Phát huy vai trò của người dân trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí

Tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, hiệu quả

Trình bày Tờ trình dự án Luật tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết, việc xây dựng Luật TK, CLP nhằm tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả đối với công tác TK, CLP; góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý các hành vi gây lãng phí. Đồng thời, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm trong công tác TK, CLP và xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Để đảm bảo Luật mới được ban hành có ý nghĩa thực chất, đi vào thực tế, khắc phục tồn tại, hạn chế của Luật hiện hành, đạt được các mục tiêu, yêu cầu, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và đặc biệt là chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, dự án Luật TK, CLP được nghiên cứu, thiết kế với một số nội dung sửa đổi, hoàn thiện quan trọng.

Theo đó, tại dự thảo Luật đã quy định cụ thể 7 nhóm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền và trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong khu vực Nhà nước.

Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh việc người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định pháp luật về phòng, chống lãng phí hoặc để xảy ra hành vi gây lãng phí trong phạm vi cơ quan, tổ chức và lĩnh vực được giao quản lý.

Ví dụ, không ban hành, chậm ban hành hoặc không tổ chức triển khai thực hiện chương trình, kế hoạch TK, CLP trong phạm vi cơ quan, tổ chức và lĩnh vực được giao quản lý; không ban hành, chậm ban hành hoặc ban hành các văn bản trái pháp luật, gây lãng phí; không báo cáo hoặc chậm báo cáo, báo cáo không đầy đủ các thông tin theo quy định, yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền…

Đồng thời, thể chế các nội dung Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để bổ sung, hoàn thiện các quy định về phát hiện lãng phí và trách nhiệm xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí để khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức tích cực tham gia vào công tác TK, CLP.

Theo đó, dự thảo Luật được hoàn thiện theo hướng tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân đều có quyền cung cấp thông tin phát hiện lãng phí. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhận được thông tin về lãng phí có trách nhiệm kiểm tra, làm rõ, thông tin phát hiện lãng phí; ngăn chặn, khắc phục kịp thời trường hợp có lãng phí xảy ra; xử lý theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý sai phạm và công khai kết quả xử lý; giải trình trước cơ quan chức năng về việc để xảy ra lãng phí.

Cụ thể hóa Chỉ thị số 27-CT/TW của Bộ Chính trị, Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để hoàn thiện các quy định về nhận diện hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí và chế tài xử lý đối với các hành vi này, dự thảo Luật đã đưa ra 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý đối với một số hành vi mà Luật hiện hành chưa quy định.

Đồng thời, bổ sung nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết từng hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm cụ thể và chế tài xử lý kỷ luật tương ứng đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và các cá nhân có liên quan trong trường hợp thực hiện hành vi vi phạm hoặc hành vi gây lãng phí.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cũng cho biết, dự thảo Luật đã cụ thể hóa chỉ đạo của Tổng bí thư Tô Lâm để bổ sung các quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí, như bổ sung quy định về việc công khai bắt buộc đối với một số loại tài liệu, thông tin liên quan đến TK, CLP; bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP để liên tục theo dõi, cập nhật tình hình thực hiện TK, CLP trên phạm vi cả nước.

Tiếp tục quy định kiểm tra về TK, CLP là nhiệm vụ thường xuyên; tiếp tục quy định về thanh tra TK, CLP, về giám sát TK, CLP….

Trình bày báo cáo thẩm tra tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, về nguyên tắc TK,CLP, Cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục, nghiên cứu bổ sung một số nguyên tắc để đảm bảo thể hiện đầy đủ yêu cầu Chỉ thị số 27-CT/TW và Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW để đảm bảo thể chế hóa tinh thần xuyên suốt của Chỉ thị số 27-CT/TW “lấy TK là mục tiêu, CLP là nhiệm vụ”.

Theo đó, đề nghị bổ sung 1 khoản quy định nguyên tắc “Việc đánh giá TK,CLP phải dựa trên tiêu chuẩn, định mức do cơ quan có thẩm quyền ban hành, kết hợp với đánh giá tổng thể về kết quả thực hiện nhiệm vụ, chất lượng đầu ra, hiệu quả sử dụng nguồn lực và tác động xã hội”.

“Việc bổ sung nguyên tắc đánh giá tiết kiệm theo hướng kết hợp giữa tiêu chuẩn, định mức với kết quả thực hiện là cần thiết, cấp bách và phù hợp với xu hướng quản lý công hiện đại; bảo đảm TK thực chất, CLP hiệu quả hơn; tăng tính khách quan trong đánh giá bằng hệ thống tiêu chuẩn, định mức, gắn với kết quả và hiệu quả, giúp chuyển từ “quản lý đầu vào” sang “quản lý theo kết quả”; hạn chế lãng phí tiềm ẩn do cơ chế đánh giá hình thức, máy móc”, ông Phan Văn Mãi nói.

Đồng thời, đề nghị bổ sung nguyên tắc “Việc thực hành TK,CLP cần phân biệt rõ giữa hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với các rủi ro khách quan trong quá trình đổi mới, thực hiện cơ chế, chính sách thí điểm” nhằm tạo không gian pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, không bị “đánh đồng” giữa thất bại trong thử nghiệm và sai phạm; vừa kiểm soát được lãng phí vừa khuyến khích tính chủ động, năng động của cán bộ, công chức.

Về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân, Cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu, quy định về trách nhiệm giải trình; cơ chế khuyến khích và bảo vệ người cung cấp thông tin, người đấu tranh CLP; phân định trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm liên đới; quy định rõ nguyên tắc xử lý kỷ luật, miễn nhiệm hoặc từ chức khi để xảy ra lãng phí nghiêm trọng trong phạm vi quản lý; cơ chế tham vấn, giám sát của Nhân dân.

Quy định đảm bảo tính khả thi

Về xử lý vi phạm và bồi thường thiệt hại, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi nhấn mạnh, xử lý vi phạm trong thực hiện TK, CLP là nội dung quan trọng của Luật và để thể chế hóa Chỉ thị số 27-CT/TW, giải quyết những vướng mắc hiện nay.

Do đó, đề nghị nghiên cứu, quy định cụ thể về xử lý vi phạm và quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Theo đó, quy định rõ xử lý vi phạm đối với tổ chức, cá nhân và người đứng đầu trong trường hợp để xảy ra sai phạm và quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của tổ chức, cá nhân, trách nhiệm liên đới của người đứng đầu. Bên cạnh đó, đề nghị cần quy định trong Luật hoặc giao Chính phủ quy định các trường hợp gây lãng phí phải bồi thường, mức bồi thường.

Phát biểu tại phiên họp, các ý kiến trong UBTVQH tán thành với sự cần thiết ban hành Luật thay thế Luật Thực hành TK, CLP; đánh giá dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về TK, CLP, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Các ý kiến nhấn mạnh yêu cầu rà soát để đảm bảo sửa đổi Luật phải giải quyết được các khó khăn, vướng mắc hiện nay, tạo đột phá và đảm bảo công tác thực hành TK,CLP hiệu quả và thực chất hơn.

Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương đề nghị các điều khoản quy định về phạm vi điều chỉnh phải bao quát đầy đủ. “Các lĩnh vực chúng ta dễ bị lãng phí và không tiết kiệm không chỉ là tiền, tài sản ở khu vực công mà còn nguồn lực, cơ hội và thời cơ”, Phó Chủ tịch QH nói.

Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương phát biểu tại phiên họp.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch QH cũng nêu tình trạng “cha chung không ai khóc”, lĩnh vực của cơ quan nào chịu trách nhiệm thì cơ quan đó phát hiện, phản ánh và có biện pháp chế tài.

“Không chỉ với người dân mà ngay cả với cán bộ, công chức, phát hiện đó, biết đó nhưng không phải việc của mình là cũng không phản ánh, không báo cáo. Phải làm sao để Ngày Toàn dân TK,CLP và phong trào thực hành TK,CLP phải lan tỏa được và ai cũng phải có trách nhiệm để phản ánh. Phản ánh có thể đúng hoặc chưa đúng nhưng trong phần cung cấp thông tin thì chúng ta nên quy định để bảo đảm cho người dân mạnh dạn đề xuất, kiến nghị, chỉ trừ những đối tượng lợi dụng để xuyên tạc thực tiễn tình hình”, Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương đề nghị.

Nêu yêu cầu về tính khả thi của các quy định, Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương dẫn báo cáo giám sát chuyên đề của QH chỉ ra rằng, các quy định của luật vẫn có tính chất chung chung, mới chép lại những chủ trương, đường lối chứ chưa phải cụ thể hóa bằng các điều luật để thực hiện, dẫn tới việc thực thi pháp luật thiếu cụ thể, không bảo đảm.

Phó Chủ tịch QH bày tỏ đồng tình với việc cần làm sao để kết hợp giữa tiêu chí, tiêu chuẩn, quy chuẩn với thực tiễn để đánh giá.

“Có những tiêu chí, tiêu chuẩn bản thân cũng đã sinh ra lãng phí rồi, nếu áp chỗ này vào là mình cho đúng nhưng thực tiễn sai, nếu không gắn với thực tiễn thì cuối cùng lại đi thừa nhận lãng phí, vì tiêu chí, quy chuẩn là cả quá trình nhận thức. Tôi thấy chỗ này cần làm sao quy định cho đầy đủ, khả thi”, Phó Chủ tịch QH nói.

Cùng với đó, Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương cũng đề nghị phát huy vai trò giám sát của người dân. “Hơn ai hết, Nhân dân giám sát sẽ cụ thể hơn và người ta phản ánh với mình”, Phó Chủ tịch QH nói.

Tường Minh