Phát huy nguồn lực 'sức mạnh mềm'

Tiềm năng lớn để phát triển công nghiệp văn hóa

Có thể nói, hiếm có Thủ đô nào trên thế giới hội tụ được nhiều giá trị như Hà Nội - Vùng đất địa linh nhân kiệt, có “thế rồng cuộn hổ ngồi”, “tiện hướng nhìn sông dựa núi”.

Hà Nội là cái nôi của nền văn minh sông Hồng hình thành từ lâu, vùng đất thiêng “núi Tản, sông Hồng” trước khi trở thành nơi định đô, dựng nghiệp của Đức Thái Tổ Lý Công Uẩn, đã nhiều lần mang vị thế trung tâm quyền lực của đất nước, nơi lưu dấu những triều đại lẫy lừng, thịnh trị. Sự tồn tại và phát triển không ngừng của đất “kinh sư muôn đời” đã khẳng định bề dày lịch sử văn hiến vẻ vang của Thủ đô.

Trong tiến trình lịch sử đó, lực hấp dẫn văn hóa của Thăng Long - Hà Nội lớn và xuyên suốt cả nghìn năm, là nơi thu hút hiền tài bốn phương, chưng cất kinh nghiệm trăm vùng để xây đắp, tỏa sáng tinh hoa văn hóa đất nước.

Đặc biệt, kể từ khi dân tộc ta có Đảng do Bác Hồ sáng lập và dẫn dắt, Thăng Long - Hà Nội càng phát huy cao độ truyền thống văn hóa; đồng thời không ngừng bồi đắp những phẩm chất văn hóa mới, biến nó thành nguồn lực to lớn, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ cũng như công cuộc xây dựng và phát triển đất nước ở thời đại Hồ Chí Minh.

Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong tham dự triển lãm “Thành tựu kinh tế, văn hóa, xã hội của Thủ đô 70 năm xây dựng và phát triển”.

Không phải ngẫu nhiên mà Thăng Long - Hà Nội được coi là vùng di sản văn hóa đặc sắc, nổi bật nhất cả nước, nơi hiện diện đầy đủ loại hình di tích, di sản văn hóa phi vật thể từ hệ thống gần 6 nghìn di tích văn hóa - lịch sử, hơn 1,7 nghìn di sản văn hóa phi vật thể, với hàng trăm di sản được vinh danh ở nhiều cấp độ.

Đây cũng là nơi lưu giữ những ngôi đình cổ nhất, trường đại học đầu tiên, đệ nhất danh thắng, đệ nhất cổ tự… - những báu vật trời Nam mà chỉ tên tuổi thôi cũng đã nói lên rất nhiều điều về tiến trình lịch sử, bản sắc văn hóa dân tộc hay đời sống tinh thần của nhiều thế hệ cư dân Hà Nội.

Thế mạnh của Hà Nội để phát triển công nghiệp văn hóa không chỉ là “vốn” di sản văn hóa giàu có mà còn có nguồn lực con người to lớn. Trên mảnh đất “hội thủy, hội nhân, hội tụ văn hóa”, người tứ xứ về đây học hành, khởi nghiệp… mang theo cả tinh hoa trăm miền, tiếp tục được sàng lọc, dẫn dắt của môi trường văn hóa giàu nội lực, tạo nên bản sắc lối sống, cung cách ứng xử có phần yêu cầu cao hơn, chặt chẽ, khắt khe hơn.

Cùng với tính chất trung tâm, đầu cầu tiếp xúc và giao lưu văn hóa, sự phát triển của các trung tâm giáo dục ở Thăng Long - Hà Nội cũng hình thành cho con người nơi đây nền tảng tri thức tốt, cùng thị hiếu cảm thụ, hưởng thụ sáng tạo văn hóa, nghệ thuật đặc biệt tinh tế, qua thời gian định hình nên những phẩm chất “anh hùng, hào hoa, thanh lịch, văn minh”.

Có thể khẳng định, thanh âm của hào khí Thăng Long vang vọng suốt dặm dài lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc; hay nét duyên dáng “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài, dẫu không thanh lịch cũng người Trường An” chính là những dấu ấn nổi bật trong phẩm chất đẹp đẽ, vừa tiêu biểu, vừa độc đáo của người Thăng Long - Hà Nội.

Bên cạnh đó, với vị thế là Thủ đô, Hà Nội còn có thế mạnh là trung tâm lớn về khoa học - công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế, có mối quan hệ hợp tác với hơn 100 thủ đô các nước, quan hệ thương mại với trên 200 quốc gia, vùng lãnh thổ... Đây là điều kiện thuận lợi cho phát triển, là thị trường rộng mở để sản xuất, tiêu thụ các sản phẩm từ ngành công nghiệp văn hóa.

Đặc biệt và ý nghĩa hơn, tròn 20 năm được vinh danh là “Thành phố Vì hòa bình”, Hà Nội tiếp tục trở thành “Thành phố sáng tạo” của UNESCO như một sự xác lập mục tiêu phát triển văn hóa mới, truyền cảm hứng sáng tạo và định vị thương hiệu mới cho Hà Nội trên trường quốc tế.

Những chính sách khơi thông nguồn lực

Kế thừa và phát huy truyền thống văn hiến, anh hùng, vì hòa bình, sáng tạo, những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố luôn xác định xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Nội không chỉ là mục tiêu, động lực, mà còn là nguồn lực mới, quan trọng, trực tiếp quyết định sự phát triển bền vững của Thủ đô và đất nước.

Xuyên suốt 8 kỳ đại hội sau đổi mới (từ Đại hội X đến Đại hội XVII), Đảng bộ thành phố Hà Nội luôn quán triệt sâu sắc và vận dụng linh hoạt, sáng tạo để việc phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội không tách rời quan điểm của Đảng ta về phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam, song vẫn mang những nét đặc trưng phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội Thủ đô.

Với tư duy ấy, việc triển khai thực hiện, phát triển văn hóa, xây dựng con người được Hà Nội đặc biệt coi trọng, trở thành nhiệm vụ trọng tâm thường xuyên, có tính chiến lược lâu dài, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.

Hà Nội không chỉ có “vốn” di sản văn hóa giàu có mà còn có nguồn lực con người to lớn.

Để chuyển hóa nhận thức thành hành động cụ thể, Đảng bộ thành phố Hà Nội đã chủ động, sáng tạo, liên tục nhiều nhiệm kỳ có những chương trình công tác lớn, như: Chương trình số 05 (khóa XIII), Chương trình số 08 (khóa XIV), Chương trình số 04 (khóa XV, XVI) và Chương trình số 06 (khóa XVII, nhiệm kỳ 2020-2025) về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, với những giải pháp cụ thể, sáng tạo, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn, khẳng định văn hóa và con người đã và đang trở thành trung tâm trong chính sách phát triển bền vững Thủ đô.

Đặc biệt, ngày 20/2/2022, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2023, tầm nhìn đến năm 2025”. Đây là một trong 2 nghị quyết chuyên đề của Thành ủy Hà Nội khóa XVII (bên cạnh nghị quyết về công tác cán bộ), đã cho thấy ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa và minh chứng cho sự coi trọng văn hóa trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ Thủ đô.

Với định hướng rõ ràng gắn với mục tiêu cụ thể trong từng giai đoạn, Hà Nội đã triển khai bài bản, khoa học nhiều chính sách tích cực, nhằm thúc đẩy phát triển văn hóa nói chung và công nghiệp văn hóa nói riêng. Trong quá trình đó, Hà Nội luôn quan tâm, lắng nghe những ý tưởng, sáng kiến đóng góp để xây dựng, phát triển Thủ đô từ các chuyên gia trong nước và quốc tế thông qua việc tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm tham vấn; tổ chức, phối hợp tổ chức thành công nhiều lễ hội, sự kiện quy mô lớn trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa sáng tạo; phát triển các không gian sáng tạo văn hóa, nghệ thuật cộng đồng đem lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng người dân cả nước và bạn bè quốc tế…

Những điều này để nhằm hiện thực hóa việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có sự phát triển rõ rệt cả về chất và lượng, đóng góp tích cực vào tăng trưởng GRDP Thủ đô, đạt được mục tiêu “Hà Nội trở thành một trong ba trung tâm công nghiệp văn hóa của cả nước”…

Đáng chú ý, Thành phố đặc biệt quan tâm và đầu tư nguồn lực cho lĩnh vực văn hóa nói chung và công nghiệp văn hóa nói riêng. Năm 2022, Hà Nội đã thông qua Nghị quyết số 02/NQ-HĐND bổ sung kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm 2021-2025 và những năm tiếp theo với hơn 14.000 tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa - nguồn lực vô cùng quan trọng cho phát triển du lịch văn hóa, xây dựng Thành phố sáng tạo.

Chính nhờ văn hóa được khơi đúng mạch nguồn đã trở thành “chất xúc tác” thúc đẩy du lịch, dịch vụ phát triển có tính “bứt phá”. Đến nay, tỉ trọng khu vực dịch vụ trong GRDP của Thành phố đã vượt 67%, hoàn thành sớm mục tiêu của nhiệm kỳ 2020 - 2025 về cơ cấu kinh tế; góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân Thủ đô Hà Nội.

Từ đây, có thể thấy rõ điều quan trọng không kém là khi văn hóa phát triển gắn chặt với mục tiêu xây dựng con người, thì quá trình đó cũng đồng thời thúc đẩy con người quay trở lại sáng tạo không ngừng, vừa làm cho “vốn văn hóa” của Hà Nội càng thêm tỏa sáng, vừa thổi luồng gió mới vào môi trường phát triển chung của Thủ đô và đất nước.

Định vị thành trung tâm công nghiệp văn hóa

Mục tiêu chung được thành phố Hà Nội xác định là tạo bước phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô cả về quy mô, chất lượng sản phẩm, dịch vụ và thị trường, đảm bảo phát triển bền vững trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tốc độ, tỷ trọng, giá trị gia tăng cao; hoạt động có tính chuyên nghiệp, với kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại; dịch vụ, sản phẩm văn hóa đa dạng, có chất lượng, có thương hiệu, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ của người dân trong nước, thúc đẩy phát triển du lịch và xuất khẩu.

Trong các phát biểu chỉ đạo định hướng phát triển văn hóa của Thủ đô, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong đã khẳng định: Văn hóa là nguồn tài nguyên nhân văn, là kho báu quý giá, vô tận, là chất liệu, là nguồn vốn thu hút các doanh nghiệp đầu tư xây dựng thành các sản phẩm và dịch vụ văn hóa, trở thành một trong những lợi thế so sánh để thành phố Hà Nội có thể phát triển du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, thiết kế... những ngành công nghiệp văn hóa có thế mạnh, tạo động lực phát triển Thủ đô.

Từ nhận thức tới hành động, phát huy tiềm năng, thế mạnh để phát triển công nghiệp văn hóa, để trở thành một trong 3 trung tâm hàng đầu cả nước về phát triển công nghiệp văn hóa, định vị tầm nhìn, chiến lược cho một “Thành phố sáng tạo”, thời gian tới, Hà Nội tiếp tục tập trung chỉ đạo thực hiện nhất quán quan điểm phát triển công nghiệp văn hóa được đặt tổng thể và dựa trên nền tảng phát triển văn hóa con người Việt Nam nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng.

Việc phát triển công nghiệp văn hóa phải trên nguyên tắc đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, phát huy tối đa những tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô ngàn năm văn hiến... Bên cạnh đó, sớm hoàn thiện quy hoạch, cơ chế, chính sách phát triển văn hóa và công nghiệp văn hóa để huy động, đầu tư, khai thác tối đa và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô vừa bao trùm, đặc sắc, vừa bền vững, hiện đại.

Hà Nội cũng đề ra nhiều nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu để phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô Hà Nội đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.

Trong đó nhấn mạnh các nội dung trọng tâm: Khơi dậy ý chí, khát vọng phát triển Thủ đô của nhân dân Hà Nội; lấy khoa học, công nghệ cao và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt để xây dựng và phát triển Thủ đô; phát triển văn hóa, xây dựng nền công nghiệp văn hóa Hà Nội thực sự là nguồn lực mới cho Thủ đô; hoàn thiện hệ thống pháp luật với cơ chế, chính sách phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển Thủ đô.

Trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào “Kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” và Hà Nội là Thủ đô của cả nước, là bộ mặt của quốc gia - nơi hội tụ khí phách cha ông, hồn thiêng sông núi, mảnh đất địa linh nhân kiệt, tiêu biểu cho truyền thống văn hiến, anh hùng, hòa bình và hữu nghị của dân tộc Việt Nam - nơi vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu “Thủ đô Anh hùng”, ba lần được tặng thưởng “Huân chương Sao vàng”, được tổ chức quốc tế vinh danh là “Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người”, “Thành phố vì hòa bình”, “Thành phố sáng tạo”…; được đồng bào, chiến sĩ cả nước gửi gắm niềm tin và hy vọng.

Chính vì thế, yêu cầu đặt ra đối với công cuộc phát triển văn hóa, con người Hà Nội cần phải cao hơn, sâu hơn, mạnh hơn.

Với truyền thống “gương mẫu, đi đầu của cả nước”, Đảng bộ, chính quyền, các tầng lớp nhân dân Thủ đô xác định quyết tâm cao, nỗ lực lớn, đoàn kết, sáng tạo để vừa phát huy bề dày truyền thống vẻ vang và những thành tựu đạt được, vừa khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế.

Đặc biệt, chú trọng mở rộng và phát huy mạnh mẽ dân chủ trong Đảng, trong hệ thống chính trị và toàn xã hội; tăng cường vận động, tập hợp và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo sự đồng lòng, thống nhất ý chí, khát vọng vươn lên của mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân, phục vụ sự nghiệp xây dựng phát triển bền vững Thủ đô; hòa nhịp cùng cả nước hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Nguyễn Công