiện xóa đói giảm nghèo... để giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Làm cho văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị truyền thống mới của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa mới của loài người, tăng sức đề kháng chống văn hóa đồi trụy, độc hại. Nâng cao tính văn hóa trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân.
Đối với công tác quản lý nhà nước, cần sớm khắc phục tình trạng chậm thể chế hóa đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng thành luật pháp và các chính sách cụ thể, khả thi về phát triển văn hóa, xây dựng con người. Chú trọng hoàn thiện thể chế, chính sách về văn hóa; sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, chú ý đến tính đặc thù của hoạt động văn hóa, nghệ thuật.
Tăng cường các nguồn lực tài chính, nâng mức đầu tư một cách hợp lý từ nguồn ngân sách nhà nước, đồng thời thực hiện tốt chính sách xã hội hóa, để khơi thông các nguồn lực xã hội, sự đóng góp của cộng đồng các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia phát triển văn hóa.
Trong quá trình đa dạng hóa các hoạt động văn hóa, Nhà nước cần chú trọng đầu tư vào dòng chủ lưu của văn hóa cách mạng để làm nòng cốt và dẫn dắt, truyền cảm hứng chủ đạo trong việc bồi dưỡng tư tưởng, tâm hồn, tình cảm trong sáng, lành mạnh, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội.
Cần đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Hệ giá trị văn hóa gồm các thành tố: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học, đây chính là những giá trị cơ bản được kế thừa từ nội dung cốt lõi của Đề cương về văn hóa Việt Nam, tạo nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, một nền văn hóa thấm đẫm tính nhân văn, nền văn hóa truyền thống nhưng hiện đại, kết tinh những giá trị của khoa học.
Hệ giá trị quốc gia là hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc là những giá trị cốt lõi, phản ánh khát vọng, mong cầu, mục tiêu chung của cả quốc gia. Những giá trị được kết tinh từ quá khứ, phát huy vai trò trong hiện tại và có định hướng tới tương lai, làm nền tảng để điều tiết, dẫn đạo sự phát triển của đất nước.
Hệ giá trị này là nền tảng để phát triển xã hội, để cổ vũ, dẫn dắt, khơi dậy khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong các tầng lớp nhân dân. Trải qua 80 năm kể từ khi ra đời, bối cảnh tình hình và điều kiện cụ thể ở nước ta đã có nhiều đổi thay nhưng những nội dung cốt lõi của Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943, luận điểm về tính tất yếu tiến hành cuộc vận động văn hóa, xây dựng nền văn hóa mới vẫn giữ nguyên giá trị với ý nghĩa là một quy luật, một đòi hỏi mang tính khách quan và tính thời sự, tiếp tục soi đường cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển.
