Phát huy vị thế nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số

Nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số, miền núi

PV: Thưa chị, trong tham luận của mình, chị đã đề cập nhiều đến những rào cản mà nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số đang phải đối mặt. Chị có thể khái quát lại những rào cản lớn nhất hiện nay không?

ThS. Phan Thị Thanh Hoa: Thực ra, khi nói đến rào cản thì không chỉ là một, mà là nhiều yếu tố đan xen nhau. Nhưng nếu phải chỉ ra những điều lớn nhất, thì tôi thấy có ba vấn đề nổi bật.

Thứ nhất, là định kiến giới – mà đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vẫn còn khá nặng nề. Nhiều người vẫn mặc định phụ nữ là phải ở nhà lo cơm nước, chăm sóc chồng con, còn chuyện học hành cao hay làm lãnh đạo là… "việc của đàn ông". Mà thật ra, có rất nhiều chị em rất giỏi, rất tâm huyết, chỉ vì không được ủng hộ, hoặc vì sợ "vượt mặt chồng" nên đành chấp nhận lùi lại. Đó là điều rất tiếc.

Thứ hai, là quy định về tuổi nghỉ hưu, hiện vẫn đang gây nhiều thiệt thòi cho phụ nữ. Nam thì làm tới 62, còn nữ thì chỉ 60, mà trước đó nữa là 55. Cái khoảng cách 5–7 năm này tưởng nhỏ nhưng lại ảnh hưởng lớn đến cơ hội phát triển sự nghiệp.

Trong khi phụ nữ thường phải mất nhiều thời gian hơn để xây dựng con đường chuyên môn do vướng bận gia đình, thì đến lúc bắt đầu "chín" về nghề, lại chuẩn bị… nghỉ hưu.

ThS. Phan Thị Thanh Hoa

Thứ ba, là rào cản từ chính bên trong mỗi người phụ nữ. Nhiều chị em còn tự ti, thấy mình "không đủ giỏi", hoặc nghĩ rằng "thôi thế là đủ rồi". Chưa kể, áp lực phải lo cho gia đình, con cái cũng khiến họ ngại dấn thân, ngại bước ra khỏi vùng an toàn. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ rất nhiều cơ hội quý giá và đáng tiếc hơn là có người còn chưa bao giờ dám thử.

Nói vậy để thấy rằng, muốn phụ nữ – nhất là nữ trí thức ở vùng dân tộc thiểu số – phát huy được hết khả năng của mình thì chúng ta không chỉ cần thay đổi tư duy xã hội, cải thiện chính sách, mà còn phải giúp họ tin vào chính mình. Vì khi người phụ nữ được trao cơ hội và có đủ niềm tin, họ sẽ làm được những điều rất tuyệt vời.

PV: Những rào cản đó chắc chắn ảnh hưởng rất lớn đến khả năng phát triển và đóng góp của đội ngũ nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số. Theo chị, điều gì là mấu chốt để phá bỏ được các rào cản đó?

ThS. Phan Thị Thanh Hoa: Tôi nghĩ, điều quan trọng nhất chính là thay đổi tư duy – mà phải bắt đầu từ cả hai phía: từ xã hội và từ chính người phụ nữ.

Thứ nhất, là cộng đồng cần thay đổi cách nhìn nhận. Phụ nữ – đặc biệt là nữ trí thức – không chỉ giỏi việc nhà mà còn có thể làm rất tốt ở những vị trí nghiên cứu, lãnh đạo. Khi xã hội dừng việc gắn phụ nữ với những khuôn mẫu cũ kỹ, thì họ mới có cơ hội được phát huy năng lực thực sự.

Ảnh minh họa

Thứ hai, là bản thân chị em phụ nữ cũng phải tin vào chính mình. Đừng tự ti, đừng nghĩ "mình là phụ nữ thì không làm được". Một khi đã có tri thức và quyết tâm, thì mình hoàn toàn có thể làm chủ cuộc sống, sự nghiệp và tạo ra giá trị cho cộng đồng.

Cuối cùng, để hỗ trợ được quá trình đó, thì cần một môi trường thật sự ủng hộ – như chính sách linh hoạt hơn, mạng lưới hỗ trợ, các chương trình đào tạo… Tất cả phải đi cùng nhau, thì mới tháo gỡ được những rào cản lâu nay.

PV: Vậy theo chị, về mặt chính sách và xã hội, chúng ta nên làm gì cụ thể để hỗ trợ nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số phát triển tốt hơn trong giai đoạn hiện nay?

ThS. Phan Thị Thanh Hoa: Để hỗ trợ tốt hơn cho nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số, theo tôi, cần đồng bộ cả về chính sách và thay đổi nhận thức xã hội.

Về chính sách, trước hết cần hoàn thiện khung pháp lý về bình đẳng giới một cách cụ thể và có cơ chế bảo vệ thực chất. Đồng thời, nên có chính sách ưu tiên riêng cho phụ nữ vùng dân tộc thiểu số về giáo dục, việc làm và nghiên cứu khoa học.

Việc xem xét điều chỉnh tuổi nghỉ hưu cũng rất cần thiết, vì hiện tại nữ trí thức đang bị giới hạn thời gian phát triển sự nghiệp trong khi họ thường có xuất phát điểm muộn hơn do vướng bận gia đình. Bên cạnh đó, cần mở rộng các chương trình học bổng, đào tạo nâng cao, cả về chuyên môn và kỹ năng lãnh đạo, giao tiếp để giúp chị em có đủ công cụ để vươn lên.

Về mặt xã hội, điều quan trọng là thay đổi định kiến giới còn tồn tại nặng nề ở nhiều vùng dân tộc thiểu số. Cần truyền thông mạnh mẽ hơn, lan tỏa hình ảnh những nữ trí thức thành công để tạo động lực và niềm tin cho chị em.

Ngoài ra, nên xây dựng mạng lưới hỗ trợ như các câu lạc bộ, diễn đàn – nơi phụ nữ có thể trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và đồng hành cùng nhau phát triển.

Tôi tin rằng, nếu chính sách rõ ràng, môi trường xã hội cởi mở và phụ nữ được tin tưởng, được tiếp sức đúng lúc thì họ hoàn toàn có thể vượt qua mọi rào cản và đóng góp xứng đáng cho sự phát triển của đất nước.

PV: Với tư cách một nữ trí thức và cũng là người nghiên cứu về vấn đề này, chị có nhắn nhủ gì tới các nữ trí thức vùng dân tộc thiểu số hiện nay?

ThS. Phan Thị Thanh Hoa: Thật lòng mà nói, tôi luôn dành một sự trân trọng rất lớn cho các chị em phụ nữ ở vùng dân tộc thiểu số, đặc biệt là những người đã và đang theo đuổi con đường học thuật, nghiên cứu, hay giữ vai trò quản lý, lãnh đạo.

Vì để bước được đến đó, các chị không chỉ phải vượt qua khó khăn về điều kiện sống, mà còn phải mạnh mẽ vượt qua cả rào cản vô hình từ định kiến xã hội và áp lực gia đình.

Tôi chỉ muốn nhắn nhủ thế này: Nếu bạn là một người phụ nữ có tri thức, có ước mơ thì bạn xứng đáng được theo đuổi và thực hiện những điều đó đến cùng. Đừng để ai hay bất cứ điều gì khiến bạn nghi ngờ giá trị của bản thân.

Có thể con đường bạn đi sẽ không dễ dàng, nhưng bạn không đơn độc. Có những người đi trước đã mở đường, có những người bên cạnh sẵn sàng đồng hành và có cả một thế hệ sau đang nhìn vào bạn để tìm cảm hứng.

Hãy học tập không ngừng, chủ động tạo ra cơ hội cho mình. Nếu có thể, hãy giúp đỡ thêm những phụ nữ khác xung quanh mình cùng tiến lên. Khi chúng ta nâng đỡ nhau, phụ nữ sẽ mạnh mẽ hơn, không chỉ trong gia đình mà cả trong xã hội.

Tôi tin rằng, trí tuệ, sự kiên cường và bản lĩnh của phụ nữ dân tộc thiểu số sẽ là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển bền vững của đất nước. Và tôi luôn mong được thấy nhiều hơn những câu chuyện thành công mang dấu ấn của các chị.

Xin cảm ơn chị đã chia sẻ!

Trường Lê (thực hiện)