Phát triển AI mạnh mẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo an toàn cho đất nước

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an; đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Thượng tướng Lê Huy Vịnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đồng chủ trì hội thảo. Tham dự hội thảo có đại diện các bộ, ban, ngành, hiệp hội, trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, các chuyên gia, nhà khoa học...

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu đề dẫn hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Đại tướng Lương Tam Quang nhấn mạnh, trong cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ 4, AI được đánh giá là một trong những công nghệ then chốt, là yếu tố có thể dẫn đến thay đổi trật tự toàn cầu trong tương lai. Với khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tối ưu hóa sản xuất, cải thiện y tế, đổi mới giáo dục, nâng cao năng lực quản trị xã hội, AI giúp các quốc gia tiết kiệm chi phí, gia tăng hiệu quả, mở rộng tri thức, là tài nguyên, là nguồn lực, là động lực khẳng định vị thế quốc gia trong kỷ nguyên số.

Bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về phòng chống pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin, xâm phạm quyền riêng tư dữ liệu, đặc biệt là nguy cơ tác động đến quốc phòng, an ninh. Nhận thức tầng quan trọng của AI, hầu hết các quốc gia, nhất là các nước lớn đều đặc biệt quan tâm ban hành nhiều chính sách liên quan đến vấn đề này.

Đối với Việt Nam, với tầm nhìn chiến lược, tư duy nhạy bén, Đảng ta đã ban hành, quyết liệt lãnh đạo thực hiện Nghị quyết số 57, xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là sự lựa chọn sống còn; chìa khóa vàng để đưa đất nước vượt qua bẫy thu nhập trung bình, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu về kinh tế và đạt 2 mục tiêu chiến lược 100 năm, đến giữa thế kỷ 21, nước ta trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, xác định phát triển công nghệ chiến lược trong đó công nghệ trí tuệ nhân tạo là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện tại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế-xã hội. Theo đánh giá, tiền đăng phát triển lĩnh vực AI của Việt Nam rất lớn, dự báo có thể đóng góp khoảng 80 tỷ USD, đương đương 12% GDP của Việt Nam năm 2030 nếu được áp dụng rộng rãi.

Đại tướng Lương Tam Quang phát biểu khai mạc hội thảo.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các quy định pháp lý cho sự phát triển của AI dần hình thành như khung pháp lý về AI lần đầu tiên được ban hành tại Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Chính phủ ban hành các quyết định về “Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030”, “Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050”. Việt Nam đã có hàng trăm startup AI và học máy, đứng thứ 2 Đông Nam Á; tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam sử dụng AI trong hoạt động bán hàng lên tới 75%. Nhiều doanh nghiệp lớn đều đã đầu tư phát triển AI, coi đây là công nghệ then chốt để đẩy mạnh tăng trưởng, khả năng cách tranh dài hạn.

Tuy nhiên, kết quả đạt được mới chỉ là bước đầu. Để đạt được mục tiêu mà Đảng đã đề ra, phát huy mạnh mẽ tiềm năng, giảm thiểu rủi ro từ AI, đưa đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thật sự trở thành chìa khóa vàng cho phát triển; yêu cầu xử lý hài hòa giữa phát triển và kiểm soát, giữa đổi mới và kỷ cương, giữa cơ hội và rủi ro, giữa hội nhập và độc lập, tự chủ đối với vấn đề AI... đang đặt ra cấp bách. Vấn đề này đòi hỏi những định hướng chiến lược dài hạn, toàn diện và đồng bộ, tìm ra con đường phù hợp đối với Việt Nam, từ hệ thống pháp luật, hạ tầng, nhân lực, định vị mục tiêu phát triển AI gắn liền với việc xây dựng một hệ sinh thái nhân văn, an toàn, vì con người. AI phải phục vụ nhân dân, bảo vệ nhân dân, phát triển vì nhân dân. Đây là những vấn đề then chốt mà hội thảo hôm nay có nhiệm vụ phân tích, làm rõ và gợi mở các giải pháp.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng chia sẻ, ít ai trong số chúng ta có thể hình dung được về tốc độ phát triển kinh ngạc của AI trong thời đại số. Sức mạnh của AI thể hiện rõ ở khả năng ứng dụng đa ngành từ chẩn đoán và điều trị y tế, giáo dục thông minh, giao thông tự động, nông nghiệp chính xác, tài chính số, quản trị đô thị và môi trường cho đến lĩnh vực quốc phòng, an ninh, v.v.

Đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tham luận chính tại hội thảo.

Với tiềm năng làm thay đổi sâu sắc cách con người sống, làm việc và tương tác, AI đang từng bước định hình lại cấu trúc xã hội, mô hình kinh tế và thậm chí cả hệ giá trị văn hóa. AI đang từng bước khẳng định vai trò là một lực lượng sản xuất mới trong thời đại số-làm thay đổi căn bản phương thức lao động, cấu trúc kinh tế và bản chất của quá trình sản xuất trong xã hội hiện đại; trở thành một trong những động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của thời đại, mang trong mình sức mạnh mà nhiều người cho rằng “gần như không giới hạn”.

Tuy nhiên, nhân loại ngày càng nhận thức rõ hơn, cùng với những tiềm năng to lớn, AI cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng, khó dự báo. Rủi ro đáng lo ngại nhất là khả năng mất kiểm soát đối với các hệ thống AI tự học và tự thích nghi, đặc biệt khi chúng phát triển theo hướng vượt ngoài tầm hiểu biết và giám sát của con người. AI đã và đang gây ra những tác động tiêu cực đến thị trường lao động, khi nhiều ngành nghề truyền thống bị thay thế, dẫn đến nguy cơ thất nghiệp gia tăng, đặc biệt đối với lao động phổ thông hoặc không có kỹ năng số.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Đại tướng Lương Tam Quang, đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, Thượng tướng Lê Huy Vịnh và các đại biểu tham dự hội thảo.

Những cuộc xung đột hiện nay trên thế giới cho thấy, AI đang tạo ra những đột phá chưa từng có trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, song lại có những nguy cơ rất đáng lo ngại nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Chúng ta đã bắt đầu hình dung đến một trong những mối nguy lớn nhất là việc phát triển và triển khai các hệ thống vũ khí tự động, với khả năng tấn công và tiêu diệt mục tiêu được thực hiện một cách tự động mà không cần sự can thiệp của con người.

Hơn nữa, cuộc chạy đua phát triển AI giữa các quốc gia có nguy cơ tạo ra thế mất cân bằng chiến lược và thúc đẩy căng thẳng quân sự, đặc biệt khi thiếu vắng những khuôn khổ pháp lý quốc tế để kiểm soát việc sử dụng AI trong quốc phòng, an ninh. Do đó, AI vừa là công cụ tăng cường năng lực quốc phòng, an ninh, vừa là nguồn rủi ro tiềm ẩn đối với hòa bình và an ninh thế giới nếu không được sử dụng một cách có trách nhiệm và minh bạch.

Phát biểu tham luận chính về chiến lược AI, đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam ban hành Chiến lược AI lần đầu tiên là năm 2021. Nhưng AI là lĩnh vực thay đổi nhanh. Chiến lược này cần được cập nhật. Cuối năm nay sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. AI là hạ tầng trí tuệ.

AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng, nó đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, giống như điện, viễn thông hay Internet. Ai làm chủ được AI người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, trong y tế, giáo dục, quản trị quốc giá, và cả quốc phòng, an ninh. Việt Nam phải có hạ tầng trí tuệ AI Việt Nam.

Các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo doanh nghiệp tham gia thảo luận tại hội thảo.

Về cơ hội của Việt Nam, Việt Nam có điều kiện để vừa là người dùng nhanh, vừa là người tạo ra sản phẩm AI cho chính mình và cho thế giới. Việt Nam là nước đang phát triển, Đảng và Nhà nước lại đang đặt ra mục tiêu rất cao, xuất hiện nhiều thách thức, nhiều bài toán lớn và đây chính là cơ hội cho AI. AI cũng đặt ra thách thức và trách nhiệm. AI mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, chúng ta phải phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn. AI vì con người, không thay thế con người mà phục vụ con người, AI là trợ lý của con người.

Đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể ra quyết định cuối cùng, hãy để AI hỗ trợ, chứ không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người. AI là trợ lý giúp việc để giải phóng sức lao động của con người cho sáng tạo, cho những việc nhiều giá trị hơn.

Thượng tướng Lê Huy Vịnh phát biểu kết luận hội thảo.

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã tập trung thảo luận vào các vấn đề chính. Thứ nhất, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về AI trong kỷ nguyên số; phân tích bản chất, đặc trưng và xu thế phát triển của AI, đồng thời chỉ ra những tác động sâu rộng đối với kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, phát triển bền vững, quản trị, quốc phòng, an ninh…; qua đó khẳng định vai trò chiến lược của AI như một lực lượng sản xuất mới với năng suất vượt trội, có khả năng tạo ra những bước tiến đột phá trong các lĩnh vực của đời sống kinh tế- xã hội.

Thứ hai, đánh giá toàn diện các tác động và rủi ro tiềm ẩn của AI, tập trung vào những vấn đề như ảnh hưởng đến lao động, việc làm, an sinh xã hội và đời sống con người, nguy cơ bất bình đẳng, giá trị đạo đức, lộ lọt dữ liệu, vi phạm quyền riêng tư; các thách thức đối với an ninh mạng, an ninh quốc gia và quốc phòng…trong bối cảnh hệ thống pháp lý và các quy định đạo đức hiện nay chưa theo kịp tốc độ bùng nổ của AI, khiến việc xác định trách nhiệm và kiểm soát trở nên rất khó khăn. Đồng thời, đánh giá những vấn đề mới phát sinh trong quan hệ sản xuất như: Sở hữu, quản lý và phân phối tư liệu sản xuất và của cải xã hội khi AI và các ngành sử dụng công nghệ AI đang tham gia trực tiếp vào hoạt động sản xuất.

Thông qua phân tích đa chiều, góp phần nhận diện sớm nguy cơ, dự báo các kịch bản phức tạp và đưa ra cơ chế cảnh báo, kiểm soát phù hợp. Thứ ba, phân tích bối cảnh mới tác động đến phát triển AI, đồng thời đề xuất chính sách, cơ chế quản trị và định hướng phát triển AI, nhất là gợi mở cho Việt Nam những định hướng chiến lược nhằm phát triển AI theo hướng tự chủ công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu, đồng thời xây dựng một hệ sinh thái AI nhân văn, an toàn, vì con người và phát triển bền vững.

Phát biểu kết luận hội thảo, Thượng tướng Lê Huy Vịnh đã nêu rõ, hội thảo đã nhận được nhiều ý kiến thảo luận thể hiện sự quan tâm sâu sắc, trách nhiệm, tâm huyết từ các đại biểu, phản ánh sự cấp thiết và tầm quan trọng đặc biệt của chủ đề AI đối với sự phát triển của đất nước. Các bài tham luận và ý kiến thảo luận đã làm rõ các vấn đề trọng tâm trong việc ứng dụng AI tại Việt Nam, bao gồm cơ hội, thách thức và giải pháp thiết thực để ứng dụng AI một cách bền vững và hiệu quả trong các lĩnh vực chiến lược như kinh tế số, giáo dục, y tế, và quốc phòng an ninh. Ngoài những cơ hội to lớn mà AI mang lại không thể bỏ qua những thách thức và rủi ro tiềm ẩn mà nó đặt ra đối với xã hội và nhân loại. Công nghệ AI phát triển mạnh mẽ đi đôi với việc phải đối mặt và giải quyết những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến đạo đức, quyền riêng tư, an ninh, và tác động lâu dài đối với toàn cầu.

Hội thảo cũng đã chỉ ra các giải pháp chiến lược quan trọng để phát triển AI tại Việt Nam một cách bền vững và hiệu quả. Cụ thể, các giải pháp được các đại biểu đưa ra bao gồm: Thứ nhất, xây dựng chiến lược phát triển AI quốc gia từ tầm nhìn đến hành động. Thứ hai, xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý về quản trị AI. Thứ ba, đưa ra các chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân đổi mới sáng tạo. Thứ tư, một mục tiêu dài hạn cần hướng đến là tự chủ trong phát triển trí tuệ nhân tạo.

Thứ năm, cần xây dựng một hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo nhân văn, an toàn và bền vững. Cuối cùng, phát triển trí tuệ nhân tạo gắn liền với trách nhiệm xã hội và đạo đức công nghệ. Thượng tướng Lê Huy Vịnh tin rằng, những giải pháp nêu trên không phải là những nhiệm vụ dễ dàng, nhưng với sự quyết tâm, hợp tác và tinh thần đổi mới sáng tạo, hoàn toàn có thể xây dựng một hệ sinh thái để phát triển AI mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội và đảm bảo an toàn cho đất nước; đạt được sự tự chủ công nghệ, đồng thời đảm bảo rằng AI phục vụ cho lợi ích chung của toàn xã hội, đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Nguyễn Hương