Phát huy sức mạnh Nhân dân trong tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Cơ sở chính trị, pháp lý về vai trò Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Cơ sở chính trị

Đại hội XIII của Đảng đã đề ra chủ trương, đường lối phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030, tại điểm thứ 9 đã chỉ rõ: “Thực hành và phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ và vai trò chủ thể nhân dân; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; củng cố, nâng cao niềm tin của nhân dân, tăng cường đồng thuận xã hội; tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội”1.

Trong mục “Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân”, Đảng chỉ rõ: “Đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong phát triển đất nước, trong toàn bộ quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy tính tích cực chính trị - xã hội, trí tuệ, quyền và trách nhiệm của Nhân dân tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, xây dựng đội ngũ đảng viên, cán bộ, công chức; động viên nhân dân tham gia phát triển kinh tế”2.

Để thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng về “Phát huy tính tích cực chính trị - xã hội, trí tuệ, quyền và trách nhiệm của Nhân dân tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Bộ Chính trị ban hành Quyết định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền (Quyết định số 218-QĐ/TW ngày 12/12/2013). Mục đích góp ý nhằm phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền và trách nhiệm của Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, đồng thời cũng là tiếp tục thể chế hóa cơ chế: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân.

Đối tượng góp ý đối với Đảng, bao gồm:

+ Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các Ban Đảng ở Trung ương, các Đảng đoàn, Ban cán sự đảng, Đảng ủy trực thuộc Trung ương.

+ Ban Chấp hành, Ban Thường vụ, thường trực cấp ủy các cấp; các Đảng, đoàn, Ban cán sự đảng, Đảng ủy trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy; các cơ quan tham mưu, giúp việc của cấp ủy, các cơ quan đảng ở các cấp, chi ủy, chi bộ.

+ Cán bộ, đảng viên.

Đối tượng góp ý đối với chính quyền, bao gồm:

+ Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân; các cơ quan của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp.

+ Chính phủ, lãnh đạo các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ.

+ Lãnh đạo Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân các cấp; Kiểm toán nhà nước.

+ Cán bộ, công chức, viên chức (gọi chung là cá nhân).

Nội dung góp ý với tổ chức đảng, bao gồm:

+ Dự thảo nghị quyết, chỉ thị, quyết định, quy định, quy chế, quy định, kết luận (sau đây gọi chung là quy định) của Đảng có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân.

+ Việc thực hiện nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

+ Mối quan hệ giữa cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên với nhân dân.

+ Phẩm chất, đạo đức, lối sống và vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng; mối quan hệ giữa đảng viên với nhân dân.

Nội dung góp ý với chính quyền, bao gồm:

+ Việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp và pháp luật.

+ Việc thể chế hóa, cụ thể hóa và tổ chức thực hiện các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các văn bản quy phạm pháp luật.

+ Việc cải cách hành chính; phòng, chống tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các tiêu cực khác.

+ Việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở; công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.

+ Việc thực hiện chính sách, pháp luật, thực hiện nghĩa vụ công dân.

+ Về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và trách nhiệm nêu gương, trách nhiệm thi hành công vụ của cán bộ, công chức, viên chức, đại biểu dân cử, sĩ quan, chiến sĩ lực lượng vũ trang, nhất là người đứng đầu cơ quan nhà nước, chính quyền các cấp.

Sau 5 năm thực hiện Quyết định số 218, Ban Bí thư ban hành “Quy định vai trò nhân dân giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên” (Quyết định số 124-QĐ/TW ngày 2/2/2018).

Cơ chế giám sát quy định cụ thể mục đích, nội dung, hình thức giám sát; quyền và trách nhiệm của chủ thể giám sát, đó là:

1) Mục đích giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên nhằm góp phần xây dựng Đảng trong sạch.

2) Nội dung giám sát là các biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống được xác định trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

3) Về hình thức giám sát, thông qua việc quan sát, tìm hiểu, giao tiếp của nhân dân đối với người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên. Khi có vi phạm các biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, nhân dân phản ánh trực tiếp với cấp ủy, tổ chức đảng, với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Hội nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ 10, khóa IX, nhiệm kỳ 2019 - 2024. ẢNH: QUANG VINH

Cơ sở pháp lý

Tại Điều 8 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của nhân dân; kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền”.

Tại Điều 28 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Công dân có quyền tham gia quản lý Nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước.

Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân”.

Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đều có các quy định cụ thể trách nhiệm của cơ quan, tổ chức mình đối với việc thực hiện các quyền của Nhân dân tham gia quản lý, giám sát, bảo vệ Nhà nước.

Luật Tổ chức Quốc hội khóa XIII, tại Điều 20 quy định:

+ Quốc hội xem xét báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị và việc giải quyết kiến nghị của cử tri cả nước.

+ Quốc hội xem xét báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri cả nước do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình.

+ Quốc hội xem xét báo cáo giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền do Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình.

+ Khi cần thiết, Quốc hội ra nghị quyết về việc giải quyết kiến nghị của cử tri.

+ Các cơ quan nhà nước, tổ chức hữu quan có trách nhiệm nghiên cứu, giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri và báo cáo với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả giải quyết.

Luật Tổ chức Chính quyền ở địa phương, tại Điều 17, về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở tỉnh quy định: Quyết định và tổ chức thực hiện các biện pháp nhằm phát huy quyền làm chủ của nhân dân, huy động các nguồn lực để xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh.

Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022, có rất nhiều quy định về quyền của nhân dân tham gia quản lý, giám sát. Cụ thể là:

+ Quyền được công khai thông tin và yêu cầu cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời theo quy định của pháp luật.

+ Quyền đề xuất sáng kiến, tham gia ý kiến, bàn bạc và quyết định đối với các nội dung thực hiện dân chủ ở cơ sở theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

+ Quyền kiểm tra, giám sát, kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo, khởi kiện đối với các quyết định, hành vi vi phạm pháp luật ở cơ sở theo quy định của pháp luật.

+ Được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp trong thực hiện dân chủ ở cơ sở theo quy định của pháp luật.

+ Quyền nhân dân trực tiếp giám sát và nhân dân giám sát thông qua tổ chức của mình là Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.

Quyền công dân tham gia xây dựng, quản lý, giám sát hoạt động của Nhà nước còn thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, theo quy định tại Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đó là:

+ Tham gia công tác bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân.

+ Tham gia tuyển chọn thẩm phán, kiểm sát viên và giới thiệu hội thẩm nhân dân.

+ Tham gia xây dựng pháp luật.

+ Tham dự các kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, kỳ họp Hội đồng nhân dân, phiên họp Ủy ban nhân dân.

+ Tham gia phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

+ Tham gia góp ý, kiến nghị với Nhà nước.

+ Giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức.

Đây là những chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước được ban hành trong giai đoạn mới để phát huy sức mạnh của Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân.

Phát huy sức mạnh Nhân dân trong bối cảnh mới đối với việc tham gia xây dựng, quản lý, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước

Về việc tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, từ khi có Quyết định số 218 (năm 2013) của Đảng cụ thể hóa về quyền Nhân dân góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, Nhân dân đã nhận thức được quyền và trách nhiệm của mình tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền ở địa phương, chứ không phải chỉ là công việc riêng của Đảng, của Nhà nước, của chính quyền địa phương.

Thứ nhất, nội dung Nhân dân góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, chủ yếu là góp ý các chính sách trong các nghị quyết, chỉ thị, quyết định của Trung ương, của cấp ủy, cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương có liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của Nhân dân, như chính sách về phát triển kinh tế, các giải pháp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, văn hóa, giáo dục và xã hội của các tầng lớp nhân dân; những chính sách đối với các dân tộc thiểu số, Nhân dân ở vùng cao, vùng có nhiều khó khăn, biên giới, hải đảo; những chính sách về đất đai, kinh doanh, xuất nhập khẩu,…

Góp ý về phẩm chất, đạo đức, lối sống và vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng; mối quan hệ giữa đảng viên với Nhân dân.

Thứ hai, các phương thức đã được Nhân dân thực hiện góp ý với cơ quan, tổ chức, cá nhân, bao gồm:

- Thông qua các dự thảo pháp luật lấy ý kiến Nhân dân trên cổng thông tin điện tử của cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, Mặt trận Tổ quốc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân.

- Thông qua các cuộc họp Nhân dân ở thôn, tổ dân phố, được cấp ủy đảng, chính quyền cơ sở; chi bộ, tổ trưởng dân phố phối hợp với Mặt trận Tổ quốc cấp xã, Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư chủ trì tổ chức.

- Thông qua các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu dân cử.

- Thông qua hộp thư góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền được đặt công khai tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã và hộp thư tại trụ sở cơ quan Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội cùng cấp.

- Thông qua các cuộc đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng với Nhân dân mỗi năm một lần.

- Thư góp ý của người dân gửi trực tiếp đến cơ quan, tổ chức đảng, chính quyền các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Thứ ba, về quyền giám sát của Nhân dân, có 2 phương thức, đó là:

- Nhân dân trực tiếp giám sát hoạt động của cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương, cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử trong việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giám sát phẩm chất, đạo đức, lối sống và vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là giám sát những người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền địa phương trong việc thực hiện mối quan hệ giữa đảng viên với Nhân dân ở nơi cư trú.

Thực tiễn qua 5 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch giữa Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về giám sát cán bộ, công chức ở khu dân cư tại 5 tỉnh, thành phố, Mặt trận Tổ quốc đã nhận được 3.123 đơn giám sát và ý kiến phản ánh trực tiếp của Nhân dân. Nội dung đơn thư, phản ánh phần lớn là những vi phạm về quản lý đất đai, thu hồi, giải phóng mặt bằng; trong quản lý, xây dựng; về môi trường; về thực hiện chính sách xã hội; vi phạm về Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở; biểu hiện tham nhũng; về thái độ trong việc tiếp xúc, giải quyết công việc của người dân; vi phạm trách nhiệm công vụ và cải cách hành chính.

- Nhân dân giám sát thông qua Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã từng bước đi vào nền nếp; hoạt động chất lượng, kết quả, thực chất; phát huy được quyền làm chủ trực tiếp của Nhân dân, nhất là trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.

Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là giám sát việc thực hiện những chính sách, pháp luật liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân theo kế hoạch giám sát hằng năm của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp.

Thứ tư, về trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Khi nhận được góp ý của Nhân dân, cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý, tiếp thu góp ý của Nhân dân. Những nội dung góp ý không thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức mình thì chuyển cho cơ quan, tổ chức có liên quan hoặc cấp có thẩm quyền xem xét tiếp thu và thông báo cho chủ thể góp ý biết.

Tuy nhiên, nhận thức của Nhân dân về quyền và trách nhiệm của mình tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, giám sát hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân còn hạn chế. Người dân chưa nắm vững được đầy đủ nội dung, hình thức góp ý, xây dựng và giám sát. Trong thực tiễn thực hiện công tác góp ý, xây dựng, giám sát, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhân dân ở một số địa phương còn chưa thể hiện được bản lĩnh dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Vẫn còn hiện tượng nể nang, né tránh, ngại va chạm, việc góp ý có tính nhạy cảm, nhất là góp ý đối với người đứng đầu, cán bộ chủ chốt của cấp ủy đảng, cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương.

Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Nhân dân tham gia góp ý, xây dựng Đảng; góp ý, xây dựng, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương

Một là, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu rộng trong toàn xã hội, nhất là trong hệ thống chính trị, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức thành viên của Mặt trận, trong đoàn viên, hội viên và trong Nhân dân về ý nghĩa, vai trò, quyền và trách nhiệm tham gia góp ý, xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền nhằm góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, nâng cao năng lực hoạt động của nhà nước; xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh, hoạt động ngày càng hiệu lực, hiệu quả trong giai đoạn mới, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Hai là, cần quy định đầy đủ cơ chế, chính sách, pháp luật cụ thể để thực hiện các quyền và trách nhiệm của Nhân dân tham gia góp ý, xây dựng, giám sát, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trong thực tế.

Ba là, Mặt trận Tổ quốc tiến hành tổng kết thực tiễn các hoạt động tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp, của Nhân dân, để xây dựng và ban hành các quy chế, quy trình thực hiện tốt các công tác: 1) Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật; 2) Công tác tập hợp ý kiến, kiến nghị của Nhân dân; 3) Quy chế, quy trình thực hiện các hình thức góp ý xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền ở địa phương; 4) Quy chế, quy trình thực hiện các hình thức giám sát và phản biện xã hội; 5) Phương thức phối hợp và thống nhất hành động giữa các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc; 6) Phương thức phối hợp với cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương ở mỗi cấp, nhằm nâng cao chất lượng các hoạt động tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền địa phương.

Bốn là, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.

Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp ở địa phương quan tâm hơn nữa việc lãnh đạo đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao chất lượng, thực chất hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, của Nhân dân trong công tác tham gia xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ban hành cơ chế tổ chức hoạt động đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy đảng, chính quyền với Nhân dân.

Năm là, phối hợp với cơ quan nhà nước và chính quyền địa phương là một trong những phương thức hoạt động chủ yếu của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Để Mặt trận Tổ quốc các cấp thực hiện tốt công tác tham gia xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền, thì cơ quan nhà nước, chính quyền ở mỗi cấp phải phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tổ quốc thông qua việc xây dựng Quy chế phối hợp trên các lĩnh vực công tác Mặt trận tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, xây dựng chính quyền.

Sự phối hợp giữa cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương là sự tất yếu của mối quan hệ công tác trong hệ thống chính trị, có ý nghĩa quan trọng trong việc kết hợp các biện pháp quản lý của Nhà nước với các phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc thực hiện vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân tham gia góp ý, xây dựng, giám sát và bảo vệ Đảng, Nhà nước.

Cơ quan nhà nước có liên quan, chính quyền địa phương phải phối hợp, tạo điều kiện cung cấp đầy đủ thông tin và các văn bản cần thiết và tạo điều kiện cho hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và Nhân dân; phải thực hiện nghiêm quy định của pháp luật việc phúc đáp bằng văn bản trả lời các ý kiến, kiến nghị của Nhân dân, của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để bảo đảm cho hoạt động tham gia xây dựng Nhà nước, chính quyền địa phương đạt kết quả, hiệu quả thực chất.

Chú thích:

1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr. 118.

2. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tập I, tr. 173.

ĐỖ DUY THƯỜNG - Ủy viên Đoàn Chủ tịch,

nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam