Phát huy 'sức mạnh nội sinh' của người cao tuổi trong kỷ nguyên mới

Đoàn Người cao tuổi Thủ đô đồng diễn. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Việt Nam chính thức bắt đầu bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 và quá trình già hóa dân số đang diễn ra với tốc độ nhanh.

Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng nhanh, từ 65,5 tuổi năm 1993 lên 74,7 tuổi năm 2024, cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập bình quân đầu người. Cùng với đó, số lượng người già cũng tăng lên nhanh chóng.

Họ là những cây cao bóng cả đã cống hiến cả đời cho đất nước và vẫn là nguồn lực to lớn về trí tuệ, kinh nghiệm, đạo đức để đồng hành cùng dân tộc trong thời kỳ hội nhập và phát triển mạnh mẽ.

Việt Nam có trên 14,3 triệu người cao tuổi

Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà cho hay hiện nay Việt Nam có trên 14,3 triệu người cao tuổi, chiếm gần 13% dân số, trong đó gần 2,5 triệu người từ 80 tuổi trở lên. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024. Bên cạnh những đóng góp quan trọng, người cao tuổi cũng đối mặt với nhiều thách thức, nhất là gánh nặng bệnh tật và nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao.

Thống kê cho thấy trên 70% người cao tuổi mắc trung bình từ 3 bệnh mãn tính trở lên như sa sút trí tuệ, hội chứng dễ bị tổn thương, các bệnh tim mạch, đái tháo đường, thoái hóa cơ xương khớp... Đặc biệt các bệnh về mắt gây mù lòa và khiếm thị chiếm tỷ lệ cao như đục thủy tinh thể, chiếm tới 74% bệnh lý về mắt gây mù lòa.

Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt nhấn mạnh mô hình “chống cô đơn cho người già, người có tuổi.” (Ảnh: TTXVN/Vietnam+)

Phát biểu tại Hội nghị quán triệt 4 nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt nhấn mạnh mô hình “chống cô đơn cho người già, người có tuổi,” coi đó là vấn đề rất nhân văn, gắn liền với thực tiễn xã hội Việt Nam hiện nay.

Tổng Bí thư gợi ý việc chăm sóc người lớn tuổi cần giống như chăm sóc học sinh. Với những người ở độ tuổi 70, 80, khi con cháu đi làm, đi học, thường ở nhà ít vận động và dễ rơi vào cô đơn thì các trung tâm dưỡng lão có thể tổ chức ôtô đón họ đi sinh hoạt ban ngày, chiều đưa về. Mô hình này không chỉ giúp người cao tuổi giao lưu, vận động, tránh sự cô đơn mà còn tạo điều kiện để cộng đồng, doanh nghiệp tư nhân tham gia vào dịch vụ chăm sóc người già, qua đó vừa giải quyết được nhu cầu an sinh, vừa hình thành ngành dịch vụ mới có ý nghĩa xã hội sâu sắc.

Những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với lớp người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số nhanh. Đó không chỉ là chính sách chăm sóc tuổi già, mà còn là tư duy mới, coi người cao tuổi như một nguồn lực, một đối tượng cần được đồng hành thay vì chỉ chăm lo đơn thuần. Đây cũng là sự tiếp nối quyết tâm mà Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đã thể hiện tại Lễ phát động Tháng hành động vì Người cao tuổi năm 2025 với chủ đề “Phát huy vai trò người cao tuổi trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.”

Nhu cầu chăm sóc tăng nhanh

Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch-Tài chính, Phụ trách tham mưu lĩnh vực Quy hoạch, kế hoạch, chiến lược phát triển ngành Y tế cho hay nhu cầu chăm sóc người già tại Việt Nam dự kiến sẽ gia tăng nhanh trong thời gian tới, nguyên nhân không chỉ do sự gia tăng nhanh số lượng người già mà còn do những yếu tố tác động khác như thực trạng sức khỏe người già còn nhiều hạn chế.

Năm 2024, tuổi thọ bình quân của Việt Nam đạt 74,7 nhưng số năm sống khỏe mạnh chỉ đạt 65,4 tuổi. Thống kê cho thấy ở Việt Nam, bình quân mỗi người cao tuổi mắc ba bệnh và đối diện với nguy cơ tàn phế do lão hóa. Chi phí y tế để điều trị bệnh mạn tính và chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi ước tính cao gấp 7-8 lần so với người trẻ, gây áp lực tài chính nặng nề lên hệ thống y tế công cộng.

Phó giáo sư Hằng cho biết chi phí chăm sóc sức khỏe cho người già được cho có tác động tiêu cực tới tài chính hộ gia đình. Điều tra của tác giả Nguyễn Hoàng Giang (2022) đánh giá gánh nặng tài chính hộ gia đình liên quan tới chăm sóc sức khỏe cho người già tại Việt Nam cho thấy chi tiêu tiền túi cho chăm sóc sức khỏe cho các thành viên lớn tuổi của hộ gia đình chiếm tới 86,3% tổng chi tiêu hộ gia đình.

Ở những hộ gia đình có người già, 8,7% phải đối mặt với mức chi tiêu thảm họa cho chăm sóc sức khỏe và 12,2% gặp khó khăn tài chính do chi tiêu chăm sóc sức khỏe. Những hộ gia đình được thấy gặp nguy cơ cao hơn về gánh nặng tài chính do chi phí y tế là những hộ gia đình có ít thành viên (bao gồm cả hộ gia đình chỉ có người già), sinh sống tại vùng sâu, vùng xa và người già trong gia đình mắc các bệnh mạn tính.

Bệnh nhân cao tuổi được chăm sóc, điều trị tại một bệnh viện. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)

Nguồn lực trí tuệ to lớn

Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà cho hay công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Đảng, Chính phủ thông qua các văn bản chỉ đạo.

Đặc biệt vừa qua Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 09/9/2025 về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân. Nghị quyết đã chỉ đạo mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có ít nhất một bệnh viện đạt cấp chuyên sâu; có bệnh viện lão khoa hoặc bệnh viện đa khoa có chuyên khoa lão khoa, các cơ sở chăm sóc người cao tuổi tiếp tục hoàn thiện hệ thống dịch vụ phục hồi chức năng, kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi.

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn dặc biệt quan tâm đến công tác chăm sóc người cao tuổi. Nhiều chính sách về y tế, bảo hiểm, phúc lợi xã hội đã được ban hành nhằm chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho các cụ. Hệ thống Hội Người cao tuổi từ Trung ương đến cơ sở hoạt động mạnh mẽ, trở thành cầu nối quan trọng để người cao tuổi tham gia các hoạt động xã hội, đồng thời truyền đạt tiếng nói của họ đến các cơ quan quản lý.

Màn đồng diễn Thái Cực quyền của người cao tuổi. (Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN)

Thực tế chứng minh, khi được quan tâm và tạo điều kiện, người cao tuổi sẽ tiếp tục cống hiến cho cộng đồng và đất nước. Họ có thể tham gia giảng dạy, cố vấn, vận động quần chúng, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, hay đơn giản chỉ bằng việc chia sẻ kinh nghiệm sống, kinh nghiệm phát triển bản thân để chỉ bảo, uốn nắn con cháu... Những giá trị đó, nếu được phát huy, sẽ trở thành một nguồn lực to lớn giúp xã hội phát triển bền vững và văn minh hơn.

Bởi người cao tuổi không chỉ là đối tượng cần được quan tâm chăm sóc mà còn là trụ cột tinh thần, tấm gương đạo đức và nguồn lực trí tuệ quý báu của dân tộc. Phát huy vai trò người cao tuổi trong kỷ nguyên mới chính là phát huy sức mạnh nội sinh, là góp phần làm nên sức bật vươn mình của đất nước./.

(Vietnam+)