Phát huy tinh thần tự phê bình để xây dựng Đảng ta là đạo đức, là văn minh theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi mỗi cấp ủy, tổ chức đảng, mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn đề cao ý thức tự giác tự phê bình, phải chủ động, tự giác kiểm thảo, tự nhận trách nhiệm của tập thể và cá nhân trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ, gắn trách nhiệm của cá nhân với trách nhiệm của tập thể. Người nói: “Mỗi cán bộ, mỗi đảng viên hằng ngày phải tự kiểm điểm, tự phê bình, tự sửa chữa như mỗi ngày phải rửa mặt. Được như thế thì trong Đảng sẽ không có bệnh mà Đảng sẽ mạnh khỏe vô cùng”(1). Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời về thực hành tự phê bình và phê bình. Mọi suy nghĩ và hành động của Người, trong đó có việc phê bình và tự phê bình, đều xuất phát từ mục tiêu giản dị: tất cả vì con người và vì hạnh phúc của mọi người.

Trong quá trình công tác, có một số cán bộ, đảng viên, kể cả người giữ cương vị cao mắc phải sai lầm, khuyết điểm, thậm chí phạm phải những khuyết điểm, vi phạm nghiêm trọng. Điều quan trọng là khi mắc phải sai lầm, khuyết điểm đó, cấp ủy, tổ chức đảng, từng cán bộ, đảng viên phải nêu cao ý thức tự giác nhận rõ sai lầm, khuyết điểm, vi phạm, chủ động tự giác nhận trách nhiệm của tập thể, cá nhân, đề ra cách sửa chữa, khắc phục phù hợp, phấn đấu vươn lên. Khi cần thiết phải công khai xin lỗi, sửa chữa, khắc phục khuyết điểm, vi phạm đó trước quốc dân, đồng bào để mong đồng bào tha thứ. Trong cải cách ruộng đất, Đảng, Chính phủ đã mắc phải những sai lầm, khuyết điểm, Trung ương tự phê bình, đồng chí Trường Chinh từ chức Tổng Bí thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh với cương vị là người đứng đầu Đảng, Chính phủ tự giác nhận khuyết điểm, sai lầm đó và đã được quốc dân, đồng bào tha thứ. Vì thế, uy tín của Đảng, của Chính phủ, của cán bộ, đảng viên không những không giảm sút mà còn được nâng lên.

Thực tế cho thấy, thời gian qua, còn một bộ phận cấp ủy, tổ chức đảng và một số cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, sa vào chủ nghĩa cá nhân vị kỷ, cơ hội thực dụng, tham nhũng, lãng phí, “tư duy nhiệm kỳ và bệnh thành tích”, “lợi ích nhóm”, quên đi bổn phận với Đảng, với nhân dân, với dân tộc. Tình trạng tham nhũng chính trị, tham nhũng cơ chế, chính sách, tham nhũng quyền lực thông qua việc tác động, can thiệp để “chạy”, hoặc “bắc thang cho trèo”, hoặc “nâng đỡ không trong sáng” vào những chức vụ, những vị trí quan trọng, có nhiều thuận lợi, cơ hội thăng tiến và thu được nhiều lợi ích, bất chấp tiêu chuẩn, điều kiện không đúng, không đủ quy trình, sai thủ tục, không bảo đảm diễn ra ngày càng tinh vi. Dẫn đến hậu quả chỉ tìm được người thân, người nhà, người chịu “chạy”, "người có bề dày cung tiến", người thiếu đức, kém tài; gây nhiều hậu quả trong công tác tổ chức, cán bộ, công tác lãnh đạo, quản lý, điều hành; làm cho công tác cán bộ là khâu then chốt của then chốt đang là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ, làm giảm sút niềm tin của nhân dân.

Điều đáng lo ngại là khi mắc phải những khuyết điểm, vi phạm, đã chót “nhúng chàm” đã có những cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên không tự giác nhận trách nhiệm, khuyết điểm, vi phạm và không chủ động có biện pháp sửa chữa, khắc phục, phấn đấu vươn lên. Thậm chí còn tìm mọi cách để tiêu hủy, hợp pháp hóa chứng cứ, hồ sơ, tài liệu, bưng bít thông tin, che giấu khuyết điểm, vi phạm, tìm cách mua chuộc, đe dọa, trả thù và trù dập người đấu tranh phê bình, tố cáo đúng, hoặc nhờ can thiệp, tác động tổ chức, cá nhân có thẩm quyền kiểm tra, thanh tra,… xem xét, xử lý.

Khi cấp ủy, ủy ban kiểm tra có thẩm quyền qua kiểm tra đã kết luận có khuyết điểm, vi phạm, yêu cầu kiểm điểm, tự phê bình, tự kiểm tra, tự nhận hoặc đề xuất hình thức kỷ luật thì còn không ít cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên không tự giác nhận khuyết điểm, vi phạm, chưa tự nhận trách nhiệm. Một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên còn quanh co, đổ lỗi cho khách quan, cho người khác, cho cấp dưới hoặc cấp trên; chỉ nêu ưu điểm, kết quả, thành tích, quá trình cống hiến hoặc chỉ nhận những khuyết điểm, vi phạm nhỏ, thứ yếu, chối bỏ khuyết điểm, vi phạm chính, gây hậu quả rất nghiêm trọng... để đề nghị được minh oan, xem xét giảm mức độ, hình thức xử lý. Tổ chức đảng có khuyết điểm, vi phạm cũng không tự giác nhận trách nhiệm, khuyết điểm, vi phạm của tập thể và gắn với trách nhiệm, khuyết điểm, vi phạm của từng cá nhân, trong đó có cả người đứng đầu, cán bộ chủ chốt có khuyết điểm, vi phạm rất nghiêm trọng, phải xử lý ở mức độ, hình thức cách chức hoặc khai trừ ra khỏi Đảng.

Và còn tình trạng tổ chức đảng quản lý nhận thức chưa đúng, không nêu cao ý thức phê bình, góp ý chân thành, thẳng thắn để giúp cho tổ chức đảng hoặc cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm kiểm điểm, tự phê bình nghiêm túc, cầu thị, tự giác nhận trách nhiệm, hình thức xử lý kỷ luật phù hợp, từ đó bỏ phiếu quyết định hoặc đề nghị hình thức kỷ luật theo thẩm quyền được chính xác. Có cấp ủy, tổ chức đảng không thấy được trách nhiệm của tổ chức mình trong việc động viên, thuyết phục tổ chức đảng cấp dưới, cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm tự giác kiểm điểm, nhận trách nhiệm, hình thức xử lý phù hợp, mà còn bao biện, che giấu, xin hoặc đề nghị không xử lý, xử lý kỷ luật nhẹ hơn; sợ ảnh hưởng đến truyền thống, đến phong trào chung và công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của địa phương, đơn vị... Đó là biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của tổ chức đảng và của một bộ phận cán bộ, đảng viên với các hình thức, mức độ khác nhau.

Các vụ việc vi pạm, sai phạm thời gian qua ở một số bộ, ngành, tập đoàn và địa phương cấp tỉnh, hầu hết các tổ chức đảng, đảng viên được kiểm tra, kể cả cán bộ cao cấp chưa tự giác kiểm điểm, tự kiểm tra, nhận trách nhiệm và hình thức kỷ luật đúng với nội dung, tính chất, mức độ, tác hại và nguyên nhân vi phạm. Tổ chức đảng tính chiến đấu kém, không đề nghị hoặc đề nghị hình thức kỷ luật đối với đảng viên được kiểm tra thấp, chưa đúng với mức lỗi phạm, gây bức xúc trong dư luận.

Song, cũng đã xuất hiện một số trường hợp cán bộ được kiểm tra đã tự giác kiểm điểm, tự nhận trách nhiệm về khuyết điểm, vi phạm và nhận hình thức kỷ luật. Tổ chức đảng nơi đảng viên công tác, sinh hoạt cũng đã nhận thức đúng, nêu cao trách nhiệm trong việc phê bình, góp ý kiến về khuyết điểm, vi phạm của đồng chí mình và bỏ phiếu đề nghị hình thức kỷ luật đúng với kết luận của tổ chức đảng có thẩm quyền.

Về vấn đề này, đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần đề cập trong bối cảnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng thời gian qua, bên cạnh kết quả, thành tích đã đạt được, cũng còn những khuyết điểm, hạn chế, yếu kém, thậm chí là vi phạm của một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên. Cần phải chủ động giám sát, kiểm tra để phát hiện, phòng ngừa, ngăn chặn từ khi còn manh nha, không để xảy ra khuyết điểm, vi phạm là quan trọng nhất để vừa không mất cán bộ, vừa không hỏng công việc, không ảnh hưởng đến sự phát triển của Đảng, của đất nước. Còn việc phải kiểm tra, xử lý kỷ luật một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm thì không “thích thú gì”, là việc “cực chẳng đã”. Tuy nhiên, để đề cao sự cảnh tỉnh, răn đe, giữ nghiêm kỷ cương, kỷ luật, sự trong sạch, vững mạnh sự phát triển của Đảng thì cần phải xử lý kỷ luật “một vài người để cứu muôn người” là việc cần thiết nhằm khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, “trên khởi động, dưới chậm chuyển động”. Điều quan trọng không phải xử lý kỷ luật “thật nhiều, thật nặng” đối với tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm, mà xử lý phải “thấu tình, đạt lý”, khiến đối tượng bị kiểm tra, xử lý phải phải thực sự “tâm phục, khẩu phục”, phải bảo đảm “công minh, chính xác, kịp thời”, có tính giáo dục, phòng ngừa, răn đe chung và có “tính nhân văn cao”theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Để nêu cao tinh thần tự phê bình theo tư tưởng Hồ Chí Minh và tiến tới thực hiện văn hóa tự giác tự phê bình, “tự soi”, “tự nhận khuyết điểm vi phạm”, “tự nhận trách nhiệm”, “tự xử” của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên qua kiểm tra có khuyết điểm, vi phạm, trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ một số nội dung sau:

Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức cho cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên thấy được trách nhiệm của mình cả khi là chủ thể kiểm tra, khi là đối tượng kiểm tra và khi là đối tượng có liên quan (phối hợp, tham gia, chỉ đạo...) trong quá trình kiểm tra để thực hiện đúng trách nhiệm và thẩm quyền hoặc trách nhiệm và quyền của mình. Từ đó giúp cho quá trình kiểm tra trở thành tự kiểm tra, tự phê bình và phê bình sâu sắc để bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của kiểm tra. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình trong Đảng nói chung, trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật nói riêng. Đồng thời, tuyên truyền tính nhân văn theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật để cán bộ, đảng viên học tập, thấm nhuần, thực hiện đúng quy định cả khi là chủ thể, cả khi là đối tượng kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng để nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng, xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, là đạo đức, là văn minh.

Hai là, chủ thể kiểm tra phải có biện pháp khơi gợi, động viên, thuyết phục, cảm hóa đối tượng kiểm tra tin tưởng vào sự kiểm tra của tổ chức đảng để chủ động cộng tác, phối hợp, chấp hành nghiêm yêu cầu kiểm tra, quá trình thực hiện quy trình, thủ tục thi hành kỷ luật khi có khuyết điểm, vi phạm để bảo đảm nâng cao tính chủ động tự giác kiểm điểm, tự phê bình, tự kiểm tra, tự nhận trách nhiệm và hình thức xử lý thích hợp (tức là nâng cao văn hóa tự xử).

Ba là, tổ chức đảng phải nêu cao trách nhiệm trong việc động viên, thuyết phục, tạo điều kiện cho tổ chức đảng cấp dưới, đảng viên chấp hành nghiêm yêu cầu của chủ thể kiểm tra; đồng thời, phải nêu cao trách nhiệm trong việc tự phê bình, góp ý cho tổ chức đảng cấp dưới, cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm. Qua đó, giúp cho tổ chức đảng cấp dưới, cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm chuyển biến nhận thức, biến quá trình kiểm tra thành tự kiểm tra, tự phê bình, tự nhận trách nhiệm và hình thức xử lý kỷ luật phù hợp.

Bốn là,từng cấp ủy, tổ chức đảng cấp dưới, mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt, đặc biệt là người đứng đầu cấp ủy khi có khuyết điểm, vi phạm, phải có nhận thức đúng, nêu cao ý thức trách nhiệm, chủ động tự giác kiểm điểm, tự kiểm tra, tự phê bình về khuyết điểm, vi phạm, từ đó tự nhận trách nhiệm, mức độ, hình thức xử lý thích hợp. Khắc phục tình trạng thiếu tự giác, thiếu trung thực, không thành khẩn, quanh co, chối tội, đổ lỗi cho khách quan, cho người khác, cho tập thể, cho cấp dưới hoặc cho cấp trên.

Năm là, tăng cường tuyên truyền, phổ biến những vụ việc, trong đó cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, vi phạm đã chủ động tự giác kiểm điểm, tự phê bình, tự kiểm tra, tự nhận trách nhiệm và hình thức xử lý thích hợp, khắc phục khuyết điểm, vi phạm, hậu quả đã gây ra. Đôn đốc, tạo điều kiện cho đối tượng có khuyết điểm, vi phạm thực hiện đúng kết luận kiểm tra, quyết định xử lý kỷ luật, khắc phục hậu quả, phấn đấu vươn lên./.

Cao Văn Thống

Ủy viên Ủy ban Kiểm tra Trung ương

_________________________________

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, H, 2011, t.5, tr.279.