Phát triển bền vững: Thách thức từ bài toán huy động 20 tỷ USD/năm cho chuyển đổi xanh

Ông Phạm Văn Hoành, Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư tại Hội thảo "Đa dạng nguồn vốn cho phát triển bền vững". Ảnh: Dũng Minh

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phạm Văn Hoành, Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư, nhấn mạnh: "Tại Việt Nam, việc thực thi có hiệu quả phát triển bền vững là yêu cầu cấp bách nhằm đạt mục tiêu trở thành nước công nghiệp phát triển thu nhập cao vào năm 2045, vừa giải quyết các thách thức lớn như biến đổi khí hậu khiến thiên tai bão lũ ngày càng khốc liệt, tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn ở mức báo động".

Thực tế, trong vòng 5 năm trở lại đây, Việt Nam đã ký hàng loạt các cam kết quốc tế về phát triển bền vững như giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2025 tại Hội nghị COP 21, cam kết giảm phát thải khí methane, chấm dứt nạn phá rừng vào năm 2030.

Đồng thời, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản để thực thi cam kết như Nghị quyết số 136/NQ-CP về phát triển bền vững, trong đó đặt 17 mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030; Quyết định 689 năm 2022 Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050; Quyết định 687 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án kinh tế tuần hoàn; Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải; kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Một bước tiến đáng kể được ghi nhận là Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg ngày 04/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ, lần đầu tiên thiết lập danh mục xanh quốc gia với bộ tiêu chí môi trường chính thức. Đây được xem là nền tảng quan trọng để định hướng dòng vốn đầu tư xanh và tạo điều kiện cho các dự án đủ điều kiện tiếp cận các ưu đãi tín dụng.

Về mặt tài chính, những con số được công bố cho thấy Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong huy động vốn cho phát triển bền vững. Tại hội nghị cấp cao kỷ niệm 45 năm quan hệ ASEAN - EU năm 2022, nhóm đối tác quốc tế đã cam kết huy động 15,5 tỷ USD trong vòng 3 - 5 năm để hỗ trợ Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Trong giai đoạn 2020-2024, các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển châu Á đã cung ứng khoảng 3,8 tỷ USD cho các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh.

Đặc biệt ấn tượng là con số gần 32 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài liên quan đến năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và công nghệ giảm phát thải mà Việt Nam thu hút được tính đến hết năm 2024. Các nhà đầu tư từ Đan Mạch, Singapore, Thái Lan và Nhật Bản đang tiếp tục mở rộng các dự án điện gió, điện mặt trời trong giai đoạn 2023-2025.

Ngành ngân hàng trong nước cũng đóng vai trò then chốt trong câu chuyện tài chính xanh này. Theo Báo cáo tín dụng xanh 2025 của Ngân hàng Nhà nước được dẫn trong phát biểu, dư nợ tín dụng xanh toàn hệ thống ước đạt khoảng 850.000 tỷ đồng vào cuối năm 2025, tăng 30% so với năm 2023 và chiếm gần 6% tổng dư nợ nền kinh tế. Các ngân hàng thương mại đóng góp khoảng 88% tổng dư nợ tín dụng xanh, với nguồn vốn chủ yếu từ phát hành trái phiếu xanh đạt hơn 1,5 tỷ USD trong giai đoạn 2020-2025, theo số liệu từ IFC.

Tuy nhiên, một thực tế là nguồn vốn hiện tại vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu thực tế. Nghiên cứu được trích dẫn cho thấy, Việt Nam cần khoảng 20 tỷ USD mỗi năm cho chuyển đổi xanh - một con số rất lớn so với quy mô nền kinh tế. Khoảng cách này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc đa dạng hóa nguồn huy động vốn và phát triển thêm các công cụ tài chính phù hợp.

Tổng Biên tập Báo Tài chính - Đầu tư nhận định: "Đây là con số rất lớn so với quy mô nền kinh tế, đòi hỏi phải đa dạng hóa mạnh mẽ hơn nữa nguồn huy động vốn, bổ sung nhiều công cụ tài chính phù hợp để thu hút dòng vốn trong nước và quốc tế, đồng thời tạo nền tảng bền vững cho quá trình chuyển đổi xanh".

Bên cạnh đó, để nguồn vốn cho phát triển bền vững được cung ứng đúng đối tượng, mục tiêu và phát huy hiệu quả thì khung khổ pháp lý vẫn cần phải tiếp tục hoàn thiện tiệm cận hơn với các chuẩn mực cao của quốc tế. Trong hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại cũng cần nhiều hơn các gói giải pháp về hỗ trợ kỹ thuật bên cạnh các gói vay để giúp khách hàng chuẩn hóa báo cáo, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, cần thay đổi tư duy quản trị, phải coi minh bạch hóa thông tin, cam kết dài hạn là tài sản để để tiếp cận dòng vốn rẻ và bền vững. Đồng thời, cần đưa các chuẩn mực quốc tế trong báo cáo để tăng độ tin cậy với các định chế tài chính, đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật số để đo lường phát thải.

Qui Ánh