Phát huy vai trò giám sát chất lượng nguồn nước bảo đảm mục tiêu cung cấp nước sạch cho sản xuất và sinh hoạt

Viện Kỹ thuật Biển-Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam (thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đang đóng vai trò then chốt trong công tác này thông qua các hoạt động nghiên cứu, giám sát và phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng và địa phương.

Giám sát khoa học làm cơ sở vận hành hiệu quả hệ thống thủy lợi

Trao đổi với phóng viên, ông Phạm Văn Tùng, Viện trưởng Viện Kỹ thuật Biển cho biết: Viện được Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi giao nhiệm vụ giám sát, dự báo chất lượng nước tại một số hệ thống thủy lợi quan trọng ở khu vực Nam Bộ, trong đó có các hệ thống như: Dầu Tiếng, Cái Lớn-Cái Bé, Quản lộ-Phụng hiệp, Tứ giác Long Xuyên.

Trong quá trình thực hiện, Viện Kỹ thuật Biển đã tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình giám sát, bảo đảm tính khoa học và độ tin cậy của kết quả. Viện còn thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các địa phương, các Sở Nông nghiệp và Môi trường, Chi cục Thủy lợi, và công ty quản lý khai thác thủy lợi để bảo đảm việc vận hành hệ thống thủy lợi nhịp nhàng, hiệu quả, phục vụ kịp thời cho nhu cầu sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân.

“Các kết quả giám sát, dự báo chất lượng nước được chúng tôi gửi kịp thời tới các cơ quan chức năng tại địa phương, từ đó làm cơ sở quan trọng để vận hành hợp lý hệ thống công trình, bảo đảm nguồn nước đạt chuẩn phục vụ sản xuất và dân sinh”, ông Tùng khẳng định.

Nguy cơ ô nhiễm nguồn nước: Cảnh báo từ thực tế và giải pháp phối hợp

Có một thực tế không thể bỏ qua là nguồn nước ở Đồng bằng sông Cửu Long đang đối mặt với nguy cơ ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng. Ông Lê Tự Do, Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi miền nam nhận định: “Giữ nước là quan trọng, nhưng giữ sạch nguồn nước mới là bài toán lâu dài”. Ông cho biết, vùng Đồng bằng sông Cửu Long với hơn 20.000km kênh rạch đang chịu áp lực lớn từ ô nhiễm do sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt và công nghiệp.

Phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, chất thải chưa qua xử lý và xả thải công nghiệp (kim loại nặng, hợp chất hữu cơ…) đang âm thầm gây suy giảm chất lượng nước nghiêm trọng, đe dọa không chỉ đến sản xuất nông nghiệp mà còn đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.

Trước thực trạng đó, Công ty Khai thác Thủy lợi miền nam đã và đang tích cực phối hợp các viện chuyên môn như Viện Kỹ thuật Biển, Viện Khoa học Thủy lợi miền nam và các địa phương để triển khai loạt giải pháp như:

Xây dựng mô hình dự báo ô nhiễm, quan trắc chất lượng nước định kỳ; Tăng cường tuyên truyền trong cộng đồng, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp xanh-sạch-bền vững; Hướng dẫn nông dân áp dụng các mô hình canh tác thông minh như “3 giảm 3 tăng”, “1 phải 5 giảm” nhằm giảm lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật thải ra môi trường;

Giám sát và xử lý nghiêm các nguồn thải không đúng quy định, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm; Đầu tư hoàn thiện hệ thống công trình thủy lợi nội đồng, bao gồm phân ranh sinh thái ngọt–mặn–lợ, tích trữ nước mưa sạch, xây dựng hồ chứa bổ sung như tại Vĩnh Tường (Hậu Giang);

Khuyến khích doanh nghiệp sản xuất tái sử dụng nước, giảm xả thải, và báo cáo định kỳ chất lượng nước thải; Khuyến khích cộng đồng dân cư và nông dân tham gia giám sát chất lượng nước thông qua các ứng dụng công nghệ (app cảnh báo chất lượng nước, dự báo thời tiết), xây dựng mô hình nông nghiệp hữu cơ, xử lý nước thải hộ gia đình bằng hầm biogas.

Giám sát chất lượng nước-"Chìa khóa" bảo vệ nguồn nước sạch cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Những nỗ lực của Viện Kỹ thuật Biển trong việc giám sát và cảnh báo chất lượng nước không chỉ giúp kiểm soát tốt tình trạng ô nhiễm mà còn là nền tảng để các địa phương đưa ra quyết sách điều hành thủy lợi hiệu quả, tiết kiệm nguồn lực và bảo vệ sức khỏe người dân.

Trong điều kiện biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, hạn hán, xâm nhập mặn, sụt lún, và ô nhiễm nước đang trở thành mối đe dọa thực sự, công tác giám sát chất lượng nước càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Vai trò của các đơn vị chuyên môn như Viện Kỹ thuật Biển cần được phát huy mạnh mẽ hơn, không chỉ trong thu thập số liệu mà còn trong tham mưu, tư vấn và phối hợp triển khai các giải pháp thực tiễn.

Nguy cơ ô nhiễm nguồn nước đang là "quả bom nổ chậm" đe dọa hiệu quả hoạt động của hệ thống thủy lợi và phát triển bền vững ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp quản lý công trình và chính quyền địa phương, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được chất lượng nguồn nước, bảo đảm nguồn cung ổn định, sạch, bền vững cho sản xuất và đời sống dân sinh.

THU HÀ